نظام سلامت ایران اسلامی، همواره عرصه ظهور و بروز جلوه‌های بدیع از همدلی و اتحاد و خدمت عالمانه عناصر خدمتگزار در عرصه بهداشت و درمان بوده و پرستار در این میان، محور مدیریت، هم‌افزایی، نظم‌دهی و پیوستگی است.
حرفه مقدس پرستاری در فرهنگ اسلامی و خصوصاً در کشور ما از جایگاه و منزلت بالایی برخوردار می‌باشد؛ چراکه در ارتباطی ناگسستنی با شکوهمندترین جلوه آفرینش الهی یعنی حیات انسان قرار دارد و از این رهگذر است که مفهوم پرستار مسلمان به عنوان الگوی قابل تکثیر در قاموس سلامت اسلامی تعریف می‌شود. معنای «پرستار مسلمان» محصول یک آرمان ذهنی نیست، بلکه نظام معرفت اسلامی - ایرانی با اتکا به صد‌ها سال پشتوانه تمدنی، امروزه نمونه‌های ناب پرستار مسلمان را در افقی بالاتر و والاتر از مفاهیم اخلاق حرفهای، در وسعتی بی‌نظیر از مراکز درمانی و بهداشتی در ایران تا مراکز کوچک امدادی در جبهه مقاومت گسترده است. تعدادی از پیشکسوتان جامعه پرستاری جزو مؤسسین سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور بودند و در حال حاضر مسئولیت بخشی از کانون‌های سازمان بسیج جامعه پزشکی بر عهده پرستاران خوش نام و کارآمد مراکز درمانی است. در همین هفته‌های اخیر و در قالب «طرح ملی شهید سلیمانی» نیز که به منظور کاستن از دامنه همه‌گیری بیماری کرونا در سراسر کشور در حال اجرا است، بیش از پیش حضور دلسوزانه پرستاران احساس می‌شود. طرحی که یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در نهادینه کردن مفهوم «پرستاری اجتماعی» است.
۱- مقام معظم رهبری چند سال پیش در روز پرستار فرمودند: «مسئولان ذیربط مسائل مدیریتی کشور باید برای این شغل یک باب جداگانه و تازه‌ای باز کنند»، اما همچنان این حرفه مقدس درگیر اساسی‌ترین مشکلات از جمله کمبود بسیار شدید نیروی انسانی است، چنانکه با وجود فشار مضاعف بستری بیماران کرونایی هنوز به ازای هر تخت بیمارستانی کمتر از ۹/۰ پرستار در روز وجود دارد، استانداردی که باید حداقل به تراز ۵/۲ نفر برسد.
۲- مفهوم «عدالت در سلامت» باید به عنوان یک گفتمانی درون خانواده نظام سلامت نیز پیگیری شود، نظام پرداخت و نحوه توزیع منابع بخش بهداشت و درمان همچنان تا نیل به عدالتی در تراز انقلاب اسلامی فاصله زیادی دارد.
در خصوص نیروی انسانی در حال حاضر باید در ازای هر چهار کارشناس پرستاری یک نفر کمک پرستار حضور داشته باشد که با توجه به آموزش‌های داده شده طی سال‌های اخیر، حجم زیادی از این همکاران کمک پرستار منتظر باز شدن فرصت به‌کارگیری هستند.
سهم پرستاران در سیاستگذاری و مدیریت نظام سلامت نیز عادلانه نیست. در حال حاضر بیش از ۱۴ هزار پرستار در سطح مدیریتی تعریف شده‌اند، اما این عدد غالباً در سطوح بیمارستان‌ها، دانشکده‌ها و کلینیک‌ها است، در حالی که باید سهم این حرفه در راهبرد نگاری، سیاستگذاری و مدیریت کلان نظام سلامت نیز لحاظ شود، امری که با تأسیس معاونت پرستاری در وزارت بهداشت نوید انجامش زده‌شد، اما رویکرد‌های سنتی و صنفی مانع تعریف عملیاتی این معاونت در سرپنجه اجرایی و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی شد.
از دیگر موضوعات مورد مطالبه جامعه پرستاری لزوم اجرای قانون ارتقای بهره‌وری سرمایه انسانی نظام سلامت به ویژه در بند‌های مربوط به سختی مشاغل و مشاغل سخت و زیان‌آور بالاخص برای بخش‌های کرونایی، سوختگی، روانی اورژانس است که اکنون اجرا نمی‌شود، مشابه قانون تعرفه‌گذاری پرستاری که سال‌هاست به‌رغم تصویب مجلس، توسط دولت اجرا نشده‌است.
در ماه‌های اخیر که کشور درگیر همه‌گیری کرونا است، حجم کاری فشار روانی پرستاران به شکل فزاینده‌ای افزایش یافت، در این زمینه طی چند مرحله پرداخت‌هایی در قالب پاداش ویژه کرونا انجام شد، اما متأسفانه به دلیل عدم طراحی یک الگوی پرداخت، انجام آن تأثیر منفی در اغلب مراکز درمانی داشت و باعث گلایه پرستاران عزیز شد.
از دیگر مواردی که باید به عنوان یک‌محور سیاستی مورد توجه قرار گیرد، توسعه خدمات پرستاری غیر‌بیمارستانی با پوشش بیمه‌ای مناسب است. این اقدام باعث گسترش مراقبت‌های پرستاری در منزل می‌شود. فرایند‌های درمان و مراقبت در بیماری کرونا بیش از پیش لزوم توجه به گسترش مراقبت‌های پرستاری را در منزل اثبات کرد.
در خصوص شهدای سلامت نیز باید عرض کنم ضروری است در «آیین‌نامه شهید خدمت» به سرعت بازنگری شود؛ ضمن آنکه کمیسیون مربوطه در وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی باید با تشکیل جلسات منظم و هفتگی اجازه ندهند خانواده‌های داغدار ماه‌ها منتظر اعلام نظر کمیسیون مربوطه در خصوص تأیید یا رد شهید خدمت باشند. ضمن آنکه ضروری است با توسیع و مشمولیت تعلق امتیازات ایثارگری برای مدافعان سلامت به آسیب‌های روحی و جسمی که می‌تواند در آینده پرستاران مبتلا را دچار کند، توجه شود.
*جانشین سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور دبیر کمیته اجرایی طرح شهید حاج قاسم سلیمانی و عضو شورای عالی سازمان نظام پرستاری
