سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: در فیلمسازی و سریالسازی قرار نیست همه چیز نعل به نعل و موبهمو بر اساس واقعیت به تصویر کشیده شود. خیلی وقتها بسیاری از واقعیتهایی که اتفاق افتاده لازم است با ملاحظات دقیق بازنمایی شود و معنای این خودسانسوری نیست.
سریال «خانه امن» در یکی از قسمتهای اخیر یک تروریست شرور را با پرچم تیم استقلال نشان میدهد که قرار است در ورزشگاه آزادی بمبگذاری کند! این موضوع با اعتراض باشگاه استقلال مواجه شده و این باشگاه با صدور یک بیانیه به آن واکنش نشان داده است. تا اینجای ماجرا را باید بگذاریم به حساب درک ضعیف و سادهانگاری مدیران سیما و عوامل ساخت سریال درباره فیلمسازی و قواعد آن، اما کار وقتی جالب میشود که تهیهکننده و کارگردان سریال خانه امن پس از دلجویی از هواداران استقلال عنوان میکنند که در قسمت بعدی سریال قرار است تروریست شرور با پرچم تیم پرسپولیس به ورزشگاه برود و به خیالشان با این وعده ماجرا را حل و فصل کردهاند.
یک توجیه سادهانگارانه
اشتباه عوامل سادهانگار سریال خانه امن و مدیران بالادستیشان این است که فکر میکنند این سهلانگاری فقط باعث رنجش هواداران استقلال شده و با توهین به تیم رقیب آنها در پایتخت در قسمت بعدی حل و فصل میشود.
عوامل سریال تلویزیونی خانه امن به این توجیه هم متوسل شدهاند که این ماجرا در واقعیت مصداق داشته و اتفاق افتاده است.
به نظر میرسد نگاه دوستان سریالساز ما به جنبهها و ریزهکاریهای مختلف امر رسانه تا حد زیادی سادهانگارانه و غیرحرفهای است. عزیزان سریالساز بد نیست بدانند یک بعد اصلی و مهم هنر سینما و نمایش بعد رسانهای آن و تأثیری است که روی ناخودآگاه مخاطب میگذارد. در کشورهای صاحب سینما هرگز این بعد مهم رسانه را نادیده نمیگیرند. دوستان فیلمساز و سریالساز ما که معلوم است سواد رسانهای لازم را کسب نکردهاند، خوب است بدانند که هر واقعیتی را صلاح نیست به تصویر کشید و نشان داد. این به معنای خودسانسوری هم نیست. در عالم رسانه همه رسانهها بنا بر مصلحتهایی که بسیاری از آنها میتواند منطقی هم باشد، برخی واقعیتها را دستکاری و برخی را بایکوت میکنند، به برخی ضریب میدهند و برخی را بزرگنمایی میکنند. در عالم واقع تروریستها از هر چیزی که بتوانند سوءاستفاده میکنند و به هر فعالیت پلیدی دست میزنند، اما فیلمساز متعهد ما باید بداند که قرار نیست همه اعمال تروریستها را نعل به نعل به تصویر بکشد.
باشگاه استقلال و پرسپولیس پرطرفدارترین باشگاههای ایران و جزو پرطرفدارترینهایدر آسیا هستند و پیش از آنکه یک باشگاه داخلی باشند، جنبهای ملی و میهنی دارند.
دوستان عزیز سریالساز ما باید متوجه باشند که نباید هیچ کدام از این باشگاههای ملی پرطرفدار را در چنین وضعی نشان بدهند.
اصلاً چه نیازی است تروریست پرچم یک تیم دستش باشد! اگر حساسیتهای موضوع درک میشد، به جای پرچم میشد دست تروریست مثلاً بوق داد. قطعاً برخی عنوان خواهند کرد که در فیلمها و سریالهای مختلف افراد خلافکار لباس پلیس یا روحانی را به تن کردهاند و این اتفاقاً میتواند هشدار به مخاطب برای نفوذ باشد، اما باید گفت موضوع اینقدرها هم که به نظر میرسد ساده نیست. سواد رسانهای حکم میکند اگر در اثر نمایشی یک کاراکتر منفی در لباس یک صنف درمیآید، در کلیت آن اثر جنبههای مثبت آن حرفه یا شغل نادیده گرفته نشود. اگر در یک فیلم سینمایی چند خلافکار در یک سکانس از فیلم لباس پلیس را به تن میکنند، در عوض در ساختار کلی همان فیلم از پلیس چهرهای مثبت و خدمتگزار ارائه شده که همین باعث میشود اثر خلافکاری با لباس پلیس در ذهن مخاطب پررنگ نشود. این ریزهکاریها را کشورهای پیشرفته و رسانهدان به خوبی رعایت میکنند، اما در ایران متأسفانه فیلمسازان درک درستی از این مسائل ندارند. شاید ذکر یک مثال به فهم بهتر موضوع کمک کند. در فیلم ایرانی «اسب حیوان نجیبی است» یک خلافکار در تمام طول فیلم با لباس نیروی انتظامی در حال اخاذی از مردم و خلافکاری است. اگر نیروی انتظامی در ایران به ابعاد مختلف رسانهای در آثار نمایشی وقوف داشت، هرگز اجازه ساخته شدن این فیلم را نمیداد یا از سازندگان آن در مجامع قضایی شکایت میکرد، چون تأثیر مخرب این فیلم در ذهن مخاطب بسیار زیاد است.
درک ابعاد رسانهای یا موضوع سواد رسانهای در آثار نمایشی موضوعی است که صداوسیما باید فکری درباره آن کند و از افراد آگاه و کارشناس برای پیشگیری از اتفاقات مشابه در سریالها استفاده نماید.