سرویس بین الملل جوان آنلاین: دونالد ترامپ در دوره چهارساله زمامداری سیاست سختگیرانه و خصمانهای علیه چین در پیش گرفت، به مقابله با پکن در ابعاد مختلف تجاری، سیاسی و امنیتی پرداخت و سعی در ترسیم چین به مثابه خطری جدی برای بلوک غرب داشت. در مبارزات انتخاباتی ۲۰۲۰ نیز ترامپ همواره تلاش کرد تا اتهام وابستگی جو بایدن به چین را مطرح و پررنگ کند. با روی کار آمدن دولت بایدن از اول بهمن ۱۳۹۹ (۲۰ ژانویه ۲۰۲۱) اقدامات دولت علیه چین خیلی زود نمود پیدا کرده است. بایدن در کارزار انتخاباتی خود ادعاهای مختلفی علیه چین مطرح و از ادعای نقض حقوق بشر در استان سینکیانگ حمایت کرد.
تحرکات و موضعگیریهای جدید
کمتر از یک هفته از آغاز ریاست جمهوری «جو بایدن»، یک ناوگروه امریکایی به فرماندهی ناو هواپیمابر «یو اس اس تئودور روزولت» با توجه به افزایش تنشها میان تایوان و چین، وارد دریای چین جنوبی شد. ورود این یگان بزرگ دریایی امریکا در شرایطی رخ داد که پکن بارها درباره نزدیک شدن ناوهای امریکایی به جزایر تحت کنترل چین در دریای چین جنوبی هشدار داده است. به موازات اعزام ناوگروه امریکایی، نهادهای سیاست خارجی و نظامی دولت جدید امریکا نیز بر ادعاها و مواضع خصمانه دولت قبلی علیه پکن تأکید و از رقبای منطقهای چین اعلام حمایت کردند. «ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه در بیانیهای بدون اشاره به عبور مکرر ناوهای جنگی امریکا از تنگه تایوان که تنش در منطقه را تشدید کرده است، گفت: «ایالات متحده از الگوی تلاشهای جمهوری خلق چین در مرعوب کردن همسایگانش از جمله تایوان نگران است. از پکن میخواهیم فشار نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی علیه تایوان را متوقف کند و در عوض وارد گفتوگوی معنادار با نمایندگان منتخب تایوان شود.» وی با اشاره به تداوم فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی به تایوان به رغم هشدارهای چین نوشت: «ما کمک به تایوان برای حفظ توان دفاعی خود را تداوم میبخشیم. تعهد ما به تایوان و حفظ صلح و ثبات در تنگه تایوان و منطقه، به طور مستحکمی پابرجا خواهد ماند.» دولت بایدن در زمینه حمایت از تایوان، پا از اقدامات دولت ترامپ نیز فراتر گذاشته و نماینده دولت تایوان در امریکا را برای اولین بار از سال ۱۹۷۹، به مراسم تحلیف ریاست جمهوری امریکا دعوت کرد. پکن، تایوان را بخشی از چین میداند و تحرکات امریکا و فروش سلاح به تایوان را نقض حاکمیت خود و مغایر با سیاست «چین واحد» ارزیابی میکند. با این حال امریکا با اعزام ناو به تنگه تایوان و کمک نظامی به آن، عملاً در مسیر حمایت از این جزیره است و پکن بارها به این مسئله اعتراض کرده است. اعضای سازمان ملل از جمله امریکا، تایوان را به عنوان کشور مستقل به رسمیت نمیشناسند.
موضع مقامات امریکایی
«آنتونی بلینکن» نامزد پست وزیر خارجه در جلسه استماع مجلس سنا، ادعاهای «مایک پمپئو» وزیر خارجه سابق امریکا درباره نقض حقوق بشر در چین را تکرار کرد. پمپئو در آخرین روز از حضور در دولت امریکا، رفتار مقامات چین در استان سینکیانگ را مصداق «نسل کشی» توصیف کرد. بلینکن در مجلس سنا به این سؤال که آیا از چنین موضعی تبعیت میکند، پاسخ داد: «قضاوت من نیز همین است.» واشنگتن در سالهای اخیر با ادعای نقض حقوق بشر در هنگکنگ و سینکیانگ چین را تحریم کرده است، در حالی که امریکا به عنوان بزرگترین ناقض حقوق بشر شناخته شده است. «لوید آستین» وزیر دفاع جدید امریکا نیز در مذاکره تلفنی با همتای ژاپنی به پکن درباره جزایر اختلافی بین ژاپن و چین در دریای چین شرقی هشدار داد. این جزایر که ژاپن آن را «سنکاکو» و چین آن را «دیااویو» مینامد، سالیان متمادی مورد مناقشه میان چین، ژاپن و تایوان بودهاند. وزیر دفاع جدید امریکا گفته است که جزایر سنکاکو تحت پوشش بند پنجم معاهده امنیتی ایالات متحده- ژاپن قرار دارد و واشنگتن همچنان با هرگونه تلاشهای یکجانبه برای تغییر وضعیت موجود در دریای چین شرقی مخالف است.
سیاست تقابلی
مقامات چینی تلاش کردهاند که اشتباهات و رویکرد نادرست ترامپ را به دولت جدید امریکا یادآوری و لزوم اصلاح روند چهار سال گذشته را گوشزد نمایند، اما موضعگیریها و اقدامات مداخلهگرایانه دولت بایدن در همان آغاز کار آن، گویای این است که واشنگتن قصد دارد همچنان سیاست مهار چین را دنبال کند.
نگاهی به چهار سال گذشته و اتخاذ سیاستهای تقابلی و مهار چین از طرف دولت ترامپ نشان میدهد که این سیاست نتایج ملموسی برای امریکا به همراه نداشته و به افزایش تنشهای دوجانبه انجامیده است. امریکای ترامپ مجموعهای از اقدامات را در دستور کار قرار داد؛ افزایش تعرفهها و جنگ تجاری، اعمال تحریم علیه شرکتهای بزرگ چینی از جمله هوآوی، تحریم گسترده شرکتهای چینی و ممانعت از حضور برخی در بورس والاستریت، تقویت همکاریها با تایوان و حتی فروش تسلیحات پیشرفته به آن، حضور گسترده ناوهای امریکایی در دریای چین جنوبی، بستن کنسولگری چین در شهر هیوستون امریکا، اعمال تحریمهای گسترده به بهانه نقض حقوق بشر از جانب چین در هنگکنگ و سینکیانگ از جمله اقدامات دولت ترامپ در راستای افزایش فشارها علیه چین بود. همچنین دولت ترامپ تلاش کرد چین را به مثابه تهدیدی علیه جهان غرب مطرح سازد.
هشدار به اروپاییها
«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه وقت، اواخر آذر ۱۳۹۹ اعلام کرد که تهدیدات چین علیه غرب بسیار فراتر از تهدیدات شوروی در دوران جنگ سرد است. به گفته او «آنچه در حال وقوع است، جنگ سرد ۲ نیست. چالش مقاومت در برابر حزب کمونیست چین بسیار دشوارتر است، حزب کمونیست چین از راههایی در اقتصادهای ما، امور سیاسی ما و جوامع ما رسوخ کرده است که اتحاد شوروی هرگز نمیتوانست.» اشاره پمپئو به تلاش گسترده و پیگیر چین در سالهای اخیر برای توسعه روابط و افزایش سرمایهگذاریها و همکاریها با کشورهای اروپایی بود که از سوی اتحادیه اروپا با واکنشی مثبت مواجه شد. از جمله موارد مشخص این رویکرد چین، تلاش شرکت مخابراتی «هوآوی» برای راهاندازی اینترنت نسل پنجم موسوم به G۵ در کشورهای مختلف اروپایی است. این زنگ خطر را برای واشنگتن به صدا درآورده و به همین دلیل دولت ترامپ برای مقابله با نفوذ چین و قطع یا کاهش سطح روابط و مراودات تجاری، اقتصادی و فناورانه پکن با کشورهای اروپایی فشارهای زیادی را بر مقامات ارشد این کشورها وارد کرد و آنها را تهدید کرد که در صورت ادامه این روند با واکنش منفی امریکا به صورت کاهش سطح روابط یا حتی اعمال مجازاتها مواجه خواهند شد.
جمعبندی
آیا دولت بایدن همان موضع خصمانه ترامپ را به خصوص مقابل شرکتهای بزرگ چینی ادامه خواهد داد یا مسیری متفاوت خواهد پیمود؟ بزرگترین چالش امریکای ترامپ و چین، جنگ تجاری بین دوقدرت اقتصادی اول و دوم جهان بود که خسارات زیادی را متوجه اقتصاد جهانی کرد و در اواخر دوره ترامپ با امضای توافقی اکنون در وضعیت آتش بس قرار دارد. مسلماً اگر بایدن نیز بخواهد همانند ترامپ بر اعمال فشارهای اقتصادی و تجاری بر چین و لزوم تغییر روندهای کنونی اصرار کند، بار دیگر آتش جنگ تجاری بین دوطرف شعلهور خواهد شد. اقدامات تحریکآمیز نظامی امریکا با روانه کردن ناوها و هواپیماهای خود و متحدانش به دریای چین جنوبی با هدف جلوگیری از تحقق اهداف ارضی و سیاسی و نظامی پکن در این عرصه گسترده دریایی میتواند نقطه شروع وقوع درگیری نظامی گسترده بین امریکا و چین باشد. هر چند که سیاست چین در برهه کنونی، مماشات و واکنش در حد هشدار است، اما مسلماً با گسترش اقدامات امریکا و متحدان منطقهای و فرامنطقهای آن احتمال رویارویی نظامی بین دو طرف به شدت افزایش خواهد یافت.