سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: ابراهیم معماریان، مستندساز و کارگردان مجموعه مستند «مادران انقلاب» که در کارنامه خود آثاری مانند «چهل شاهد» را نیز کارگردانی کرده است، در گفتگو با «جوان» درباره شکلگیری و ساخت مجموعه مادران انقلاب توضیحات بیشتری داده است.
انقلاب اسلامی چهار دهه از عمر خود را پشت سر گذاشته و اکنون وارد مرحله گام دوم انقلاب شدهایم، چرا مادران شهدای انقلاب بیش از ۴۰ سال در حاشیه بودهاند؟
متأسفانه در این مدت کمتر به مادران شهدای انقلاب اسلامی که بیشترین هزینه را در پیشبرد اهداف انقلاب دادهاند، اهمیت داده شده است. از منظر فرهنگی و کارهای هنری که حوزه کاری من به شمار میرود باید بگویم یکی از دلایل این مسئله حمایت مالی نکردن از مستندسازان و فیلمسازان است که دغدغههای فرهنگیشان انقلاب و شهداست؛ متأسفانه قرار نگرفتن این موضوعات در اولویت ساخت مستند به دلایل مختلف و همچنین به دلیل اینکه بسیاری از مادران و همسران شهدا در قید حیات نیستند و همچنین اعتمادنداشتن مدیران به مستندسازانی که هیچگونه وابستگی به ارگان یا جناحی ندارند و به طور مستقل در این عرصه فعالیت میکنند.
ایده ساخت مجموعه «مادران انقلاب» از کجا شکل گرفت؟
ایده اصلی ساخت این مجموعه مستند در واقع از سالها قبل به عنوان یک دغدغه برای من در ذهنم شکل گرفته بود. بنده در سالهای گذشته مستندهایی از مادران و همسران شهدای دفاع مقدس و برخی از مادران شهدای مدافع حرم تولید کردم، اما امسال با همکاری موزه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی یک مجموعه با نام «مادران سرزمین مادری» تولید و پخش شد. در ادامه هم با درخواست همکاری تهیهکننده برنامه «سیمای خانواده» آقای علیرضا متقیان شروع به ساخت مجموعه «مادران انقلاب» کردیم.
به دلیل فاصله زمانی بیش از چهار دههای از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون پیدا کردن مادران شهدا کار سختی نبود؟
به لطف خدا در این مدت همکاری برادرانهای که از سوی ریاست موزه دفاع مقدس جناب دکتر جعفری انجام شد، از لحاظ پیدا کردن سوژهها با کمک این مجموعه به مشکلی برخورد نکردیم.ای کاش از سوی تمامی مدیران این همکاری را شاهد بودیم. ایشان برادرانه در راهروهای ساختمان شهدا دست یاری به سمت ما دراز کردند و دعوت ما را لبیک گفتند، چون بسیار انسان دغدغهمندی در این عرصه هستند.
محوریت برنامه مادران انقلاب چیست؟
مجموعه مادران انقلاب بیشتر با محوریت معرفی شهدای انقلاب اسلامی، مبارزین انقلابی و بیان خاطرات از زبان مادران، همسران و فرزندان شکل گرفته است. سعی کردیم در ساخت این مجموعه بدون طرح سؤال از سوژه، فضا را برای آنها باز بگذاریم تا هر آنچه در دل دارند بازگو کنند.
این برنامه در چند قسمت تولید شده است؟
این مجموعه در فاز اول ۹ قسمت و با محوریت مادران دفاع مقدس با نام مادران سرزمین مادری تولید و پخش شد و اکنون در فاز دوم با محوریت مادران و همسران شهدای انقلاب اسلامی در حال تولید میباشد که در هشت قسمت ۱۰ دقیقهای برای پخش در ایام دهه فجر در برنامه تلویزیونی سیمای خانواده شبکه یک سیما آماده میشود. زمان این مستندها به این دلیل کوتاه است که بتوانیم آنها را پخش کنیم نه اینکه در آرشیوها نگهداری کنیم. ما مستندها را برای پخش میسازیم نه برای پر کردن بیلان کاری.
فکر نمیکنید پرداختن به مادران شهدای انقلاب اسلامی جای کار بیشتری دارد؟
تولید کار برای شهدا که تمامی ندارد و هر روز به سوژه جدیدی برمیخوریم، شهدا و خانوادههایشان به هیچ جناحی وابسته نیستند و به قشر خاصی تعلق ندارند. تمام شهدا فرزندان این مرز و بوم هستند و اگر آنها نبودند اکنون ایرانی وجود نداشت، بنده به شخصه از سر شوق و بدون چشمداشت مالی در حال خدمت هستم، وابستگی به هیچ جریان و سازمانی ندارم و با عشق قدم در این راه گذاشتم، مادران شهدا جایگاه والایی دارند، به قول مادری که میگفت: (قبل از اینکه فرزند شهید شود، مادرش شهید میشود). به طور کلی مادران شهدا هستند که امنیت هست، مردانگی هست، ایران هست، اما افسوس که بسیاری از این مادران دیگر در قید حیات نیستند که برایمان خاطره بگویند و ما عاشقی کنیم.
در این برنامه زندگی ساده مادران شهدا و همسران شهدای انقلاب به تصویر کشیده شده است که شاید برخلاف تصوراتی باشد که برخی درباره امکانات ویژه و رفاه مادی خانواده شهدا دارند، چرا اینقدر کم به زندگی شهدا در قاب تلویزیون پرداخته شده و اغلب تصاویر هم کلیشهای بوده است؟
بسیاری از مادران شهیدی که در این مدت سراغشان رفتم با مشکلات زیادی روبهرو هستند، مشکلات اقتصادی، مشکلات مسکن و از همه مهمتر تنهایی و در بعضی موارد اینکه مورد قضاوت قرار میگیرند که در ناز و نعمت زندگی میکنند و پس از فرزندانشان به همه چیز رسیدند و همه چیز در اختیارشان است و این به دلیل کمکاری ماست که اینگونه تهمت میشنوند و دم نمیزنند. بعضی عناصر خودفروخته داخلی و خارجی آنها را بدون شناخت قضاوت میکنند، اما من به چشم خودم مادرانی را دیدهام که با سیلی صورتشان را سرخ نگه میدارند و دم نمیزنند که مبادا دشمنشاد شوند. آنها فرزندانشان را برای این سرزمین دادهاند و داغ فرزند مگر خاموش میشود، مگر آرام میگیرند...
در زمان ساخت این مجموعه مستند، برخورد مادران شهدا چه تأثیری روی خودتان به عنوان فیلمساز و گروه تولید برنامه داشت؟
اینها کلاس درسند، پای صحبتشان که مینشینی عاشق میشوی، ناخودآگاه اشک میریزی و یادت میافتد اهداف گمشدهات را، کاش بعضی از دوستان مسئول بروند پای این کلاس درسها بنشینند و آنچه را که از یاد بردهاند در ذهن مرور کنند، کاش در کنار شعار «شهدا زنده هستند» بنویسند: مادران شهدا هم چشم انتظارند.