اقدامات خصمانه امریکا علیه ایران در دوره زمامداری دونالد ترامپ به ویژه پس از خروج از توافق هسته‌ای برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ و اعمال گسترده‌ترین تحریم‌ها ابعاد بی‌سابقه‌ای پیدا کرد. این کنش خصمانه با واکنش‌های تهران در ابعاد مختلف از جمله در زمینه حقوقی مواجه شد که مهم‌ترین مورد آن شکایت از امریکا در نهاد حقوقی و قانونی سازمان ملل یعنی در دیوان بین‌المللی دادگستری مستقر در لاهه بود.
دیوان بین‌المللی دادگستری ۱۵ بهمن (۳ فوریه)، اعتراض امریکا را در خصوص اینکه این دادگاه صلاحیت رسیدگی به پرونده شکایت ایران از امریکا در پرونده نقض عهدنامه مودت ندارد، رد کرد. قضات دیوان لاهه با ۱۵ رأی موافق و یک رأی مخالف ایرادات مقدماتی امریکا را رد کردند.
این رأی به معنای آن است که دیوان لاهه صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت مطرح‌شده از سوی ایران علیه دولت امریکا تأیید می‌کند و پرونده شکایت ایران از امریکا وارد رسیدگی ماهوی خواهد شد. تهران این حکم را یک «پیروزی» دانسته و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در توئیتی نوشت: «یک پیروزی دیگر برای ایران.» در مقابل، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا گفت: «از اینکه دیوان استدلال‌های حقوقی ما را مبنی بر اینکه رسیدگی به ادعای ایران از صلاحیت این دیوان خارج است، نپذیرفت، ناامید شدیم.» ایران بعد از خروج امریکا از برجام و اعمال تحریم‌های یکجانبه در ۲۵ تیر ۱۳۹۷ (۱۶ ژوئیه ۲۰۱۸) از ایالات متحده به‌دلیل نقض تعهدات بین‌المللی و مشخصاً «پیمان مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی ۱۹۵۵» به دیوان شکایت کرد و خواستار لغو تحریم‌هایی شد که دردوره ترامپ علیه تهران وضع شده بود. پس از طرح شکایت ایران و رسیدگی اولیه به آن، قضات دیوان لاهه در ۱۱ مهر ۱۳۹۷ (۳ اکتبر ۲۰۱۸) به اتفاق آرا با اعلام اینکه صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از امریکا را دارند، رأی به لغو تحریم‌های دارویی، کشاورزی، غذایی، بشردوستانه و هوایی امریکا علیه ایران دادند. قضات این دادگاه در رأی خود اعلام کردند، دیوان دریافته است که برخی از تحریم‌های ضد ایرانی امریکا مرتبط با برخی از حقوق و تعهدات طرفین در پیمان مودت سال ۱۹۵۵ است. با این حال امریکا هیچ اعتنایی به این رأی نکرده و پس از صدور این حکم اعلام کرد که از عهدنامه مودت خارج خواهد شد. در واقع امریکا تا آخرین روز‌های دولت ترامپ در چارچوب کارزار فشار حداکثری تحریم‌های فزاینده‌ای را علیه ایران اعمال کرد.
حالا پس از رأی روز چهار شنبه دیوان در قبال ایرادات مطرح شده از سوی امریکا، امکان رسیدگی ماهوی به دادخواست ایران فراهم شد، زیرا از نظر قضات دیوان، موضوع شکایت، تفسیر یا اعمال معاهده مودت امضا شده در سال ۱۹۵۵ نبوده است. قضات دیوان همچنین به اتفاق آرا، اعتراض امریکا به عدم صلاحیت دیوان برای رسیدگی به موضوعات مربوط به فعالیت‌های تجاری و معاملات ایران یا اتباع و شرکت‌های ایرانی با کشور‌های ثالث یا اتباع و شرکت‌های آن‌ها را رد کردند.
واشنگتن از همان آغاز روند رسیدگی به این شکایت، همواره مدعی بود که دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت قانونی رسیدگی به این پرونده را ندارد. دولت ترامپ با طرح این اتهام که ایران «تهدیدی جدی» برای امنیت بین‌المللی محسوب می‌شود ادعا می‌کرد که اعمال این تحریم‌ها الزامی بود. رأی اخیر دیوان بین‌المللی دادگستری موجب تقویت موضع و افزایش اعتبار سیاسی ایران در افکار عمومی جهانی و کشور‌های دیگر می‌شود. ضمن اینکه این رأی، نشانه درستی و به حق بودن موضع تهران در قبال اقدامات تحریمی یکجانبه وغیرانسانی واشنگتن علیه ایران است که در دو سال اخیر موجب آسیب‌های فراوان به مردم ایران شده است. در عین حال صدور حکم دیوان لاهه ضربه بزرگی برای پرستیژ و موقعیت امریکا محسوب شده و شکست دیگری را برای سیاست‌های زورمدارانه آن در عرصه بین‌المللی رقم زد. برای دولت جدید امریکا که ادعا می‌کند خواهان تغییر در سیاست دولت قبلی در قبال ایران و بازگشت به برجام است این حکم دیوان لاهه می‌تواند دلیل متقنی بر نادرستی سیاست تحریمی امریکا علیه ایران باشد. در واقع دولت بایدن اکنون هیچ بهانه‌ای برای تداوم تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی علیه ایران ندارد.
