سرویس بین الملل جوان آنلاین: روند صلح افغانستان به معنی واقعی کلمه به بنبست رسیده و زمزمههایی در مورد شروع یک جنگ بزرگ شنیده میشود. شورای امنیت ملی افغانستان بر بنیاد برخی شواهد اعلام کرده که کلیه فرماندهان ارشد طالبان از مناطق مختلف به «کویته» پاکستان فراخوانده شدهاند تا در حضور رهبری این گروه، در مورد راهاندازی یک جنگ بزرگ در افغانستان همزمان با شروع سال جدید گفتگو و برنامهریزی کنند. در عین حال، برخی رهبران سیاسی هشدار دادهاند که اگر روند صلح افغانستان به نتیجه نرسد، افغانستان در باتلاق جنگهای داخلی فروخواهد رفت؛ گرچه هماکنون نیز افغانستان و به خصوص کابل، پایتخت از پنج ماه گذشته به این سو و همزمان با شروع مذاکرات بینالافغانی، هر روز شاهد حملات انفجاری و ترورهای هدفمند بوده؛ حملاتی که دولت افغانستان آن را به طالبان نسبت میدهد، اما این گروه رد میکند.
میراث شوم و چشمانداز مبهم
چارچوب فعلی روند صلح افغانستان میراث شوم دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین امریکا و تیم جمهوریخواهان به رهبری زلمی خلیلزاد است که هرچه پیش میرود، به بنبست برمیخورد.
سرانجام با روی کار آمدن دولت جو بایدن، رئیسجمهور جدید امریکا، کاخ سفید اعلام کرد توافقنامه با طالبان را بازبینی و بررسی میکند. هرچند به باور آگاهان رویکرد بایدن در مورد افغانستان تفاوت چندانی با ترامپ ندارد و نشانه این مسئله، تداوم مأموریت زلمی خلیلزاد، به عنوان فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان است، اما همین اعلام بازبینی و بررسی توافق صلح، طالبان را به شدت نگران کرده و در نهایت، سبب شد تا تیم مذاکرهکننده آن تا مشخص شدن موضع دولت جدید امریکا، میز مذاکرات را ترک کند.
تنها تفاوتی که آگاهان در مورد رویکرد ترامپ و بایدن در مسئله افغانستان به آن اشاره میکنند، تأکید دولت بایدن بر خروج مسئولانه از این کشور است، به همین دلیل، در شرایطی که دولت افغانستان نیز رایزنیهای وسیعی را با مقامات امریکایی آغاز کرده، جو بایدن در دومین اقدام پس از اعلام بازبینی توافق با طالبان، ضربالاجل خروج صددرصدی تا ماه می ۲۰۲۱ را کنار گذاشته و ۲۵۰۰ نیروی خود را تا زمان به وجود آمدن یک شرایط پایدار در افغانستان، در این کشور حفظ خواهد کرد. شرایط پایداری که حداقل طالبان نیز وادار شوند به تعهدات خود مبنی بر کاهش خشونتها در افغانستان، برقراری آتشبس و پیشرفت در مذاکرات بینالافغانی عمل کنند. وزیران دفاع کشورهای عضو ناتو نیز در نشست تازه خود هیچ تصمیمی را در مورد کاهش ۱۰ هزار سرباز خود در افغانستان اعلام نکردند و منتظر تصمیم نهایی دولت بایدن ماندند، اما در شرایطی که دولت بایدن در حال بررسی مجدد توافق صلح با طالبان و وضعیت افغانستان است، تحلیلگران امریکایی تأکید میکنند که این دولت گزینههای زیادی روی میز ندارد؛ از یک سو اگر بخواهد خلاف توافق با طالبان عمل کند، این گروه با حمایتهایی که در پاکستان دارد، با تمام توان و ظرفیت موجود به میدان جنگ برخواهد گشت و از سوی دیگر، پذیرفتن صددرصدی آنچه ترامپ و تیم او به میراث گذاشته نیز قابل قبول نخواهد بود. این در حالی است که طالبان تنها راه حل موجود را بازگشت بیقید و شرط دولت بایدن به توافقنامه گذشته میداند.
مانور سیاسی طالبان و تلاش دولت ایران
برای تحت فشار قرار دادن دولت جدید امریکا و سوق دادن آن به مسیر پیشین مذاکرات و توافقات، طالبان در یک اقدام هوشیارانه، با ترک میز مذاکرات و عدم اجرای تعهدات خود از جمله کاهش خشونتها و همچنین پیشبرد گفتگوهای بینالافغانی، با سفر به پایتخت کشورهای رقیب و دشمن امریکا یک مانور سیاسی را آغاز کرد؛ ابتدا از تهران و سپس به مسکو. هیئتهای بلندپایه طالبان در این سفرها، در عین حالی که اعلام کردند برای پیشبرد روند صلح افغانستان با کشورهای مهم و تأثیرگذار منطقه رایزنی میکنند، اما پیام روشن و واضحی را به واشنگتن فرستادند که اگر بخواهد خلاف تعهدات گذشته عمل کند، آنها مسائل را به صورت نزدیک از طریق تهران و مسکو پیش خواهند برد.
البته طالبان در این مانور سیاسی در تهران و مسکو، برخی از مسائلی را که تاکنون در میز مذاکرات مطرح نکرده بودند، به صراحت عنوان کردند که در رأس همه، کنار رفتن محمد اشرف غنی و دولت کنونی در کابل و ایجاد یک دولت فراگیر اسلامی بود؛ موضوعاتی که شورای عالی مصالحه ملی افغانستان نیز به آن واکنش نشان داد و تأکید کرد که طالبان خواستهای خود را پشت میز مذاکرات مطرح کنند، نه از تریبون کشورهای دیگر.
در این بین، دولت جمهوری اسلامی ایران، به عنوان تنها متحد و همپیمان باقی مانده دولت افغانستان که در طول ۵/۲ سال گذشته همواره بر نقش محوری این دولت و افغانستانیها در روند مذاکرات صلح با طالبان تأکید کرده، با هماهنگی طرف مقابل تلاش کرد تا روند صلح افغانستان را به مسیر واقعی برگرداند، اما به نظر میرسد آنچه طالبان میخواستند، تنها یک مانور سیاسی در تهران بود. این در حالی است که انتظار میرفت با فرصت به وجود آمده، جمهوری اسلامی بتواند یک معبر جدید در روند صلح افغانستان باز کند و ابتکار عمل را در این مورد به دست بگیرد، اما چشم طالبان تنها به سوی امریکاست.
مانور قدرت دولتهای افغانستان و پاکستان
با روی کار آمدن دولت جو بایدن در امریکا، کفه ترازوی دولت افغانستان در مقابل نقش و جایگاه دولت پاکستان در روند صلح این کشور سنگینتر شده و به نظر میرسد به دلیل کمرنگتر شدن این نقش، همکاری پاکستان در روند صلح افغانستان نیز کمتر شده باشد. دفتر شورای امنیت ملی و وزارت امورخارجه افغانستان تأیید میکنند با روی کار آمدن دولت جو بایدن، سطح تعاملات و ارتباطات بین دو کشور به گونه چشمگیری افزایش یافته است. یک نمونه آن، گفتوگوی تلفنی مشاوران امنیت ملی رؤسای جمهور دو کشور است، در حالی که در دولت ترامپ، حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان به دلیل اعتراض به چگونگی روند صلح با طالبان، عملاً بایکوت شده بود. رئیسجمهوری افغانستان از سفر زودهنگام یک هیئت از دولت جدید امریکا به کابل خبر داده و وزیر امور خارجه افغانستان نیز گفت روی یک طرح مشترک با همپیمان امریکایی خود کار میکنند.
هرچند بایدن در صحبتهای گذشته خود به این باور بوده که پاکستان ۵۰ برابر اهمیت بیشتری نسبت به افغانستان برای امریکا دارد، اما افزایش سطح تعاملات دولت او برای بررسی روند صلح با دولت افغانستان، خواه ناخواه به کمرنگ شدن حضور و نقش پاکستان در این روند منجر شده و پاکستان جایگاه خود را متزلزل دیده است. دولت افغانستان نیز با اتکا به دولت جدید امریکا، بار دیگر انتقادات صریح و بیپرده خود از پاکستان را از سر گرفته است. بها دادن به هند، امضای تفاهمنامه ساخت یک سد در کابل با حضور مجازی نخستوزیر این کشور و همچنین ورود محموله ۵۰۰ هزار دوزی واکسن هندی کرونا به افغانستان نیز موجب ناراحتی طرف پاکستانی خواهد بود، اما در این شرایط، نارضایتی و ناراحتی گروه طالبان از یک سو و طرف پاکستانی از سوی دیگر، قطعاً وضعیت امنیتی و جنگی در افغانستان را تشدید خواهد کرد، زیرا در طول سالهای گذشته، به خصوص در روند مذاکرات صلح، تشدید جنگ برگ برنده این دو طرف برای گرفتن امتیازهای بیشتر در میز مذاکرات بوده است. باید دید دولت جو بایدن چه تصمیمی به دنبال بازنگری در روند صلح افغانستان خواهد گرفت و مسیر پیچیده، چندوجهی و به بنبست خورده این روند به کجا خواهد انجامید؟!