سرویس تاریخ جوان آنلاین: بی‌تردید دوران حاکمیت ناصری، منشأ بسا تحولات و رویداد‌های تاریخ معاصر ایران است. این مقطع- که تقریباً با ثبات‌ترین دوران حاکمیت قاجار به شمار می‌رود- محمل رویداد‌ها و اتفاقاتی مهم در سراسر کشور است که بر پس از خویش، تأثیری غیر قابل انکار می‌گذارد. این حوادث به دلیل اهمیتی که دارد، درخور آن است که به مدد اسناد تاریخی، مورد بازخوانی و تحلیل قرار گیرد. اثری که هم اینک از آن سخن می‌رود، در زمره پژوهش‌هایی است که سعی دارد روایتی مستند از وقایع این دوره داشته باشد. از سوی دیگر مناطق خوزستان و لرستان، در زمره بخش‌های مهم کشور ایران است که هریک از جهتی، نقشی مهم در تحولات کشورمان بازی کرده‌اند. ایفای این نقش در دوران سلطنت ۵۰ ساله ناصرالدین شاه قاجار و ولایتعهدی عباس میرزا نایب‌السلطنه، جلوه و اهمیتی افزون یافته است.
«خوزستان و لرستان در عصر ناصری» مجموعه اسنادی است که این منطقه را در دوره ناصری روایت می‌کند و توسط منوچهر احتشامی تدوین شده است. مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ناشر این کتاب، در دیباچه این اثر و در باب محتوای آن، چنین آورده است: «سرچشمه قسمت عمده حوادث تاریخی ایران در دوره قاجاریه را باید در ولایتعهدی «عباس میرزا نائب السلطنه» جست‌وجو کرد. منشأ و مبدأ بسیاری از رویداد‌ها و دگرگونی‌های ایران در زمان قاجار، وقایعی است که در حکومت این شاهزاده روی داده است. زیرا در دوران حیات او به واسطه ظهور ناپلئون در فرانسه و الکساندر اول در روسیه و استعمار کامل هندوستان به دست انگلیس، ایران در گردونه سیاست سهمگین جهانی افتاد و بار اداره این سیاست خطرناک از طرف فتحعلی شاه، بر دوش این شاهزاده وطن خواه و شجاع گذاشته شد و دربار او در تبریز، مرکز حل و عقد امور کشوری-لشکری گردید، بنابراین آنچه در تهران و در دربار فتحعلی شاه می‌گذشت، تقریباً انجام یک سلسله تشریفات سیاسی بود. اثر پیش رو برای آشنایی با زندگانی احتشام‌الدوله خانلر میرزا (هفدهمین فرزند عباس‌میرزا) و حوادث بسیار مهم تاریخی این دوره -که ذکر آن در بالا رفت- به طور مشخص و کاملاً مستند به حکمرانی احتشام الدوله بر خوزستان، لرستان و حومه‌های این مناطق اشاره دارد. در واقع سراسر اثر حاضر به روایت (ارائه خام و دسته‌بندی شده) فرمان‌های ناصرالدین شاه، مکاتبات امیرکبیر، مکاتبات میرزاآقاخان نوری و مکاتبات جمعی دیگر از رجال عصر ناصری، با احتشام‌الدوله خانلر میرزا می‌پردازد و از دریچه این مستندات، مخاطب گرامی را با چرایی و چگونگی بخش مهمی از حوادث بنیادین عصرناصری، آشنا می‌سازد. مباحث زیر بخشی از اهم مطالب کتاب حاضر است: «وضعیت و مبنای انتخاب حکمران برای مناطق مختلف ایران توسط هیئت حاکمه/ روابط حکومت با امپراطوری عثمانی /جنگ ایران و انگلیس/ خانلر میرزا و سرکوب یاغیان بختیاری / نقش بسزای عباس میرزا و فرزندان وی در برقراری امنیت در داخل و رویارویی با بیگانگان (انگلستان و عثمانی) / نقش مشاوره‌های امیر کبیر با خانلر میرزا و سایر شاهزاده‌ها و حکمرانان عصر ناصری / نحوه برخورد حکومت با مشکلات مردم عشایری، روستایی و شهری در دوره ناصرالدین‌شاه /مأموریت مشیرالدوله در کمیسیون سرحدی و...»
