سرویس سیاست جوان آنلاین: استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین به عنوان مکملی برای یک نیروی هوایی واقعی مدت‌هاست در تمام کشور‌های بزرگ دنیا به عنوان یک راهبرد برای کم کردن هزینه در نبرد‌های بزرگ به‌کار گرفته شده است. این ماجرا تا آنجا در کشور‌های مختلف جلو رفته که امروز برخی کشور‌ها از جایگزینی کامل هواپیما‌های بدون سرنشین به جای هواپیما‌های نظامی سخن می‌گویند.
از سال آینده نیز قرار است جنگنده‌های بدون سرنشین به عنوان مکملی برای هواپیما‌های نظامی سرنشین دار در درگیر‌های نظامی به کار گرفته شوند. ارزش این سیستم‌ها در نبرد‌های بزرگ نیز به صورت مداوم در حال افزایش است. به عنوان مثال در نبرد قره‌باغ جنگنده‌های بدون سرنشین توانستند بخش مهمی از توان رزمی ارمنستان را منهدم کنند.
در ایران نیز از زمان دفاع مقدس استفاده از جنگنده‌های بدون سرنشین به عنوان یک راهبرد جدی برای ایران مد نظر قرار گرفت، به طوری که امروز ایران یکی از موفق‌ترین به کارگیرندگان هواپیما‌های بدون سرنشین در دنیا محسوب می‌شود. این پرنده‌ها امروز در جغرافیای بزرگی از کشور‌های مقاومت مشغول نبرد علیه تروریست‌ها هستند.
با این حال بخش مهمی از این پرنده‌ها در نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به کار گرفته می‌شد، اما در طول ۱۰ سال گذشته نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک نیروی هوایی حرفه‌ای مشغول استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین است. این هواپیما‌ها ابتدا به عنوان مکملی برای عملیات‌های نیروی هوایی به‌کار گرفته می‌شدند، اما امروز عملاً در چارچوب یک نیروی جدی در داخل ارتش مشغول ایفای نقش هستند. این ماجرا زمانی جدی‌تر می‌شود که رزمایش پهپاد یگان‌های مختلف ارتش در سمنان را در نظر بگیریم. به نظر می‌رسد که نیروی هوایی به زودی از پهپاد‌ها به عنوان یک جنگ‌افزار مستقل استفاده کند. به خصوص آن که هم‌اکنون نیز محدودیت‌های جدی برای نیروی هوایی برای خرید جنگنده‌های جدید حتی با برداشته شدن محدودیت‌های تسلیحاتی نیز وجود دارد.
ابابیل اول پهپاد رزمی ارتش
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دو نمونه پهپاد هدف برای تمرین‌های مختلف توسط نیروی هوایی ارتش خریداری شد و در این نیرو وجود داشت. تا یک دهه پیش نیز نهاجا به عنوان کاربر اصلی هواپیما‌های سرنشین‌دار، بخش اعظم مأموریت‌های خود را با این نوع از وسایل انجام می‌داد، اما در کنار آن به تدریج توانمندی‌های خود را نیز افزایش داد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط نیروی هوایی ارتش، پهپاد «مهاجر- ۴» در سال ۱۳۸۹، «ابابیل- ۳» در سال ۱۳۹۰، «مهاجر- ۲ نوین» در سال ۱۳۹۴ و «کرار» در سال ۱۳۹۷ به ناوگان پهپادی نهاجا ملحق شدند.
پهپاد «ابابیل- ۳» به عنوان یکی از محبوب‌ترین نمونه‌ها در بین نیرو‌های مختلف، در نهاجا به دوربین‌های عمودنگر با قدرت تفکیک (رزولوشن) بسیار بالا مجهز و در رزمایشی در سال ۱۳۹۲ در پایگاه هوایی چابهار دیده شد و قاعدتاً عملکرد مطلوب آن بود که سبب گسترش این پهپاد در پایگاه‌های مختلف نیروی هوایی شد. امروزه نمونه‌های مسلح این پهپاد نیز در اختیار نیروی هوایی ارتش قرار دارد که امکان رها کردن بمب‌های هوشمند و نقطه‌زن «قائم» (دارای چند گونه مختلف) و موشک شلیک کن- فراموش کن «الماس» با برد هشت کیلومتر را دارد.
پهپاد «کرار» هم هرچند دیر به ناوگان نهاجا پیوست، اما غنای کم نظیر این نیرو در تجربیات نبرد‌های هواپایه و عمق دانش و فناوری بومی شده در این نیرو سبب شد تا خیلی زود به جایگاه مناسبی برسد و انواع مهمات معمولی و هدایت شونده نیز با آن هماهنگ شود. از جمله بمب هدایت لیزری GBU- ۱۲ که سلاح پراستفاده جنگنده‌های اف- ۴ فانتوم نهاجاست.
از آخرین پهپاد‌های ملحق شده به یگان‌های نهاجا، پهپاد انتحاری «آرش» است که دارای یک نمونه ضد رادار نیز است و برد آن به ۲ هزار کیلومتر می‌رسد.
این پهپاد در رزمایش مشترک پهپادی ارتش در نیمه دی ۱۳۹۹ موفق شد با پرواز در مسافت بیش از ۱۳۰۰ کیلومتری، با دقت به هدف خود اصابت کند.
شاهین و مهاجم پرنده‌های بعدی که به خدمت نیروی هوایی ارتش در می‌آیند.
اما چندین طرح و پروژه پهپادی دارای موتور ملخی در رده‌های مختلف نیز توسط متخصصان نیروی هوایی ارتش به ثمر نشسته است. این طرح‌ها در رژه نیرو‌های مسلح یا نمایشگاه‌های مناسبتی توسط این نیرو به نمایش گذاشته شده‌اند. بر این اساس می‌توان خط سیری بین چند محصول معرفی شده توسط این نیرو یافت.
به نظر می‌رسد نهاجا طی چهار حرکت از پهپاد «شاهین» به «مهاجم ۹۲» و «کمان ۱۲» به «کمان ۲۲» رسیده است. می‌توان نتیجه گرفت که این چهار پهپاد، خط سیر اصلی طراحی‌های اختصاصی نهاجا برای پهپاد‌های رده شناسایی با موتور ملخی و سرعت پایین برای مأموریت‌های آموزشی و شناسایی و رزمی بوده است.
اولین نمونه پهپاد‌های طراحی شده در نهاجا که به وضوح سرمایه‌گذاری روی بهینه‌سازی شکل آیرودینامیکی و عدم پرهیز از رفتن به سمت مقاطع پیچیده‌تر برای بدنه در آن مشهود بود، در رژه روز ارتش در ۲۹ فروردین ۱۳۹۰ آشکار شد.
این پهپاد به نام «شاهین» با طول ۲/ ۲ و دهانه بال ۶/ ۲ متر و یک موتور ۱۰ اسب بخار، قابلیت حمل ۱۰ کیلوگرم بار و ظرفیت ۱۰ لیتر سوخت، تنها ۳۰ کیلوگرم جرم داشته و به سرعت کروز ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی چهار ساعت، سقف پرواز ۱۲ هزار پا (حدود ۳۶۵۰ متر) و شعاع عملیاتی ۲۰۰ کیلومتر دست می‌یافت.
امکان بلند شدن با چرخ، با راکت و پرتابگر ریلی نیوماتیکی نیز برای شاهین دیده شده و روش بازیابی عادی آن با فرود به واسطه چرخ روی باند و در شرایط اضطراری با چتر است.
در گام بعدی، پهپاد «مهاجم ۹۲» در نمایشگاه هفته دفاع مقدس در سال ۱۳۹۴ به نمایش گذاشته شد. با وجود ویژگی‌های جالب و متفاوت این پهپاد نسبت به نمونه‌های هم‌رده، مهاجم ۹۲ از سوی نهاجا مطرح نشد که بعد‌ها مشخص شد این هم یک گام میانی برای توسعه فناوری‌های پهپادی خصوصاً طراحی‌های جدید بوده است.
در «مهاجم ۹۲» برخی ویژگی‌های شاهین همانند بال دو تکه و نشست و برخاست از باند به واسطه ارابه فرود حفظ شده، اما به جای دم به شکل هشت از یک دم دوگانه مرسوم استفاده شده بود.
«مهاجم ۹۲» به مداومت پروازی ۶ ساعت، سقف پرواز ۱۵ هزار پا (حدود ۴۵۷۰ متر)، سرعت بیشینه ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت و شعاع عملیاتی ۵۰۰ کیلومتر رسیده و با جرم نهایی ۸۰ کیلوگرمی خود، بدون استفاده از فلپ در مسافت ۱۴۰ متر به سرعت مناسب پروازی می‌رسید. زاویه حمله بحرانی برای این پرنده ۱۵ درجه و سرعت واماندگی (استال) آن نیز ۷۰ کیلومتر بر ساعت بود.
کمان ۲۲ پهپادی با شعاع عملیاتی ۳ هزار کیلومتر
گام بعدی نیروی هوایی ارتش هم در یک نمایشگاه خاص به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی یعنی نمایشگاه اقتدار ۴۰ در بهمن ۱۳۹۷ رونمایی شد.
این پهپاد به نام «کمان ۱۲» به وضوح طرح توسعه یافته‌ای از «مهاجم ۹۲» بود. در واقع به کار بستن تجربیات کسب شده در «مهاجم ۹۲» با تغییرات لازم برای حرکت به سمت یک رده بالاتر از نظر برد و مداومت پروازی به کمان ۱۲ منتج شد.
«کمان ۱۲» پهپادی با مقیاس متوسط با مداومت پروازی تا ۱۲ ساعت و قابلیت پرواز تا ارتفاع ۱۸ هزار پا یعنی حدود ۵۵۰۰ متر با موتور ملخی پیستونی با توان ۶۰ اسب بخار است. دهانه بال حدود ۱۰ و طول کلی ۴/ ۵ متر، سرعت بیشینه ۲۰۰، سرعت کروز ۱۶۰ و سرعت واماندگی ۹۰ کیلومتر بر ساعت، ۱۰۰ کیلوگرم محموله، جرم خالی ۲۲۰ و جرم نهایی ۴۵۰ کیلوگرم و شعاع عملیاتی هزار کیلومتر از دیگر ویژگی‌های پهپاد کمان ۱۲ است.
این پهپاد در چند رزمایش ارتش در سال جاری شرکت داشته و در آخرین مورد مجهز به چهار بمب هوشمند «قائم» در دو جایگاه زیر هر بال مشاهده شده است.
همچنین اعلام شد این پهپاد عملیات مشترک با جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش به انجام رسانده که احتمالاً کار هدف‌یابی و انتقال اطلاعات با خطوط امن داده به جنگنده‌ها را صورت داده است. این پهپاد بدون استفاده از فلپ به طول باند ۴۰۰ متر برای برخاستن نیاز دارد.
اما در گام بعدی نیروی هوایی ارتش با یک جهش دیگر موفق به ساخت پهپاد «کمان ۲۲» شد که در روز‌های گذشته مورد بازدید فرمانده این نیرو در پایگاه یکم شکاری مهرآباد قرار گرفت. «کمان ۲۲» مداومت پروازی پهپاد‌های ساخت این نیرو را به بیش از دو برابر یعنی بیش از ۲۴ ساعت افزایش داده است.
برد این پهپاد جدید نیز ۳ هزار کیلومتر عنوان شده که البته مشخص نیست برد عبوری یکطرفه است یا شعاع عملیاتی. در صورتی که عدد مذکور شعاع عملیاتی باشد عملاً این کمیت نسبت به «کمان ۱۲» سه برابر شده است. همچنین اگر عدد مذکور برد عبوری باشد شعاع عملیاتی «کمان ۲۲» برابر ۱۵۰۰ کیلومتر بوده و ۵۰ درصد افزایش نسبت به «کمان ۱۲» را نشان می‌دهد.
