گاهي برايمان پيش آمده كه بعد از سرگرمي خاصي احساس افسردگي و ناراحتي پيدا ميكنيم. به طور مثال يك سريال مهيج كه ميبينيم بعد از پايان سريال احساس خلأ و افسردگي ميكنيم، زيرا محتواي سريال اثر مفيد و سازندهاي نداشته و حتي گاهي چون با اطلاعات و ارزشهاي ما در تناقض و تضاد است، ذهن ما را آشفته و سردرگم ميكند. به همين خاطر اگر فيلم و سريالي براي گذران وقت انتخاب ميشود، بايد آموزنده و درخور اعتقادات و فرهنگ ما باشد. تفريح سالم تفريحي است كه فرد بر اساس آگاهي و شناخت سرگرم شود، شاديآوري آن كوتاهمدت نباشد و اثر مضر بر سلامت جسم و روان او نداشته باشد.
تفريح بيهدف روحمان را فرسوده ميكند
گاهي تفريحات و سرگرمي بالاخص تفريح گروهي ممكن است موجب آزار و اذيت ديگران و سرانجام باعث ناراحتي شود. گاهي براي تفريح و سرگرمي به جمعي ملحق ميشويم كه براي تفريح از اسباب و لوازم بيهوده استفاده ميكنند يا براي خوشي زودگذر وقتشان را با مسخرهكردن افراد و درآوردن اداي آنها به بيهودگي تلف ميكنند يا با انجام اعمال ديگري كه گاهي با لحاظ خوشي زودگذر است سبب گناه ميشويم، اما بعد از مجلس احساس ناراحتي و عذاب وجدان به انسان دست ميدهد. وقتي بعد از انجام فعاليتي احساس ناراحتي و نارضايتي داشته باشيم، يعني فعاليتي كه انجام دادهايم مناسب و سودمند نبوده و بهجاي اينكه روح و روان ما را تازه كند، آزرده خاطر كرده است. در كل ميتوان گفت كارهاي بيهدف نميتواند انسان را خلاق كند، البته كه انسان گاهي نياز دارد براي رفع خستگي از چالشهايي كه مواجه بوده اعم از: درس، كار و فشار مشكلات، مدتي را براي تغيير روحيه به كارهاي خارج از كادر روزمره زندگي بپردازد تا دوباره انرژي و انگيزه به دست آورد.
تفريح براي انگيزه بخشي به زندگي
تفريحات سالم شامل مواردي است كه انسان را براي انجام وظايفي كه در زندگي فردي و اجتماعي دارد، آمادهتر كند و به او انگيزه بدهد. به همين خاطر تفريح سالم به هيچ وجه درآميخته با گناه و معصيت و با بيتعهدي و بيمسئوليتي نيست. تفريحي كه بتواند ذهن را از خستگي برهاند، انرژي بدهد و جسم و روح انسان را براي فعاليتهاي روزمره آماده كند، مناسبترين تفريح است. در روايات داريم كه يكي از بهترين تفريحات اين است كه انسان وظايفش را به درستي انجام دهد.
داروي آرامبخش طبيعت
گذران اوقات فراغت در طبيعت و اماكن سرسبز با توجه به تحقيقاتي كه انجام گرفته نشان ميدهد، اثري همانند قرص آرامبخش داشته و نگراني و استرس را از انسان دور ميكند، فشار از ذهن و جسم كم ميشود و حس خوب به روح آدمي ميبخشد. زماني كه به طبيعت سر ميزنيم هواي تازه و تميز، سرسبزي اطراف، صداي طبيعت، حيوانات اهلي دوست داشتني حس سرزندگي را به انسان منتقل ميكند. دور شدن از تنشهاي روزمره ذهن و روان را آسوده ميكند و انسان جاني دوباره ميگيرد. محيط شهري انسان را از احساس آرامش تهي ميكند، زيرا تمركز روي وظايف و فعاليتهاي روزمره گاهي آنقدر طاقتفرسا و سنگين است كه ذهن را درگير محركهاي مصنوعي ميكند. مناظر طبيعي به ما فرصت فكر كردن و آزادي انديشه و خيال ميدهد و همين موضوع ميتواند به فرصت و غنيمتي براي بازيابي ذهنهاي خسته و شهرزده ما تبديل شود. زماني كه فكر و خيال راحت باشد اثرات مثبت خود را بر روي جسم نيز ميگذارد و بهخاطر هورمونهايي كه ترشح ميشود بر ساز و كار بدن نيز اثر مثبت ميگذارد و برعكس اگر فكر ناراحت باشد يا تحت تنش و استرس باشد اثر مخرب روي سلامت جسم نيز دارد. دوپامين يكي از هورمونهايي است در زمانهايي که در معرض نور خورشيد قرار يا در شرايط مفرح و لذت از طبيعت زيبا قرار ميگيريم از سلولهاي مغز و نخاع ترشح ميشود و انسان را از لحاظ ذهني هوشيار نگه داشته و سبب شادابي و نشاط ميشود.
در سبك زندگي مدرن آسان نيست كه بدن ما بتواند با استفاده از ساز و كارهاي جامعه شهري خود را از شرايط تنشزا بازيابي كند. ثابت شده است كه روزانه حدوداً ۱۵دقيقه قرارگرفتن در معرض اشعه خورشيد يكي از نيازهاي اساسي بدن است كه اگر نباشد، نه تنها باعث كاهش توليد ويتامين D ميشود، بلكه در درازمدت نيز به افسردگي منجر ميشود. براي رهايي از اضطرابهايي كه مولد زندگي قرن اخير است فرد بايد اتصالش را با طبيعت آرامش بخش مجدداً برقرار كند.
ورزش و تفريح در سيره و كلام معصومين(ع)
ورزش از موارد ديگري است كه باعث افزايش انرژي و شادي ميشود. در رويه معصومين (ع) ورزش يكي از روشهاي تفريح، سرگرمي، تقويت جسم و روح و از عوامل رشد و شكوفائي محسوب شده است. آنان ضمن پرورش روح و روان خويش از ورزشهاي تفريحي و تربيتي نيز غافل نبودند.
امامان معصوم بر تفريح سالم تأكيد داشتند، امام صادق(ع) ميفرمايد: براي مسلمان خردمند سزاوار است كه جزميان سه كار نگردد: ترميم زندگي، توشه براي آخرت و لذتي در غير حرام. امام كاظم (ع) نيز در باب تفريح سالم ميفرمايد: بكوشيد شبانه روز خودرا در چهار بخش تنظيم كنيد: بخشي براي مناجات با خدا، بخشي براي تأمين هزينه زندگي، بخشي براي همنشيني با برادران و دوستان مورد اعتمادي كه با صفاي باطن در عيبزدايي شما سهم دارند و بخشي براي لذت جويي از حلال. مولاي متقيان علي (ع) ميفرمايد: اوقات سرور و شادماني فرصت مناسبي براي طراوت روح و جان است و سرور و شادماني مايه انبساط روان و افزايش طراوت است.
تفريح و سرگرمي ارزان براي همه
همنشيني با دوستان و فاميل باعث نشاط ميشود، سفر و گردش، مهماني دادن و مهماني رفتن، خود آرايي و رسيدگي به وضع ظاهري همه از عوامل فرح بخش هستند، اما بايد توجه داشت با چه افرادي نشست و برخاست ميكنيم؟ چه مجلس و محفلي را شركت ميكنيم؟ چه سفري را در پيش ميگيريم؟ بايد انتخابهايمان را به سمت خوبها و مفيدها ببريم تا اثرات مثبت و سازنده داشته باشد. رفتن به محيطهايي همچون پارك، جنگل، موزهها، نمايشگاهها، شركت در گردهماييهاي فاميلي و گروههاي همسالان، رفتن به تئاتر، سينما و. . . از انواع تفريحات سالم است كه البته هزينه كمي نيز دارد و با برنامهريزي مناسب ميتوان به آنها پرداخت. مسئولان نيز بايد براي تفريحات سالم افراد جامعه بستر لازم را فراهم كنند و كمك هزينههايي را براي اقشار ضعيف در نظر بگيرند تا آنان از اثرات مثبت تفريح سالم بهرهمند شوند، زيرا سلامت جامعه در گرو سلامت يكايك افراد است. متأسفانه جامعه ما خلأ شاديآفريني براي عموم مردم را دارد پس بايد عدالت برقرار شود و تفريح و سرگرمي مناسب براي همه اقشار فراهم شود تا همه از حداقل احتياجات فرهنگي و تفريحي برخوردار شوند. دولت ميتواند حداقل در برنامههاي تلويزيوني كه عموم جامعه به آن دسترسي دارند برنامههاي مفرح سالم تدارك بيند و موجبات شادي و نشاط را براي همه بالاخص كودكان پديد آورد. چه خوب ميشد اگر در مدرسه براي همه كودكان ساعتي را در هفته به تفريحات سالم و شادي آفرين اختصاص دهند كه براي كودكان نيز هيچ هزينهاي نداشته باشد تا خانوادههايي كه توان پرداخت هزينههاي تفريح را ندارند امكان بهرهمندي از تفريحات و امكانات تفريحي سالم را داشته باشند.