صله ارحام يعني چه؟
صلهرحم در معناي لغوي يعني وصلكردن و در تفسير به معاني پيوند با دوستان و آشنايان است. هر چيزي باعث پيوند بيشتر بين آنها شود، ميتوان بر آن صلهرحم نام گذاشت. ارحام كسانى هستند كه در مراتب ارث واقع مىشوند؛ مانند: پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزندان آنان و نيز عمو، عمه، خاله، دايى و فرزندان آنان.
كرونا به مشكل دامنزده است
امروزه شيوع ويروس كرونا و اجراي قرنطينه، موجب ممانعت از ديد و بازديدها و منع سفر شده است که اين موضوع بيش از پيش ديدارها را كمرنگ کرده و باعث روي آوردن مضاعف به دنياي مجازي شده است. زمانهايي كه صرف استفاده از لوازم ديجيتال، گوشي همراه هوشمند، لپتاپ و كامپيوتر ميشود، نسبت به قبل بسيار بيشتر شده است، در حالي كه ميدانيم وابستگي و اعتياد به دنياي مجازي آثار سوء فراواني روي روان و جسم انسان ميگذارد.
در ديد و بازديد از اقوام، از وضعيت و مشكلات همديگر باخبر ميشويم و ميتوانيم در موارد مختلف به هم كمك كنيم. مثلاً اگر احتياج به كمك مالي هست با همياري دوستان و آشنايان مشكل مالي حل ميشود و اين كمك و ياري سبب قويتر شدن پيوند عاطفي بين آنها ميشود.
حال يكديگر را خوب كنيم
نگرش ما بايد نسبت به صلهرحم تغيير كند تا بتوانيم اين مسئلهاي را كه آنچنان براي خود دشوار كردهايم برطرف كنيم. بايد نگاه ما نسبت به صلهرحم اين باشد كه با انجام آن، حال يكديگر را بهتر كنيم نه اينكه اسباب زحمت يا مشقت طرف مقابل شود. بايد صلهرحم سبب گرهگشايي از مشكلات باشد نه اينكه گره به گرههاي ديگر بيفزايد. سرانجام اينكه صلهرحم باعث دلخوشي خود و اطرافيان شده و انگيزه بيشتري براي زندگي در انسان به وجود آورد.
صلهرحم حضوري، چيز ديگري است
هر چند ميتوان از تكنولوژيهاي امروزه نيز براي انجام صلهرحم استفاده كرد و با استفاده از شبكههاي مجازي يا حتي تلفن به صلهرحم پرداخت، اما انجام صلهرحم بهصورت حضوري تأثيرات بهتر و كارآمدتري دارد و نفس حضور بالاتر است. بهعنوان مثال براي باخبرشدن از احوال مادر و پدري كه سن و سالي از آنها گذشته است، نميتوان به تلفن يا پيام اكتفا كرد؛ آنها نياز به مراقبت، محبت و توجه ويژه دارند و با حضور در كنارشان ميتوان به وضعيت آنها رسيدگي و كم و كاستي موجود در زندگيشان را رفع و رجوع كرد؛ تهيه مايحتاج آنها، تعمير اسباب خانه يا اگر نياز است براي رفتن به درمانگاه آنها را همراهي كرد و كارهايي از اين دست انجام داد.
آسيبهاي ترك صله رحم
از آسيبهاي اجتماعي ترك صلهرحم اين است كه خاليشدن اطراف شخص و احساس نياز به همراه باعث ميشود تا افراد سودجو و منفعتطلب به ويژه در فضاي مجازي و شبكههاي اجتماعي مختلف به سراغ شخص آمده و با ابراز همدردي يا محبت كاذب به شخص، او را به سمت مقاصد شرورانه خود هدايت كنند؛ بزرگترين آسيب اجتماعي نيز همين است.
اكثر مشكلات اجتماعي و فردي با همياري خانواده يا اقوام قابل حل و برطرفشدن هستند، اگر اين مشكلات از سوی نزديكان او حل نشود به جامعه ميرسد. حتي افراد بزهكار و سابقهدار اذعان ميكنند كه اگر نزديكان و در اولويت اول خانواده او را به حال خود رها نكرده بودند در دام جرائم گرفتار نميشدند. آسيبهاي روحي و رواني كه در جامعه بروز پيدا ميكند، همچنين تمام مشكلات و آسيبهاي اعتياد به فضاي مجازي با كانون گرم خانواده و انجام صلهرحم به معناي حقيقي آن قابل حل و رفع است.
صلهرحم در آيات و روايات
اهميت صلهرحم در آيه 90 سوره مباركه نحل، مشخص ميشود: «إِنَّ اللَّهَ يأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَي وَ ينْهَي عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكرِ وَالْبَغْي يعِظُكمْ لَعَلَّكمْ تَذَكرُونَ» منظور از ذي القربي خويشاوندان است، ترتيب آورده شدن صلهرحم در اين آيه قابل توجه است؛ خداوند انسانها را ابتدا به عدالت و بعد از آن به احسان و ايتاء ذيالقربي امر ميكند. از اين آيه اين نكته برميآيد كه احسان و رسيدگي به ذي القربي در مقام اهميت، در كنار عدالت هستند.
در آيه 27 سوره مبارك بقره آثاري براي قطع خويشاوندي ذكر شده است؛ دور شدن از آرامش و دچارشدن به افسردگي روحي و رواني بخشي از آن چيزي است كه انسانها از ترك صلهرحم متحمل ميشوند.
درباره آثار ترك صلهرحم در آيات و روايات هشدارهايي داده شده است كه در ذيل به برخي از آنها اشاره شده است:
- تنگدستي؛ حضرت علي(ع) فرمود: قطع رحم با خويشاوندان تنگدستي ميآورد (وسايل؛ ج۱۵؛ ص۲۴۷)
- كاهش عمر؛ رسول خدا(ص) فرموده است: «انساني كه صله رحم ميكند و خداوند به سبب آن، عمر سه ساله او را به 33 سال افزايش ميدهد؛ در مقابل انساني كه قطع رحم ميكند خداوند عمر 30 ساله او را به سه سال يا كمتر از آن كاهش ميدهد.» (وسايل الشيعه؛ ج۲۱؛ ص۵۳۷)
- انقطاع نسل: امام باقر(ع) به نقل از حضرت علي(ع) ميفرمايد: «سه خصلت است كه دارندگان آن نميميرند؛ مگر آنكه كيفر آنها را در همين دنيا ميبينند: ستم، قطع رحم و قسم دروغي كه با آن با فرمان خدا مخالفت ميكنند... به درستي كه قسم دروغ و قطع رحم سرزمينها را از اهل آن خالي ميگرداند و رحم زنان را عقيم ميسازد و عقيم شدن رحم، انقطاع نسل را در پي خواهد داشت.» (كافي؛ ج۲؛ ص۲۴۷)
- دورشدن از رحمت: رسول خدا(ص) فرموده است: رحمت بر قومي كه در ميان ايشان قاطع رحم وجود داشته باشد؛ نازل نميشود.»(كافي؛ ج۲؛ ص۱۸۴)
- محروميت از بهشت: رسول خدا(ص) ميفرمايند: سه گروهند كه هرگز داخل بهشت نميشوند: معتاد به شراب، معتاد به سحر و جادو و قاطع رحم. (وسايل الشيعه؛ ج۱۵؛ ص۳۴۶)
يك فضيلت بزرگ اخلاقي
فضايل اخلاقي سازههاي معنوي انسان هستند و هويت او را شكل ميبخشند. انسان هر چه از اخلاق نيكوي بيشتري برخوردار باشد، ابعاد معنوي او كاملتر است و از سوي ديگر، رذايل اخلاقي نقصان در كمال نفساني و شخصيت معنوي انسان است. صله ارحام يكي از فضائل اخلاقي بسيار مهم است كه در زندگي فرد نقش برجستهاي را ايفا ميكند و در سلامت جسمي و رواني و سعادت دنيا و آخرت شخص تأثير بهسزايي دارد. از ديرباز صلهرحم در فرهنگ ايرانيان جايگاه ويژهاي داشته است؛ عيد نوروز در ايران نقطه اوج ارتباطات خانوادگي و قوم و طايفهاي در قالب صله ارحام است. با گسترش فرهنگ صلهرحم و معاشرتهاي فاميلي و احساس تعلق به گروه خانواده، هم نوايي گروهي افزايش يافته و افراد براي رعايت آداب پذيرفته شده در خانواده تلاش ميكنند. صلهرحم و ارتباطات خويشاوندي، هم در ارائه ارزشهاي مثبت و گسترش هنجارها و پايبندي افراد به آن نقش مؤثري دارد و هم نسبت به ناهنجاريها و بزهكاريهاي اجتماعي و دوري از استفادههاي بيمورد از دنياي مجازي و آسيبهاي آن نقش بازدارندگي خواهد داشت و همانند هدايتگر اجتماعي نامرئي، اعضاي خانواده را زير چتر حمايتي خود قرار ميدهد.