ناگفته‌هایی از دلایل آتش‌سوزی در پالایشگاه تهران

چندین سال است که HSE پالایشگاه تهران در رتبه پایین قرار دارد و با عدم حمایت از مدیریت HSE و بحث یکپارچگی مکانیکی، مدیریت ایمنی فرایند تلاش نکرده‌اند تا رتبه HSE پالایشگاه تهران را ارتقا دهند.
محسن قدیری مدیر عامل اسبق پالایشگاه تهران در گفتگو با فارس گفت: در حادثه گسست (catastrophic rupture) مخزن جمع‌آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴- ۲) پالایشگاه شمالی تهران شعاع آتش حدود ۸۰ متر بوده که مخازن گاز مایع (LPG) در تیررس آتش قرار داشته‌است که نشان‌دهنده ایراد در طراحی است، بنابراین پیشنهاد می‌شود، در طراحی جدید این فاصله رعایت شود. همچنین میزان ظرفیت حوضچه مخازن و دیوار آن و فاصله مخازن تا دیواره باندوال باید احتیاط‌های لازم انجام گیرد.
مدیر عامل اسبق پالایشگاه تهران در مورد دلیل وقوع حادثه در پالایشگاه تهران گفت: مخزن جمع‌آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴- ۲)، ۴۶ سال قدمت ساخت دارد و دارای پنج حلقه عمودی (Ring or course) است. هر رینگ دارای ارتفاع ۴/۲ متر است و ارتفاع مخزن ۲۰۱۲ متر و ظرفیت آن ۲۲ هزار بشکه است. ضخامت استاندارد رینگ اول از پایین ۹ میلیمتر، رینگ دوم ۴/۷ میلیمتر، رینگ سوم و چهارم و پنجم ۶ میلیمتر است.
وی اظهار داشت: در سال ۱۳۸۶ پس از اورهال و بازرسی تست ضخامت سنجی واقعی، رینگ اول ۸ میلیمتر، رینگ دوم ۵/۶ میلیمتر و رینگ سوم ۸/۵ میلیمتر و رینگ چهارم و پنجم بدون تغییر بوده‌است. در زمان حادثه نزدیک به ۱۴ سال از تعمیرات اساسی مخزن گذشته و با توجه به وجود آب و سولفید هیدروژن (H۲s) در ورودی این مخزن و همینطور خورندگی نفتای حاصل فرایند تصفیه در واحد تصفیه گازوئیل (GHDS Wild Naphta)، خورندگی بالایی (خورندگی ۳b) دارد. مخازن در شرکت پخش فرآورده‌های نفتی هر پنج سال تعمیرات اساسی می‌شوند. پیشنهاد می‌شود زمان تعمیرات اساسی مخازن پالایشگاه تهران نیز به پنج سال کاهش یابد.
قدیری گفت: با توجه به راه‌اندازی واحد‌های منطقه الف و ب شمالی در زمان حادثه به جهت سوراخ شدن لوله آب خنک‌کننده (cooling water) به نظر می‌رسد که گاز مایع یا مواد سبک دارای فشار بالا و گرم به مخزن وارد شده و با توجه به خوردگی مخزن، تولید گسست در دیواره مخزن (catastrophic rupture) می‌کند.
وی افزود: ضخامت رینگ دوم و سوم در زمان حادثه در رنج ۵/۲ تا ۳ میلیمتر بوده‌است. در اینجا بحث یکپارچگی مکانیکی و مدیریت ایمنی فرایند در بحث بازرسی، تعمیر و نگهداری و راه‌اندازی در نظر گرفته‌نشده‌است. نکته مهم دیگر بحث مهم مدیریت تغییر یا (Management Of Change or MOC) در نظر گرفته و پیش‌بینی نشده‌است که در این حالت باید ارزیابی ریسک انجام شده و خطرات مربوطه پیش‌بینی می‌شود. مدیر عامل اسبق پالایشگاه تهران توضیح داد: در پالایشگاه اصفهان در مخازن جمع‌آوری ضایعات نفتی سرد (cold slops) را کف بر کرده و نوسازی کرده‌اند، اما در پالایشگاه تهران با اینکه مخزن یدک موجود بوده و به راحتی می‌توانستند مخزن جمع‌آوری ضایعات نفتی سرد (۲۰۲۴- ۲) که دچار حادثه شده‌است را تعمیر و نگهداری کنند، ولی به جهت عدم اطلاع و سوءمدیریت و قرار نگرفتن افراد در جایگاه واقعی از این کار مهم غفلت کرده‌اند.
وی تأکید کرد: مدیریت عملیات پالایشگاه تهران چندین سال توسط فردی مدیریت شده که هیچ‌گونه سابقه عملیاتی نداشته و الان توسط کسی اداره می‌شود که لیسانس شیمی غیرفنی دارد، در حالی که بر اساس شرح وظایف این شغل مهم باید حداقل ۲۰ سال سابقه مدیریتی و مهندس شیمی باشد. قدیری اظهار داشت: به همین جهت است بحث سیستمی و یکپارچگی مکانیکی، مدیریت ایمنی فرایند در این مورد هم در نظر گرفته نشده‌است، به طوری‌که اخیراً پس از بازرسی از مخزن جمع‌آوری ضایعات نفتی سرد در پالایشگاه جنوبی همین مشکل مشاهده شده‌است. متأسفانه به‌رغم اینکه این پالایشگاه در سال ۹۱ خصوصی شده‌است در انتخاب اعضای هیئت مدیره و مدیران این مجموعه توسط مدیریت پالایش و پخش اعمال نظر انجام می‌گیرد.