در حالی که بازار‌های واقع در شمال ایران، بهترین فرصت برای افزایش مراودات تجاری میان تهران و کشور آسیای میانه و قفقاز است، اما ترکیه باز هم با توسعه بازار‌های خود از غفلت ایران بهترین استفاده را می‌کند.
خود دولتی‌ها در آمارهایشان می‌گویند کشور‌های آسیای میانه سالانه بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار کالا وارد می‌کنند که سهم ایران از این بازار، کمتر از ۳/۰ درصد است؛ چیزی در حد فاجعه!
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران، زیرساخت‌های مناسبی را برای فتح این بازار‌ها دارد از جمله خطوط راه‌آهن سراسری که جنوب ایران را به شمال کشور و مناطق صفر مرزی متصل می‌کند؛ این در حالی است که کارشناسان معتقدند با توجه به تنوع بازار و منابع موجود در کشور‌های این منطقه، با افزایش سطح همکاری‌ها می‌توان از این طریق بخشی از اثر تحریم‌ها را جبران کرد. با این وجود، اقدام روشن و مشخصی در این‌باره صورت نگرفته و این کشور‌های دیگر هستند که به‌سرعت در حال پرکردن بازار‌ها هستند؛ کشور‌هایی مثل ترکیه.
ورود پرقدرت ترک‌ها
آنکارا حساب ویژه‌ای روی تجارت خود باز کرده است. بازار عراق یکی از همان بازار‌هایی است که ترکیه به‌سرعت جای خود را در آن باز کرد و حالا روی آسیای میانه دست گذاشته است. ماه گذشته یک خط جدید کشتیرانی از دریای مرمره و کانال‌های ولگا به دریای کاسپین در آستانه راه‌اندازی بود، بدین ترتیب شاهد ارتباط مستقیم ترکیه با کشور‌های منطقه آسیای میانه و کاسپین خواهیم بود. این خط جدید کشتیرانی که ترکیه - کاسپین نامگذاری شده است، از سوی چند شرکت بزرگ کشتیرانی دنیا شامل پی‌اند او مریتایم لجستیک، دی پی ورد یاریمکا و چند شرکت بزرگ کشتیرانی فعالیت خود را آغاز می‌کند.
در اولین سفر آزمایشی انجام شده در این کریدور که ماه گذشته انجام شد، شاهد انتقال دریایی صد‌ها کانتینر از منطقه مرمره ترکیه به کشور‌های همسایه کاسپین بودیم. با راه‌اندازی این کریدور، شاهد کاهش چشمگیر هزینه‌های تجاری صادرات و واردات میان ترکیه و آسیای میانه خواهیم بود.
این کریدور از دو مزیت سرعت بیشتر و هزینه کمتر برخوردار بوده و نسبت به حمل و نقل زمینی ۱۷ درصد دی اکسید کربن کمتری تولید خواهد کرد. کشور‌های آسیای میانه و همسایه‌های کاسپین به دلیل قرارگرفتن در بن‌بست جغرافیایی، فاقد ارتباط دریایی با سایر مناطق دنیا هستند و ایجاد این کریدور می‌تواند به بهبود دسترسی آن‌ها به بازار‌های جهانی و تسهیل در خرید و واردات کالا منجر شود.
در سال ۲۰۲۰ میلادی، میزان تجارت کالا میان کشور‌های ترکیه، روسیه و دولت‌های آسیای میانه ۲/۳۱ میلیارد دلار بود و این منطقه خریدار ۶درصد صادرات ترکیه بود و ۶/۹ درصد واردات ترکیه از این کشور‌ها انجام شود.
در سال گذشته ۸/۱۷ میلیارد دلار واردات و ۵/۴ میلیارد دلار صادرات کالا میان ترکیه و روسیه انجام شده و مسکو که یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری آنکارا محسوب می‌شود، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، رهبران ترکیه سرمایه‌گذاری هنگفتی برای نقش‌آفرینی در بازار‌های تجاری این کشور‌ها انجام داده‌اند. هرچند فقدان مسیر‌های دریایی یا راه‌آهن میان ترکیه و این کشور‌ها همواره یکی از چالش‌های کلیدی در انتقال کالا میان آن‌ها بوده است.
ترکیه از دیرباز تلاش می‌کند خود را به هاب تجارت انرژی و کالا تبدیل کند و همکاری با چینی‌ها برای ایجاد راه ابریشم جدید در دستور کار اردوغان قرار دارد. اینک ترکیه می‌تواند با استفاده از رود‌های روسیه کانتینر‌های خود را به بندر آکتائو قزاقستان یا ترکمن باشی در سواحل کاسپین منتقل کند.
ترکیه سالانه میلیارد‌ها دلار ماشین آلات صنعتی، مصالح ساختمانی، پوشاک، لوازم آرایش، حبوبات و موادغذایی به کشور‌های آسیای میانه صادر می‌کند. با کاهش هزینه‌های صدور این کالا‌ها شاهد افزایش سهم بازار شرکت‌های ترک در منطقه آسیای میانه و کاسپین خواهیم بود.
آغازی از سال ۲۰۱۵
در این کریدور از شناور‌های مدل ام‌سی‌وی استفاده می‌شود که از قابلیت عبور از رودخانه‌های روسیه برخوردار بوده و می‌توانند صد‌ها کانتینر حمل کنند. بندر کوکاییلی کورفز یکی از بزرگ‌ترین بنادر ترکیه در شمال غرب این کشور است که از ظرفیت جابه‌جایی سالانه ۳/۱ میلیون کانتینر ۲۰ فوتی برخوردار می‌باشد.
این بنا در سال ۲۰۱۵ میلادی راه‌اندازی شد و میزان سرمایه‌گذاری برای ساخت آن ۵۵۰میلیون دلار اعلام شده است. داشتن یک پایانه راه‌آهن در این بندر این امکان را به وجود می‌آورد تا ترانزیت مستقیم کالا میان ترکیه و چین فراهم شود. این بندر از طریق راه آهن کارس – تفلیس - باکو به سواحل کاسپین متصل شده است که در ادامه به کشو‌های آسیای میانه مرتبط می‌شود.
کری آدامز، مدیر عامل شرکت دی پی ورلد یاریمکا می‌گوید: با ایجاد این کریدور جدید میان ترکیه و کشور‌های آسیای میانه و کاسپین، شاهد تسریع در صادرات کالا و کاهش هزینه‌ها خواهیم بود. در این شرایط، این کریدور رضایت مشتریان را فراهم کرده و به رقابتی‌تر شدن بازار منجر می‌شود.
مارتین هلوگ، مدیرعامل پی‌اند او مریتایم لجستیک هم می‌گوید: در سایه ایجاد این کریدور می‌توان ظرفیت بالقوه تجارت میان کشور‌های ترکیه روسیه و دولت‌های آسیای میانه را افزایش چشمگیری داد. کشتی‌های فعال در این کریدور می‌توانند علاوه بر کانتینر کالا‌های فله‌ای را نیز منتقل کنند، بدین ترتیب شاهد کاهش چشمگیر هزینه‌های انتقال خواهیم بود.
حمل‌و‌نقل دریایی در مقایسه با حمل‌و‌نقل زمینی سریع‌تر و ارزان‌تر بوده و به دلیل انتشار کربن کمتر دوستدار محیط‌زیست می‌باشد. ۹۵درصد دی‌اکسید کربن منتشر شده در صنعت حمل و نقل به کامیون‌ها و تریلر‌ها مربوط می‌شود.
در این کریدور جدید، میزان انتشار کربن ۱۷درصد کاهش می‌یابد که برابر با ۵/۰ تن به ازای هر کانتینر خواهد بود. همچنین هزینه انتقال هر کانتینر میان ترکیه و کشور‌های آسیای میانه بین ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش به علاوه سرعت انتقال هر کانتینر در این مسیر ۱۵ درصد افزایش خواهد یافت که بهترین راه پیش‌بینی آینده، ساختن آن است.
