سرویس بینالملل جوان آنلاین: خروج نظامی امریکا و ناتو از افغانستان که روند آن در چند هفته اخیر تسریع شده واکنشهای مختلفی را داخل و خارج امریکا و افغانستان برانگیخته است. روسیه به عنوان یکی از بازیگران مهم افغانستان و آسیای مرکزی همواره موضع انتقادی درباره حضور نظامی امریکا در افغانستان داشته و این امر را صرفاً موجب گسترش ناامنی و تروریسم در این کشور جنگزده میداند. در عین حال مسکو مخالفت جدی خود با استقرار نظامیان امریکایی در آسیای مرکزی پس از خروج از افغانستان را اعلام کرده است.
مخالفت با استقرار در آسیای مرکزی
«ضمیر کابلوف» نماینده رئیسجمهور روسیه در امور افغانستان روز جمعه ۱۱ تیر ۱۴۰۰ گفت خروج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان نباید به استقرار این نیروها در آسیای مرکزی بینجامد: «این فرآیند نمیتواند و نباید به استقرار مجدد نیروهای امریکا و ناتو در زیرساختهای نظامی در کشورهای همسایه افغانستان به ویژه آسیای مرکزی منجر شود. ما پیشتر در این زمینه در سطوح مختلف به واشنگتن هشدار دادهایم و امیدواریم این پیامها شنیده شود.» موضع صریح مسکو درباره استقرار احتمالی نظامیان امریکایی در آسیای مرکزی پس از خروج از افغانستان در واقع به منزله زنگ خطری درباره اقدام احتمالی از جانب دولت بایدن و به ویژه پنتاگون است.
رئیسجمهور امریکا چندی قبل وعده داد که خروج نظامیان امریکایی از افغانستان را تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ تکمیل کند. با این حال دولت بایدن مدعی ادامه حمایت از دولت مرکزی افغانستان است و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا مدعی شده که خروج نیروهای کشورش از افغانستان، به معنای تضعیف مناسبات استراتژیک میان دو کشور نخواهد بود. با این حال نظامیان امریکایی به همراه نظامیان ناتو به سرعت مشغول تخلیه افغانستان هستند و روز جمعه ۱۱ تیر اعلام شد که نیروهای امریکایی پایگاه هوایی بگرام که مرکز فرماندهی امریکا بود را به طور کامل تخلیه کردهاند. پنتاگون مدعی است در راستای مراقبت از نظامیان خود و ناتو تدابیری را به منظور مقابله با هر گونه حملات احتمالی طالبان اتخاذ کرده است.
این مسئله باعث شده امریکا به بهانه تداوم جنگ با تروریسم و نیز زیر نظر داشتن اوضاع افغانستان، از چند ماه قبل مسئله استقرار احتمالی نظامیان امریکایی در کشورهای همسایه افغانستان به ویژه در آسیای مرکزی را مطرح کند، به ویژه که کارشناسان و برخی مقامات ارشد افغانستان درباره ایجاد خلأ قدرت در این کشور پس از خروج نیروهای امریکایی و ناتو و سوءاستفاده طالبان از این مسئله برای گسترش جنگ در افغانستان هشدار دادهاند. به گفته منتقدان این خلأ قدرت موجب افزایش فعالیتهای گروههای تروریستی مانند القاعده و داعش خواهد شد. «اچآر مکمستر» مشاور پیشین امنیت ملی امریکا میگوید: «عقبنشینی نظامی امریکا از افغانستان یک اشتباه راهبردی بزرگ خواهد بود.» با تکمیل خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، پنتاگون نیز اذعان کرده که تواناییهای نظامی و اطلاعاتی برای نظارت و مقابله با گروههای تروریستی در داخل افغانستان محدود میشود، اما مدعی است که از خارج از افغانستان تهدیدهای تروریستی را زیر نظر خواهد داشت. امیدواری پنتاگون این است که هواپیماهای تجسسی و دیگر امکانات را در یک یا چند کشور همسایه افغانستان مستقر کند، اما تاکنون چنین تدابیری عملی نشده است.
هشدار صریح روسیه نشان میهد که مسکو مخالف هر گونه استقرار دوباره نظامیان امریکایی در کشورهای آسیای مرکزی است، رویدادی که پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و آغاز به اصطلاح جنگ جهانی امریکا علیه تروریسم رخ داد و واشنگتن به این بهانه در کشورهای ازبکستان و قرقیزستان دارای پایگاههای نظامی شد. با این حال این پایگاهها با توجه به مخالفتهای فزاینده داخلی و خارجی در سالهای بعد برچیده شدند. اکنون بهانه امریکا برای استقرار نظامیان خود در کشورهای آسیای مرکزی نظارت بر اوضاع افغانستان است، با این حال تجربه قبلی نشان داده که واشنگتن از این مسئله در راستای گسترش حضورو نفوذ خود در این کشورها سوءاستفاده میکند. مقامات روس معتقدند واشنگتن در سالهای اشغال افغانستان تلاش کرد از این کشور به عنوان پایگاهی برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی در منطقه استفاده کند و اکنون نقشه مشابهی را درباره آسیای مرکزی مدنظر دارد.
نگاه روسیه به حضور نظامی امریکا
مقامات ارشد امنیتی و سیاسی روسیه اساساً درباره اهداف حضور امریکا در افغانستان بدگمان هستند. آنها با انتقاد از حمایت امریکا از تحرکات و اقدامات گروه تروریستی داعش در افغانستان درباره پیامدهای وخیم امنیتی آن برای کشورهای همسایه این کشور از جمله جمهوریهای آسیای مرکزی و نیز روسیه هشدار دادهاند. نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت روسیه اواخر اردیبهشت ۱۴۰۰ گفت حضور امریکا در افغانستان تنها باعث تشدید تنش در این کشور شد، اما واشنگتن دیگران را مسئول میخواند. او با بیان اینکه امریکا تلاش کرد از افغانستان به عنوان پایگاهی برای افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی در منطقه استفاده کند، معتقد است در دوره حضور نیروهای امریکایی در افغانستان وضعیت این کشور بدتر شده است. پاتروشف افزود: اهدافی که امریکا برای لشکرکشی به افغانستان اعلام کرد شامل نابودی تروریسم بود، اما در حال حاضر افغانستان در صدر کشورهایی قرار دارد که از حملات تروریستی آسیب میبینند. به گفته وی عناصر تروریست، اقدامات تروریستی خود را به قلمرو افغانستان محدود نمیکنند و کشورهای همجوار را نیز تهدید میکنند.
اشاره این مقام ارشد امنیتی روسیه به نقش منفی امریکا و متحدان آن در ناتو در عرصه افغانستان طی ۲۰ سال گذشته با توجه به واقعیات کنونی این کشور جنگزده معنا پیدا میکند. هرچند امریکاییها پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در چارچوب «جنگ جهانی علیه تروریسم» به افغانستان حمله کرده و رژیم طالبان را سرنگون کردند، اما بهرغم امیدها درباره ایجاد ثبات و آرامش در این کشور طی دو دهه گذشته، نه فقط جنگ در افغانستان بین طالبان و دولت مرکزی ادامه یافته بلکه زمینه فعالیت دیگر گروههای تروریستی به ویژه داعش در این کشور فراهم شده است. در برهه کنونی که امریکا اعلام کرده روند خروج نیروهایش از افغانستان را آغاز کرده، این مسئله انگیزهای بیشتر به طالبان برای گسترش حملات خود علیه نیروهای دولتی و مناطق مختلف این کشور داده که نتیجه آن افزایش شدید تلفات غیرنظامیان بر اثر حملات مسلحانه و انفجاری است. به گفته پاتروشف؛ امریکا، افغانستان و مردم این کشور را در وضعیت بسیار دشواری ترک میکند.
از سوی دیگر حضور نظامی امریکا در افغانستان با شکلگیری و گسترش فعالیتهای گروه تروریستی داعش در این کشور در چند سال اخیر همراه شده است. مسکو بارها هشدار داده که گروه تروریستی داعش با هدف رسیدن به آسیای مرکزی و ناامن کردن این منطقه در پی گسترش فعالیت خود در افغانستان است. مقامات روس بارها از تسلیح داعش در افغانستان انتقاد کرده و آن را اقدامی از جانب امریکا دانستهاند. به گفته مسکو، امریکاییها در راستای منافع و اهداف خود، انواع کمکهای لجستیکی و تسلیحاتی را برای داعش مستقر در افغانستان فراهم کردهاند. امریکا همواره در صدد استفاده ابزاری از داعش علیه دشمنان منطقهای و بینالمللی خود از جمله ایران، روسیه و چین بوده و تقویت داعش در افغانستان به ویژه در نواحی مجاور کشورهای آسیای مرکزی مانند تاجیکستان و ازبکستان با هدف اعمال فشار به روسیه، چین و این کشورها صورت میگیرد. مسئله دیگری که دبیر شورای امنیت روسیه بر آن انگشت نهاده، کارنامه منفی امریکا و متحدانش در مبارزه با مواد مخدر در افغانستان است. به گفته او از آغاز عملیات نظامی امریکا و متحدان این کشور در افغانستان در سال ۲۰۰۱ تولید هروئین در این کشور دهها برابر افزایش یافته است. در واقع ثمره حضور نظامیان امریکایی و ناتو در این کشور جز کشتار غیرنظامیان، ناامنی فزاینده و گسترش تروریسم، تداوم فقر و خرابی زیرساختها و افزایش قابل توجه تولید و قاچاق مواد مخدر از افغانستان چیز دیگری نبوده است.