طی دو سال گذشته یعنی از زمان شروع مذاکرات دوحه میان طالبان و واشنگتن که به توافق درباره خروج نیروهای امریکایی از افغانستان منتهی شد، امریکا به موازات آن تلاش کرده است که یک توافقنامه شراکت در حکومت را میان جنبش طالبان و ائتلاف حاکم در کابل به امضا برساند. اما دولت بایدن به علت پافشاری بر پایان دادن به طولانیترین جنگ تاریخ امریکا در انجام آن شکست خورده است.
به نظر میرسد چند سناریو پیش روی افغانستان قرار دارد: از جمله اینکه واشنگتن کاملاً به حمایت خود از دولت رئیسجمهور غنی پایان دهد و این دولت را رها کند تا با سرنوشت گریزناپذیر خود روبهرو شود، مانند زمانی که دست از حمایت از ویتنام جنوبی برداشت و گذاشت در برابر پیشروی شمالیها از هم فروپاشد.
احتمال دوم این است که واشنگتن به حمایت خود از دولت غنی ادامه دهد و این دولت را برای پایداری در برابر طالبان از طریق تأمین حمایت هوایی توانمند سازد تا اینکه سرانجام طالبان از پیروزی نظامی به نفع خود ناامید شود و شراکت را بپذیرد. این امر احتمالاً نیازمند سالها زمان است. به ویژه اینکه زمان در محاسبات طالبان مهم نیست و جنگ برایش به یک پیشه و روش زندگی تبدیل شده است.
احتمال دیگر با اندازههای متفاوتی با دو احتمال دیگر تلاقی دارد، مبنی بر اینکه کشورهای همسایه و کشورهای دارای منافع وارد درگیری جاری در افغانستان شوند تا پس از خروج امریکا به جای پایی برای خود دست یابند و به تأمین تسلیحاتی و مالی عوامل داخلی خود بپردازند. کاملاً مانند اتفاقی که در سوریه افتاد.
شش کشور اصلی وجود دارد که به دنبال به ارث بردن بخشی از نفوذ امریکا در افغانستان هستند: چین، پاکستان، هند، ایران، روسیه و به میزان کمتری ترکیه و همگی خود را مستقیماً در خصوص آنچه در این کشور رخ میدهد، ذیربط میدانند.
چین، افغانستان را گذرگاه طبیعی به ایران میداند. چین همچنین از تأثیرگذاری تحولات در افغانستان بر اقلیت ایغور مسلمان خود میترسد.
ایران به میزان زیادی در افغانستان طی دهههای اخیر سرمایهگذاری کرده است تا جایی که هزینههای دفتر رئیسجمهور سابق حامد کرزای را پرداخت میکرد. ایران افغانستان را بازاری مهم برای کالاهای خود و منبع اصلی مواد مخدر خود میداند و مستقیماً در مناطق غرب افغانستان ذیربط است یعنی جایی که قبایل شیعه هزاره زندگی میکنند.
پاکستان نیز افغانستان را به ویژه در سایه درهمتنیدگی قبیلهای در مرزهای دو کشور بخشی از امنیت ملی خود میبیند و قصد دارد هند یعنی دشمن سرسختش را از تقویت نفوذ در افغانستان با همدستی ایران بازدارد. هند نیز علاقهمند است که پاکستان را از طریق حفظ حکومت متحد خود در کابل محاصره کند و راه را به روی چین به سمت ایران ببندد.
همچنین روسیه در تلاش برای بازپسگیری نفوذ تاریخی خود در افغانستان و جلوگیری از گسترش نفوذ چین و دیگران در این منطقه است. احتمالاً پس از خروج امریکا شاهد اشتراک منافع روسیه-هند در مقابل محور چین-پاکستان خواهیم بود در حالی که ایران در دو محور بازی خواهد کرد؛ چراکه منافعش با همه طرفها درهم تنیده است. در مقابله با این وضعیت امریکا به رغم خارج کردن نیروهایش نمیتواند عرصه را ترک کند و از بازی رقابت در افغانستان خارج شود. از این رو به نحوی در آن درگیر خواهد بود و به تلاشها برای حفظ یک دولت متحد در کابل ادامه خواهد داد و فرقی ندارد که ریاست این دولت برعهده اشرف غنی باشد یا اینکه با مشارکت طالبان تشکیل شده باشد یا حتی اینکه طالبان رهبر آن باشد.
العربی الجدید
ترجمه (تلخیص): اداره کل رسانههای خارجی