طیران دیکتاتور‌های عرب با جاسوس بالدار تل‌آویو

سرویس بین‌الملل جوان آنلاین: پگاسوس در اسطوره‌های یونانی نام اسب بالداری است و از آن در داستان‌های مربوط به قهرمانان اسطوره‌ای نظیر بلوفرون یا پرسئوس نام برده می‌شود. به همین جهت، شرکت هواپیمایی ارزان‌قیمتی در ترکیه نام پگاسوس دارد، اما چند روزی است که این اسم به شدت خبرساز شده که هیچ ارتباطی به اسب بالدار یا هواپیما ندارد. موضوع مربوط می‌شود به بدافزاری به همین نام که محصول شرکت اسرائیلی به نام گروه ان. اس. او

(NSO Group) است و از آن برای جاسوسی از خبرنگاران، مقام‌های دولتی و فعالان حقوق بشر در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است. دامنه فعالیت این بدافزار جاسوسی وقتی جالب توجه می‌شود که نام سیاستمدارانی مثل جو بایدن رئیس‌جمهور امریکا و مانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز در زمره اهداف مورد نظر برای جاسوسی از آن‌ها گفته شده، اما به نظر می‌رسد این بدافزار بیش از هر جا در خاورمیانه تاخت و تاز کرده است.
خدمت به مستبدین
هفده سازمان رسانه‌ای از جمله روزنامه‌های لوموند فرانسه، گاردین بریتانیا و واشنگتن‌پست امریکا روز یک شنبه ۱۸ جولای نتایج تحقیقات خود را اعلام کردند که بر مبنای آن، بسیاری از کنشگران سیاسی، حقوق بشری و روزنامه‌نگاران مورد هدف بدافزاری قرار گرفته‌اند که شرکت اسرائیلی ان. اس. او ساخته است. به گفته این سازمان‌ها، ان. اس. او این بدافزار را به کشور‌های «استبدادی» فروخته تا شماره تلفن ۵۰ هزار نفر تحت کنترل قرار بگیرد. بیش از ۶۰۰ سیاستمدار و مقام حکومتی، ده‌ها مدیر بازرگانی و فعال حقوق بشر و بیش از ۱۸۰ روزنامه‌نگار از جمله کسانی بوده‌اند که از این بدافزار جاسوسی علیه آن‌ها استفاده شده است. یکی از این روزنامه‌نگاران فردی مکزیکی به نام سسیلیو بیندا بوده که به شکل گسترده‌ای به مسائل اجتماعی و فساد گسترده سیاسی و اقتصادی در مکزیک می‌پرداخت و در مارس ۲۰۱۷ با شلیک گلوله به قتل رسید. روزنامه‌نگارانی در آسوشیتدپرس، رویترز، سی. ان. ان، وال‌استریت ژورنال، لوموند و فایننشال تایمز نیز در فهرست سیاه پگاسوس هستند، اما ظاهراً سرنوشت هیچ یک از این روزنامه‌نگاران به هولناکی سرنوشت جمال خاشقچی نبوده است. خاشقچی در اکتبر ۲۰۱۸ به نحوی فجیع به دست تیم تروری کشته شد که از عربستان سعودی به شهر استانبول اعزام شده بود و حالا معلوم شده افراد نزدیک به خاشقچی نیز در فهرست سیاه پگاسوس بوده تا با استفاده از اطلاعات آنها، عوامل سعودی او را ردیابی کرده و در نهایت به قتل برسانند. اگنس کالامار دبیر کل عفو بین‌الملل در مورد استفاده دولت‌های مستبد از این بدافزار جاسوسی بیانیه‌ای صادر کرد و گفت: «پروژه پگاسوس نشان می‌دهد که چگونه بدافزار شرکت ان. اس. او، سلاح مطلوب دولت‌های سرکوبگر است که می‌خواهند روزنامه‌نگاران را ساکت کنند، به فعالان حمله کنند، مخالفان را خرد کنند و زندگی‌های بی‌شماری را در معرض خطر قرار دهند» و در ادامه افزود: «تعداد روزنامه‌نگاران مشخص شده به عنوان اهداف، به روشنی نشان می‌دهد که چگونه از پگاسوس به عنوان ابزاری برای ترساندن رسانه‌های منتقد استفاده می‌شود.» تمام مؤلفه‌های مورد نظر کالامار در نحوه استفاده سعودی‌ها از این نرم‌افزار دیده می‌شود و با این مؤلفه‌ها است که آل‌سعود منتقدان و روزنامه‌نگاران مخالف خود را زیر نظر داشته تا جایی که می‌توان گفت پرونده خاشقچی تنها مورد از این دست نیست.
سعودی‌ها و پگاسوس
بنا بر تحقیقات ۱۷ سازمان رسانه‌ای، عربستان سعودی و امارات متحده عربی مشتریان اصلی بدافزار جاسوسی پگاسوس بوده‌اند که از آن برای فعالیت‌های جاسوسی از مخالفان و مقام‌های کشور‌های دیگر استفاده کرده‌اند. این بدافزار با رخنه در گوشی‌های همراه آیفون و اندروید، از نقاط آسیب‌پذیر برنامه‌های آن برای استخراج پیام‌ها، تصاویر و ایمیل‌های استفاده می‌کرد و به صورت پنهانی میکروفون‌ها و دوربین‌های دستگاه را فعال می‌کرد. این سازمان‌های رسانه‌ای در گزارش خود، به طور مشخص عربستان سعودی را به عنوان یکی از مشتریان «ان. اس. او» نام برده‌اند که از پگاسوس برای نظارت بر فعالیت روزنامه‌نگاران، سیاستمداران زن و مرد، فعالان حقوق بشر و حتی رؤسای برخی از شرکت‌ها و مؤسسات بزرگ استفاده کرده است. یورونیوز روز جمعه ۲۲ ژانویه خبری از دو مقام رسمی سازمان ملل را منتشر کرد که در آن از نقش عربستان سعودی برای هک تلفن همراه جف بیزوس مدیر عامل شرکت آمازون گفته شده بود. این دو مقام در گزارش خود به تحقیقات مفصل کارشناسان خصوصی اشاره کرده بودند که از سوی بیزوس برای تحقیق در مورد احتمال نشت اطلاعات استخدام شده بودند. این کارشناسان با استفاده از یک ابزار تحلیل داده به نام سلبریت دریافتند که بعد از مکالمه تلفنی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با بیزوس، بدافزاری به شکل یک دانلود رمزگذاری شده و تحت پوشش یک فایل ویدیویی وارد گوشی بیزوس شده بود و ساعاتی بعد از استقرار، حجم قابل توجهی از اطلاعات گوشی بیزوس ارسال شده بود و این فرآیند تا ماه‌های بعد نیز ادامه داشته است. گزارش گاردین نشان می‌دهد که اسرائیل مستقیماً اجازه فروش پگاسوس را به سعودی‌ها داده بود و نمایندگانی از این شرکت در ۲۰۱۷ با مقامات سعودی در وین، قبرس و ریاض دیدار‌هایی داشتند و روش استفاده از این بدافزار را در این دیدار‌ها به سعودی‌ها آموزش می‌دادند. یکی از افراد حاضر در این دیدار‌ها به گاردین می‌گوید: «زمانی که قابلیت‌های این جاسوس‌افزار تشریح شد، نیازی نبود که به زبان عربی مسلط باشی تا تعجب، تحسین و شگفتی مقامات سعودی را درک کنی!» تعجب و تحسین سعودی‌ها قابل درک است، زیرا آن‌ها نه تنها با پگاسوس روزنامه‌نگاران منتقدی مثل خاشقچی را به قتل رساندند بلکه می‌توانستند از آن برای جاسوسی از سیاستمداران و مقام‌های کشور‌های خاورمیانه و به خصوص لبنان استفاده کنند چنان که بر اساس گزارش لوموند، ریاض و ابوظبی بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ با استفاده از پگاسوس، مقام‌ها و شخصیت‌های لبنان از رئیس‌جمهور گرفته تا چندین مقام حزب‌الله را مورد هدف جاسوسی خود قرار داده بودند.
عاقبت پگاسوس
اکنون که دامنه مخرب پگاسوس آشکار شده، مسئله بر سر این است که شرکت ان. اس. او پاسخگو خواهد بود و آیا اقدامی علیه آن انجام خواهد گرفت؟ ظواهر امر نشان می‌دهد که چندین اقدام قضایی تاکنون انجام شده است. شرکت‌های واتس‌اپ و فیس‌بوک در ۲۰۱۹ علیه ان. اس. او اقدام قضایی کردند و با ثبت شکایتی در دادگاه امریکا خواستار رسیدگی به جاسوسی از ۱۴۰۰ کاربر خود شدند. خبرنگاران الجزیره و برخی روزنامه‌نگاران و فعالان اهل کشور‌های قطر، مکزیک و عربستان نیز شکایت‌هایی علیه ان. اس. او در دادگاه‌های قبرس و اسرائیل مطرح کرده‌اند و مدعی استفاده از پگاسوس برای هک اطلاعات گوشی‌های خود شدند. با این حال، به نظر نمی‌رسد که شکایات آن‌ها به جایی برسد چنان که دادگاهی در اسرائیل دادخواست سازمان عفو بین‌الملل را برای سلب مجوز صادرات محصولات ان. اس. او، با استناد به «شواهد ناکافی» رد کرد. به نظر می‌رسد انگیزه‌های سیاسی برای حمایت از ان. اس. او و دیگر شرکت‌های مشابه اسرائیلی نظیر نایس سیستمز و ورینت آن‌قدر قوی است که مانع اقدام قضایی علیه آن‌ها می‌شود. این دو شرکت اسرائیلی نیز فناوری‌های جاسوسی مشابه پگاسوس در اختیار سرویس‌های اطلاعاتی ازبکستان، قزاقستان و کلمبیا گذاشته‌اند. به این جهت که واکنش‌های سیاسی به تحقیق سازمان‌های رسانه‌ای چندان جدی نبوده است. برای مثال، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان به جای محکوم کردن ان. اس. او و پگاسوس آن، تنها خواستار محدود شدن استفاده از این بدافزار شد و اورزولا فن درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، نیز گفت «کنترل کنشگران سیاسی و حقوق بشر و روزنامه‌نگاران در سراسر جهان غیر قابل قبول است» و هرچند که تأکید کرد «آزادی مطبوعات ارزش اصلی اتحادیه اروپا است»، اما نگفت که برای حفاظت از این ارزش در برابر ان. اس. او و پگاسوس قصد انجام چه اقدامی را دارد. به عبارت دیگر، روشن است که حفظ و دفاع از پگاسوس اقدام عملی کشور‌های اروپایی و امریکا است، زیرا این بدافزار در جهت منافع آن‌ها برای تقویت دولت‌های مستبد مورد حمایت‌شان و سرکوب منتقدان آن‌ها به خصوص در خاورمیانه است و نمی‌توانند برای زیر نظر گرفتن فعالان سیاسی و حقوق بشری این منطقه از این بدافزار و بدافزار‌های مشابه آن چشم‌پوشی بکنند.