سرویس اقتصادی جوان آنلاین: هندی‌ها برای رسیدن به چابهار تلاش‌های خود را مضاعف کردند؛ تلاش‌هایی که با خطر بزرگی تهدید شده است و دهلی نو قصد ندارد با شکست برنامه‌های اقتصادی خود مواجه شود.
توسعه بندر چابهار برای هندوستان از نان شب هم واجب‌تر است؛ کشوری که سال‌ها پیش با حضور در تنها بندر اقیانوسی جمهوری اسلامی ایران، برنامه‌ای را تدوین کرد که براساس آن، کالا‌های تولیدی خود را از جنوب ایران به کشور‌های آسیای میانه، روسیه و شمال اروپا می‌رساند. شبیه به همان برنامه‌ای که چینی‌ها در بندر گوادور پاکستان اجرایی کردند.
هند که چین را بزرگ‌ترین رقیب اقتصادی خود در آسیا می‌بیند، به دلیل دوربودن از بازار‌های بکر منطقه آسیای میانه با محدودیت آبراه مواجه است. مانند پکن؛ چینی‌ها برای غلبه بر این محدودیت، سرمایه‌گذاری در بندر گوادور را آغاز کردند تا کالا‌های خود را در این بندر تخلیه کرده و به وسیله حمل‌و‌نقل ریلی، آن را به کشور‌هایی مانند افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان و... راهی کنند.
فاصله بندر گوادور با بندر چابهار تنها ۱۰۰ کیلومتر است که همین موضوع موجب شده هندی‌ها برای مقابله با نقشه چین و تسلط بر بازار‌های هدف، مذاکرات خود را برای توسعه بندر چابهار با مقامات ایرانی آغاز کرده و در نهایت مجوز سرمایه‌گذاری در این بندر را دریافت کنند.
با تشدید رقابت میان دو کشور چین و هند، تحریم‌ها دوباره آغاز شد و دهلی نو با تبعیت کامل از دستورات ترامپ، خرید نفت از ایران را متوقف و نفت امریکا را جایگزین آن کرد. قطع کامل روابط اقتصادی میان دو کشور، یک استثنا داشت. امریکا با پایش دقیق فعالیت‌های رقیب خود در منطقه، یعنی چین نمی‌خواستند شاهد تکمیل راه ابریشم و حذف کامل هند از بازار آسیای میانه باشند، پس تصمیم گرفتند سرمایه‌گذاری در چابهار را از فهرست تحریم‌های خود کنار گذاشته و از هند برای مقابله اقتصادی با پکن حمایت کنند، اما دولت ایران تصمیم گرفت تا روند سرمایه‌گذاری و توسعه چابهار با حضور هندی‌ها را محدود کند تا دست بالای خود را در این معادلات نشان دهد، هرچند که عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی کاملاً برخلاف سیاست‌های کلان نظام حرکت کرد که در نهایت کنار رفت.
ایران و هند نمی‌خواهند از تنها بندری که دسترسی آزاد به اقیانوس هند دارد به راحتی عبور کنند؛ اقیانوسی که محل اصلی گذر تجارت دریایی بین اروپا و آسیاست. در کنار این بخش مهمی از منابع و موادخام مورد نیاز آسیا از همین مسیر تأمین می‌شود. به عنوان مثال ۹۰ درصد نفت وارداتی چین از طریق اقیانوس هند و گذر از تنگه مالاکا به این کشور می‌رسد. چین نیز در مقابل تلاش کرده تا از طریق بنادر مهم در سواحل استان راخین در میانمار، سریلانکا و بندر دقم در عمان حضور خود را در این منطقه مهم از دنیا نهادینه کند.
این تقاطع منافع سبب شده که برخی اساساً اهمیت این منطقه را بیش از منطقه اقیانوسیه عنوان کرده و آن را محور جدید مبادلات تجاری در دنیا بنامند. واقعیت هم این است، نگاهی به سند‌های بالادستی درخصوص اقیانوس هند از سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که حوزه دریایی مورد توجه مهم‌ترین رده سیاستگذاری قدرت‌های دنیا به خصوص غرب بوده است. اهمیت این مسئله زمانی بیشتر می‌شود که عمق نقش‌آفرینی‌های هند به عنوان کشوری هم‌وزن با چین در راهبرد امریکایی‌ها را نیز درک کنیم.
تصمیم نهایی
با وجود اینکه هنوز سرنوشت طرح راهبردی هند در چابهار مشخض نیست، مسئولان هندی از نشستی می‌گویند که قصد دارد همه چیز را در مسیر خودش قرار دهد. به نوشته روزنامه «تایمز آف ایندیا»، وزارت امور خارجه هندوستان اعلام کرد، احتمالاً در سال جاری میلادی کارگروهی متشکل از کشور‌های هند، ازبکستان، ایران و افغانستان، تشکیل جلسه خواهند داد.
در همین‌باره، سخنگوی وزارت امور خارجه هند گفته است: کشورش شامل شدن بندر چابهار در چارچوب کوریدور شمال- جنوب را پیشنهاد کرده است و از تشکیل کارگروهی چهارجانبه برای استفاده مشترک از این بندر استقبال می‌کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه هند با اشاره به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه این کشور گفت: دولت هند از سال ۲۰۱۶ گام‌هایی عملی در راستای عملیاتی شدن بندر چابهار برداشته و «کارآمدی آن اکنون به روشنی به اثبات رسیده است.»
این کریدور شمال-جنوب، حدود ۷۲۰۰ کیلومتر طول داشته و کشور‌های هند، ایران، افغانستان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا را در بر می‌گیرد. اواخر تیرامسال، «سوبرامانیام جایشانکار» وزیر خارجه هند پیشنهاد داد بندر چابهار نیز در کریدور شمال-جنوب گنجانده شود.
جایشانکار با اشاره به سخنرانی طی کنفرانسی در ازبکستان، در صفحه توئیتر خود نوشت: «پیشنهاد دادم که بندر چابهار هم در چارچوب کریدور شمال-جنوب قرار بگیرد تا کشور‌های آسیای مرکزی دسترسی امن، معتبر و بدون اختلال به دریا داشته باشند.»
بندر چابهار ایران اغلب به عنوان بخش مهمی از چشم‌انداز هند در حوزه اقیانوس هند- آرام دیده می‌شود. دهلی نو از سال ۲۰۰۳ در توسعه این بندر سرمایه گذاری کرده و این بندر راهبردی را که در دریای عمان قرار دارد به عنوان یک وزنه تعادل در برابر حضور چین در بندر گوادور در پاکستان می‌بینند.
پیش از این، «یوگندرا کومار» دیپلمات سابق هندی گفته بود که تحریم‌های ثانویه امریکا مهم‌ترین عامل نگرانی شرکت‌های هندی برای فعالیت در پروژه‌های بندر چابهار به شمار می‌آید.
