استفاده از تکنولوژی در فوتبال چالشی است که عدهای موافقش هستند و عدهای مخالف. بهرغم انتقادهای اولیه حمایت فدراسیون جهانی فوتبال از این مسئله پای کمکداور ویدئویی را به مستطیل سبز باز کرد. VAR قدمت زیادی در مستطیل سبز ندارد، اما در همین چند سال جلوی برخی اشتباهات تأثیرگذار داوران را گرفته و البته در مواردی به اجرای عدالت کمک نکرده است. با این حال استفاده از این تکنولوژی در همه دنیا گسترش یافته و فوتبال ایران هم منتظر محقق شدن وعدهها در خصوص ورود VAR است.
آغاز راه
فدراسیون جهانی فوتبال برای اعمال تغییرات در قوانین خود سختگیر است و این موضوع در مورد کمکداور ویدئویی نیز صدق میکرد. پروژه VAR برای اولین بار در فصل ۲۰۱۳- ۲۰۱۲ اردیویسه (لیگ برتر هلند) مورد استفاده آزمایشی قرار گرفت و بعد از موفقیت آمیز بودن آن اتحادیه فوتبال هلند خواهان اعمال برخی تغییرات در استفاده گسترده از VAR شد. هلندیها پس از آنکه دیدند بازبینی صحنههای حساس در فوتبال میتواند به کاهش سوتها و تصمیمات اشتباه کمک کند از هیئت انجمن بینالمللی فوتبال (IFAB) که تنها نهاد قانونگذاری این رشته محسوب میشود خواستند تا شرایط را برای همگانی شدن این سیستم فراهم کند، اما سنگاندازیهای فیفا روند پیشرفت پروژه را کند ساخت.
بلاتر مخالف، اینفانتینو موافق
مخالفتهای رئیس فدراسیون جهانی کار را سخت کرده بود. سپ بلاتر رئیس وقت فیفا به این خواسته روی خوش نشان نمیداد و به هیچ وجه راضی نمیشد تکنولوژی به یاری فوتبال بیاید. منتها رو شدن پروندههای سنگین آقای رئیس شرایط را تغییر داد. رسوایی مالی بلاتر، فیفا را با یک بحران روبهرو کرد تا اینکه بعد از این رسوایی مالی جیانی اینفانتینو جایگزین او شد و وضع تغییر کرد. اینفانتینو یکی از حامیان کمکداور ویدئویی بود. در واقع رئیس تازهوارد از فرصت استفاده کرد تا طرح محبوب خود را هرچه سریعتر پیش ببرد. به این ترتیب از سال ۲۰۱۶ فعالیتهای فیفا برای انجام آزمایشهای نهایی آغاز شد. IFAB نیز به کمک فیفا آمد؛ حتی لوک برود دبیرکل هیئت انجمن بینالمللی فوتبال در حمایت از VAR گفت: «باید از داوران حمایت کنیم تا کمترین اشتباه را مرتکب شوند، اشتباهاتی که بلافاصله همه مردم آن را میبینند و قضاوت میکنند.» حامیان این طرح مدعی بودند ۹۵ درصد تصمیم داوران درست است و کمکداور ویدئویی آن ۵ درصد باقیمانده را نیز تصحیح خواهد کرد.
شروع ماجرا در اروپا
در سال ۲۰۱۶ طرح فیفا در برخی بازیهای غیررسمی فوتبال ایالات متحده اجرا شد، اما آوریل ۲۰۱۷ بود که VAR در لیگ استرالیا (A League) رسماً کار خود را آغاز کرد و بعد از A لیگ، MLS (لیگ فوتبال امریکا) نیز به عنوان دومین لیگ حرفهای فوتبال به جمع استفادهکنندگان از کمکداور ویدئویی پیوست. اروپاییها هم خیلی زود از طرح فیفا استقبال کردند و بوندس لیگا و سری A در ادامه از فصل ۲۰۱۸–۲۰۱۷ از VAR کمک گرفتند. اسپانیا و فرانسه با تأمل بیشتری اجازه ورود تکنولوژی به داوری را دادند. لالیگا و لوشامپیونه یک سال دیرتر یعنی از فصل ۲۰۱۹-۲۰۱۸ به کمکداور ویدئویی اعتماد کردند. در بین پنج لیگ معتبر اروپایی فقط جزیرهنشینان بودند که به سختی حاضر به پذیرفتن تکنولوژی در فوتبال شدند. اتحادیه فوتبال انگلیس طی فصل ۲۰۱۹ – ۲۰۱۸ بارها این سیستم را مورد ارزیابی و بررسی قرار داد و از آن در FA CUP و جام اتحادیه استفاده کرد تا اینکه در نهایت در فصل ۲۰۲۰ – ۲۰۱۹ بازیهای لیگ برتر هم با VAR برگزار شد.
از اروپا تا آسیا
سوتهای اشتباه فقط مختص بازیهای باشگاهی نیست و خیلیها منتظر بودند تا فدراسیون جهانی برای جلوگیری از تضییع حق تیمها چارهای بیندیشد. این خواسته کار اینفانتینو را برای باز کردن پای VAR آسان کرد و در بحث بازیهای ملی دیدار دوستانه فرانسه- ایتالیا در ژوئن ۲۰۱۶ برای نخستین بار از کمکداور ویدئویی کمک گرفته شد. بنا بر تصمیم فیفا جام کنفدراسیونهای ۲۰۱۷ به عنوان نخستین تورنمنت رسمی با VAR انجام شد. نتایج مثبت جام کنفدراسیونها سبب شد بعد از آن بازیهای دوستانه زیادی با کمک گرفتن از سیستم ویدئوچک به خوبی و با حداقل اشتباه داوری به پایان برسند. جام جهانی ۲۰۱۸ محکی جدی و بینالمللی برای VAR محسوب میشد؛ در جام جهانی روسیه صحنههای حساس و بحثبرانگیز بازبینی شد و این طرح با موفقیت چشمگیر در این تورنمنت همراه شد. پس از آن یوفا برای بهکارگیری سیستم بازبینی صحنههای حساس دست به کار شد و مرحله حذفی لیگ قهرمانان ۲۰۱۹ – ۲۰۱۸ با کمکداور ویدئویی به پایان رسید. در قاره کهن از مرحله یکچهارم نهایی به بعد لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۹ و مسابقات زیر ۲۳ سال آسیا ۲۰۱۹، ورزشگاهها به VAR مجهز شدند و فوتبال آسیا نیز به جمع حامیان کمکداور ویدئویی پیوست.