ژاپن از منتهیالیه شرق یک بار دیگر واسطه مذاکرات ایران با منتهی الیه غرب شد. با این تفاوت که بار قبل نخستوزیر پیام ترامپ را آورد و ایران ضمن حفظ احترام شینزوآبه، یادآور شد که آن رئیسجمهور امریکا را لایق پسغام نمیداند و اینبار وزیر خارجه ژاپن واسطه دولت جدید امریکا شده است و ایران فعلاً در حال ارزیابی و تأمل در اینباره است و حرف از ردکردن مطلق درخواست واسطه مانند مورد ترامپ نیست.
غیر از این تغییر شیوه و روش، در محتوای حرفها و پیغامها نیز قطعاً تفاوتهایی مشاهده میشود. فضای غالب مذاکرات میان ایران و غرب در دولت روحانی فضای تمنا و نیاز از این سو و تمناطلبی و ناز از آن سو بود و حتی پس از خروج امریکا از برجام بهرغم تفاوت ظاهری در لحن و بیان دولتمردان و مذاکرهکنندگان، باطن کار چنان بود که غرب را بر همان مدار ناز و منتخواهی نگاه داشت. اما در یک ماه اخیر و پس از آن «خیر» رئیسی به «آیا با بایدن دیدار میکنید؟»، دولتمردان ایرانی سکوت معناداری را درباره برجام پیشه کردهاند، با آنکه در فرصتهای مقتضی مثل تحلیف یادآوری شده است که قرار نیست موضوع مذاکره برای رفع تحریمها کنار گذاشته شود یا حتی در آن تأخیر شود، اما در اثبات اینکه مذاکرات از این پس متفاوت خواهد بود، همین بس که غرب خود این تفاوت را احساس کرده و فضای غالب در حال حاضر فضای پیغامهای پیدرپی پنهان و آشکار غرب و اعزام واسطهها و میانجیها است و طرف ایرانی هم در حال ارزیابی منطقی و عزتمندانه این تقاضاهاست. امریکاییها بر اساس برخی اخبار تاکنون چندین پیام با واسطههای خود برای دولت رئیسی فرستادهاند. مطابق معمول در این نامهها علاوه بر تقاضای مذاکره درباره برجام، برای مذاکره حول مسائل منطقه و تبادل زندانیان نیز درخواستهایی شده است.
ایران هنوز به این پیامها پاسخی نداده است اما به نظر می رسد در هفتههای آتی نوع جدیدی از مذاکرات میان ایران و طرفهای جهانی آغاز شود که این در پیشبینی تحلیلگران تقریباً قطعی است اما در عین حال تحلیلها بر این محور میچرخد که اکنون ایران نیاز کمتری به تعجیل میبیند زیرا هم راههای کماثر کردن تحریمها را به خوبی شناسایی کرده است و هم نمیخواهد یکبار دیگر به «تقریباً هیچ» برسد! و در واقع ایران امید خود را به اینکه حتی پس از یک معاهده جدید، غرب راه را برای ایران در مبادلات بانکی و تجاری کاملاً باز کند، از دست داده است و بازگرداندن این امید به ایران برای غرب کار دشواری شده است.
به هر حال حضور وزیرخارجه ژاپن و تماسهای تلفنی پوتین و ماکرون در هفته گذشته نشانههایی از احتمال شکلگیری دور جدیدی از مذاکرات را میدهد. با این تفاوت که ایران شاید اینبار به طور جدی مانع از فرسایشیشدن مذاکرات شود، زیرا هشت سال پیش این غرب بود که دست بالا را داشت و اینک این ایران است که در این مقام نشسته و چیزی برای از دست دادن ندارد و حالت دفاعی خود را با غنیسازی جدید 60درصد و بالاتر و دورزدن مؤثر تحریمها به حالت تهاجمی تغییر داده است.