در روزهایی که بر ما گذشت، تاریخپژوه فرزانه و پرتلاش، زندهیاد علیاکبر رنجبرکرمانی، روی از جهان برگرفت و رهسپار ابدیت گشت. در این مجال، اما معرفی یکی از ترجمههای آن محقق ارجمند، به نام «اسرار حمله متفقین به ایران»، بهنگام به نظر میرسد. این کتاب توسط محمدقلی مجد و به انگلیسی تألیف شد. مرحوم رنجبر آن را ترجمه و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، آن را منتشر کرد. در دیباچه این پژوهش، به نکاتی مهم اشاره رفته که بخشی از آن در پی میآید:
«۲۵آگوست ۲۰۱۱، هفتادمین سالروز حمله نیروهای مسلح روس و انگلیس به ایران، با نام رمز عملیات دیدار است. اشغال ایران از سوی متفقین و در پیامد آن، برکناری شاه وقت و جایگزینی ولیعهد او، یکی از مهمترین و قابلتوجهترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است و در عین حال آن طور که باید و شاید، به آن پرداخته نشده است. تاریخ ایران در دوره پیش از ظهور رضاشاه و برآمدن سلسله پهلوی در سالهای ۱۹۲۰، نسبتاً به خوبی مورد بررسی و مداقه قرار گرفته، اما تاریخ سالهای پایانی حکومت رضاشاه، نفرت مردم از او، حمله متفقین به کشور، فروپاشی سریع رژیم رضاشاه و سقوط او و جانشینی پسرش محمدرضاشاه، عملاً بدون بررسی دقیق باقی مانده و پرده از حقایق و دقایق آن برداشته نشده است! ارزیابی درست و معنادار از رضاشاه و حکومت او، بدون بررسی و مطالعه سالهای پایانی سلطنت او و طرز سقوط او، ممکن نیست. همچنین ارزیابی درست از دوران محمدرضاشاه، بدون مطالعه و بررسی و تحقیق دقیق درباره آغاز شوم و نکبتبار سلطنت او نیز امکانپذیر نیست. این کتاب اولین تاریخ دقیق و مستند از این وقایع، به زبان انگلیسی است و امید است که گامی باشد در راه پر کردن این خلأ آشکار در تاریخ ایران در خلال جنگجهانی دوم. با اینکه از آغاز جنگجهانی دوم، ایران بارها و بارها اعلام بیطرفی کرده بود، در سپیدهدم ۲۵ آگوست ۱۹۴۱، اتحادجماهیرشوروی و بریتانیا به این کشور حمله کردند. اگرچه پاسخ غیرقابل قبول ایران به اتمام حجت انگلیس و روسیه برای اخراج فوری اتباع آلمان از ایران، دلیل این حمله دانسته شده است، اما روشن است که اساساً پاسخ ایران اهمیتی نداشت و هر پاسخی ایران میداد، باز هم اشغال میشد و این کشور را گریزی از ورودی نیروهای شوروی و انگلیس نبود! روسها از سه نقطه در دو سوی دریای خزر حمله کردند و فقط ظرف سه روز تمام شمال کشور از جمله شهرهای: تبریز، رشت و مشهد را اشغال کردند و تا قزوین پیش آمدند و در آنجا، پیشروی خود را موقتاً متوقف کردند. نیروهای بریتانیا نیز از سه نقطه در جنوبغربی و غرب ایران وارد خاک این کشور شدند. یک ستون ارتش انگلیس از بصره و ستون دیگر از خانقین به ایران حمله کردند. علاوه بر این، نیروهای هوابرد و نیروهای آبی - خاکی انگلیسی، بندر شاهپور در خلیجفارس را مورد حمله قرار دادند. ارتش و نیروی دریایی ایران، کاملاً غافلگیر شدند و نیروی دریایی کوچک ایران، نیست و نابود شد! همانند هجوم روسیه، پیشروی نیروهای بریتانیا در ایران نیز تند و سریع بود و نیروهای انگلیسی در کمتر از ۳۶ ساعت، آبادان و پالایشگاه نفت آن و بندرهای شاهپور و خرمشهر را گرفتند و ظرف سه روز، تمامی مناطق نفتی ایران در جنوبغرب، از جمله شهر اهواز را اشغال کردند. همین ماجرا در منطقه قصرشیرین در استان کرمانشاه، تکرار شد و نیروهای بریتانیا در ۲۹ آگوست ۱۹۴۱، ظفرمندانه وارد کرمانشاه شدند. در ۳۱ آگوست سال ۱۹۴۱، عناصری از نیروهای پیروز انگلیس و روسیه، در مراسمی در قزوین ملاقات کردند و در واقع دیدار یکدیگر را در ایران جشن گرفتند....»