امسال از سوی سازمان فضایی ایران سامانه پایش ماهواره‌ای آلودگی در سطح کشور به نام آفاق راه‌اندازی شد. این سامانه ماهواره‌ای در دوره آزمایشی فقط توانایی تشخیص ذرات نیتروژن در هوا را داشت. اکنون این سامانه علاوه بر اندازه‌گیری میانگین غلظت دی اکسید نیتروژن، توانایی اندازه‌گیری گوگرد و مونوکسید کربن با استفاده از فناوری سنجش از دور را هم پیدا کرده‌است.
بنا بر اعلام سازمان جهانی بهداشت، دلیل یک مرگ از هر هشت مرگی که در سراسر جهان رخ می‌دهد، آلودگی هواست! در نتیجه اندازه‌گیری دقیق میزان آلودگی سطح زمین و دستیابی به نقشه آلودگی شهر‌های مختلف براساس ذرات آلاینده، کاری بسیار مهم است.
برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی
اطلاعات درباره تصویر آب و هوای استان‌های مختلف و همین طور اطلاعات از وضعیت آب و هوای مناطق خاص کشور مثل مناطق کوهستانی، وضعیت کلی تغییرات آب و هوایی کشور و واکنش‌های شیمیایی مربوط به آن را نشان می‌دهد. همین قضیه در برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های کشاورزی، معدنی و حتی صنعتی کشور بسیار مهم است.
دانستن اینکه باد‌ها چه زمانی جابه‌جا می‌شوند یا تابستان‌ها آلودگی‌های هوا در چه مناطقی بیشتر متمرکز است، کمک می‌کند تا جریان‌های آلودگی و اثر آن‌ها شناخته شود. اطلاع از اینکه بدانیم چه واکنش‌های شیمیایی در ذرات معلق هوا رخ می‌دهد که باعث می‌شود ریزگرد‌ها در مناطقی از کشور شدت پیدا کنند و از یکجا به جای دیگر بروند، برای مقابله با مشکل ریزگرد‌ها کمک زیادی به ما می‌کند. فناوری سنجش از دور با به کارگیری تصاویر ماهواره‌ای توانایی اندازه‌گیری عناصر موجود در اتمسفر را دارد. به همین دلیل سازمان فضایی ایران با راه‌اندازی سامانه پایش ماهواره‌ای آلودگی در سطح کشور که آفاق نام دارد، کمک زیادی به برنامه‌ریزی برای حل مشکل آلودگی کرده‌است.
گزارش پایش ماهواره‌ای از ۳ آلاینده
سازمان فضایی با بهره‌گیری از توانمندی متخصصان بخش خصوص امسال این سامانه را راه‌اندازی کرد تا میزان گاز‌های آلاینده نیتروژن در اتمسفر کشور را با این فناوری اندازه‌گیری کند.
این سامانه تاکنون فقط توانایی تشخیص ذرات نیتروژن در هوا را داشت که دو فاکتور مهم دیگر هم به آن اضافه شد و روز گذشته سازمان فضایی ایران نتایج پایش میانگین غلظت دی اکسید نیتروژن، گوگرد و مونوکسید کربن کشور و برخی از استان‌ها با استفاده از فناوری سنجش از دور را منتشر کرد.
فناوری سنجش از دور با به کارگیری تصاویر ماهواره‌ای، توانایی اندازه‌گیری عناصر موجود در اتمسفر را دارد. بر این اساس با استفاده از این فناوری، اندازه‌گیری میزان گاز‌های آلاینده اکسید نیتروژن، گوگرد و مونوکسید کربن مربوط به نیمه اول شهریورماه جاری انجام شده است.
در این گزارش نتایج پایش ماهواره‌ای میانگین غلظت دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد و مونوکسید کربن در کل کشور و میزان دقیق آن‌ها در کلانشهر‌های مهم در نیمه اول شهریور ماه (۱ تا ۱۵ شهریور ۱۴۰۰) ارائه شده‌است.
غلظت مونوکسید کربن پایتخت برابر با میانگین کشور
این نتایج نشان می‌دهد که میانگین روزانه آلاینده دی‌اکسید نیتروژن در استان‌های تهران، خراسان رضوی و کرمان بیشتر از میانگین کل کشور و میانگین روزانه آلاینده دی اکسید نیتروژن در استان کهگیلویه تقریباً برابر با میانگین روزانه کشوری بوده‌است.
از سوی دیگر مقدار میانگین روزانه غلظت دی اکسید گوگرد از تاریخ ۱ تا ۱۵ شهریور ۱۴۰۰ هم منتشر شده‌است. مطابق این نمودار میانگین روزانه آلاینده دی‌اکسید گوگرد در استان بوشهر، قزوین و تهران بیشتر از میانگین کل کشور و در استان اصفهان تقریباً برابر با میانگین روزانه کشور بوده‌است. مقدار میانگین روزانه غلظت مونوکسید کربن از تاریخ ۱ تا ۱۵ شهریور ۱۴۰۰ که خبرگزاری ایسنا هم بازنشر کرده نشان می‌دهد که میانگین روزانه آلاینده مونوکسید کربن در استان بوشهر بیشتر از میانگین کل کشور بوده و میانگین روزانه این آلاینده در استان‌های تهران تقریباً برابر با میانگین روزانه کشور و در استان قزوین و اصفهان کمتر از میانگین روزانه کشور است.
گفتنی است برای تشخیص تمامی فعل و انفعالات موجود در جو زمین، متخصصان کشور با استفاده از فناوری‌های بومی تجزیه و تحلیل ذرات جامد معلق در هوا، طیف‌سنج‌ها و ماهواره داده‌ها را بررسی کرده‌اند. جالب اینکه متخصصان کشور موفق شده‌اند نور خورشید را به اجزای طیفی‌اش تجزیه و آنالیز کنند تا حتی مقادیر بسیار کم ذرات آلاینده شناسایی شود. برخی از آلاینده‌ها مثل متان و دی اکسید کربن، بخشی از گاز‌های گلخانه‌ای هستند که در اثر فعالیت‌های صنعتی و معدنی منتشر می‌شوند، اما متخصصان با شناسایی دیگر آلاینده‌ها که از دست‌اندازی‌های طبیعی مثل آتش‌سوزی راهی جو می‌شوند، توانسته‌اند به نقشه آلاینده‌های کشور و شیوه جابه‌جایی آن‌ها دست پیدا کنند.
