سرویس اقتصادی جوان آنلاین: با وجودی که در اغلب کشورهای توسعهیافته کالاهای مهم مرتبط با مالکیت و رفاه عمومی از طریق بازار سرمایه به فروش میرسد، اما شبکه بازرگانی داخلی و خارجی تا کنون نگذاشته فروش کالاهایی، چون نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی صادراتی ایران از طریق بورس انرژی انجام شود، این در حالی است که برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر عرضه محصولات مذکور به طور منظم و مستمر از طریق بورس انژری انجام شود بخش قابلتوجهی از کسری بودجه ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی سال جاری تأمین خواهد شد.
با وجودی که رهبر معظم انقلاب با درک ریسک عدم تنوع در عرضه و فروش نفت و مشتقات خواستار تنوع بخشی به نظام عرضه و فروش این کالاها بودهاست و در این حوزه قوانین بالادستی قوی نیز وجود دارد، متأسفانه هنوز میلیاردها دلار کالای نفتی و فرآورده نفتی به شکل مذاکره پشت درهای بسته به فروش میرسد. این در حالی است که گاه هیچ اطلاع شفافی از معاملات فوق در دسترس نیست و سؤال اینجاست که تا کی قرار است دولت به عنوان نهادی که وکالت فروش داراییهای سرمایهای، چون نفت و فرآوردهها را برعهده دارد، این کالاها را از طریق مذاکره به فروش برساند.
در اغلب کشورهای دنیا نفت و فرآوردههای نفتی و حتی سایر حاملهای انرژی در بازار سرمایه و بورس انرژی عرضه میشود تا در یک فضای کاملاً شفاف و رقابتی و امن معاملات رقم بخورد، نکته جالب اینجاست که گاهی عرضهکننده کالا از درآمدهای سرشاری که در اثر رقابت خریداران ایجاد میشود، منتفع میشود یا اینکه ابزارهای مالی را در جهت تسهیل مبادلات و تأمین مالی عملیاتی میکنند.
متأسفانه سالهای سال است که نفت و فرآوردههای نفتی به رغم وجود بورس انرژی در کشور، توسط بخشهای بازرگانی به شکل مذاکره به فروش میرسد، در صورتی که با این شیوه عرضهکننده نیز زیان میکند، زیرا اصلاً فضا و زیر ساخت ایجاد رقابت بین خریداران را برای کسب درآمد بیشتر در اختیار ندارد، از این رو برخی از تحلیلگران معتقدند که اگر به سرعت همانطور که عرضه سیمان از طریق بورس کالا انجام گرفت، نفت و فرآوردهها صرفاً با نرخ پایه منصفانه از طریق بورس انرژی انجام شود، بخش قابلملاحظهای از کسری بودجه ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی سالجاری قابل تأمین است.
محمدرضا پور ابراهیمی داورانی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در نامهای به رئیسجمهور خواستار عرضه نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی صادراتی ایران از طریق بورس انرژی شد و اظهار داشت: باید به صورت منظم و مستمر و تسهیل فرایند صادرات از طریق این مکانیزم شفاف هر چه سریعتر اجرایی شود.
به گزارش خانه ملت، محمدرضا پورابراهیمی در این نامه که ۱۲ شهریور سال جاری ارسال شده آوردهاست، به استحضار میرساند بر اساس بندهای ۱۳ تا ۱۵ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) به منظور مقابله با ضربهپذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز بر ایجاد تنوع در روشهای فروش و مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش تأکید شدهاست.
در ادامه این نامه آمدهاست، در بند ۱۹ سیاستهای فوق، معظم له بر شفافسازی اقتصاد و سالمسازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیتها و زمینههای فسادزا در حوزههای پولی، تجاری، ارزی تأکید فرمودهاند.
پورابراهیمی آوردهاست، همچنین ظرفیتهای قانونی مناسبی از جمله بند (ح) ماده (۴) قانون برنامه ششم توسعه تبصره (۲) ماده ۱۳ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور و بند (۱) بخش الف ماده (۱) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت بر توسعه ساز و کارهای مبتنی بر بازار سرمایه جهت توسعه صنعت نفت و گاز کشور تأکید دارد.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی میافزاید، نگاهی به عملکرد وزارتخانه نفت و شرکتهای تابعه آن در سالهای گذشته نشانگر آن است که بهرغم پیگیریهای صورت گرفته از سوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، این وزارتخانه از ظرفیت بازار سرمایه به منظور شفافیت در معاملات نفت و فرآوردههای نفتی به منظور جلوگیری از تضییع حقوق عمومی و کاهش زمینههای فسادزا و همچنین تنوع بخشی در شیوههای فروش و توسعه مشارکت بخش خصوصی در چارچوب مکانیزم شفاف بورس استفاده نکردهاست.
وی ادامه میدهد، ضعفهای عملکردی بسیاری در این زمینه قابل مشاهده است.
پورابراهیمی میگوید، به عنوان نمونه بهرغم پیگیریهای مستمر مجلس شورای اسلامی و ظرفیتهای قانونی اشاره شده، بررسیها نشان میدهد وزارت نفت و شرکتهای تابعه از عرضه منظم و مستمر نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی در بورس انرژی استنکاف ورزیده و بر مدلهای فروش سنتی و غیرشفاف تأکید دارند.
در نامه رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به رئیسجمهوری آمدهاست، به طوری که فقط در سال ۱۳۹۹، ۴ میلیون تن انواع نفت خام نفت، نفت کوره و میعانات توسط شرکت ملی نفت خارج از سیستم بورس عرضه شدهاست.
در نامه گفته شده، در صورت باور به شفافیت و اتخاذ سیاستها و تدابیر مناسب جهت استفاده از ظرفیتهای بازار سرمایه این امکان وجود دارد که بخش زیادی از نفت خام و فرآوردههای نفتی از طریق مکانیزم بورس عرضه شده و ضمن کشف قیمت شفاف، منابع درآمدی بیشتری را نصیب کشور کرده و ظرفیتهای بالقوه بخش خصوصی فعال شده است.
پورابراهیمی خطاب به رئیسجمهوری میافزاید: بر این اساس و در اجرای سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری و قوانین و مقررات بالادستی و همچنین سیاستها و برنامههای حضرتعالی در راستای مواجهه با تحریم به منظور افزایش درآمدهای نفتی دولت پیشنهاد میشود موارد ذیل در دستور کار دولت محترم قرار گیرد.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پیشنهاد اول را اینگونه مطرح میکند؛ عرضه نفت خام، نفت کوره و میعانات گازی صادراتی ایران از طریق بورس انرژی ایران به صورت منظم و مستمر و تسهیل فرایند صادرات از طریق این مکانیزم شفاف هر چه سریعتر اجرایی شود.
در ادامه پیشنهاد دوم چنین عنوان شدهاست، تدوین برنامه معین زمانبندی شده عرضه نفت خام و میعانات گازی با قید اهداف کمی در خصوص اجرای بند (ح) ماده ۴ قانون برنامه ششم توسعه کشور و پایش مستمر آن به منظور اطمینان خریداران از استمرار عرضه بلندمدت.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پیشنهاد سوم را با عنوان پیگیری و تسریع در راهاندازی بازار آتی برای نفتخام، گاز طبیعی و فرآوردههای هیدروکربوری و همکاری مؤثر وزارت نفت در توسعه این بازار عنوان میکند.
همچنین وی در پیشنهاد چهارم خود آوردهاست، برنامهریزی برای جذب پساندازهای عمومی و نقدینگی سرگردان از طریق تشکیل و پذیرش صندوقهای بزرگ پروژه مبتنی بر پروژههای ملی حوزه نفت، گاز و پتروشیمی.
پورابراهیمی از عرضه خوراک تحویلی به هر یک از پالایشگاه ها، پتروپالایشگاهها، پالایشگاههای تازه تأسیس، طرحهای توسعهای ظرفیت جدید پالایشگاههای موجود، پالایشگاههای کوچک و پتروشیمیها به صورت منظم و مستمر با تناوب عرضه حداقل ماهانه از طریق بورس انرژی ایران و اجرای تبصره ۲ ماده ۱۳ قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور به عنوان پیشنهاد پنجم یاد کردهاست.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی پیشنهاد ششم را چنین نگاشتهاست، تجدید ساختار صنعت گاز کشور و شکلگیری بازار متشکل و شفاف در بورس انرژی.
پورابراهیمی از انجام تهاتر نفت خام و فرآوردههای نفتی با مطالبات طلبکاران طبق مکانیزم بورس به عنوان پیشنهاد هفتم نام برد و اظهار داشت: تسریع در راهاندازی بازار بهینهسازی مصرف انرژی و همکاری وزارت نفت در رونق بخشی به گواهی صرفهجویی انرژی به منظور مدیریت مصرف انرژی کشور از طریق بازار سرمایه کشور پیشنهاد هشتم به دولت است.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی آوردهاست، استفاده از ظرفیت انتشار اوراق سلف موازی استاندارد نفت خام و فرآوردههای نفتی به منظور تأمین مالی دولت نیز پیشنهاد نهم است.
پورابراهیمی در پایان این نامه چنین مینگارد، در پایان امیدوارم تلاش برای رونق و توسعه روز افزون بازار انرژی کشور که منطبق با سیاستهای کلان اقتصادی حاکم بر کشور و قوانین برنامه مصوب است، بتواند در بلندمدت علاوه بر تقویت توانمندیهای بخش خصوصی به ارتقای شفافیت و رقابت در بازار انرژی ایران، کاهش زمینههای فساد و تضییع حقوق بیتالمال، اصلاح نظام مالی دولت و همچنین نقشآفرینی بیشتر و مؤثرتر ایران در تجارت منطقهای و بینالمللی انرژی بینجامد و کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این زمینه آماده هرگونه همکاری است.