بحث و جنجال میان ما، در امریکا نیز جریان دارد. فناوری به جایی رسیده است که حتی دولت امریکا نیز به دنبال محدود ساختن پلت‌فرم‌هاست. حال اگر بخواهیم طرح فعلی حمایت از کاربران فضای مجازی را در ایران اجرا کنیم، آیا تحقیقات ملی در این مورد انجام گرفته است و دیدگاه‌های مردم بررسی شده‌اند؟ جای چنین اقدامی در طرح یاد شده، خالی است.
به گزارش مهر، چهارمین جلسه از سمینار علمی حکمرانی فضای مجازی با موضوع «ابعاد فرهنگی- اجتماعی طرح حمایت از حقوق کاربران» عصر شنبه ۲۰شهریور با همکاری پژوهشگاه فضای مجازی و دانشگاه‌های آزاد و امام صادق (ع) برگزار شد. دیدگاه‌های دکتر فرشاد مهدی‌پور، رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دکتر ایمان عرفان‌منش، عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) را در این زمینه می‌خوانیم.
اگر صدای واحدی داشته باشیم پلت‌فرم‌های خارجی با ما مذاکره می‌کنند
فرشاد مهدی‌پور، رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به عنوان مدافع طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی، موضوع حکمرانی فضای مجازی را مسئله‌ای جهانی دانست که صرفاً به ایران محدود نیست و تصریح کرد: این بحث به چالشی برای اکثر کشور‌های جهان بدل شده است. مهدی‌پور به وجود برخی چالش‌های قابل پیش‌بینی در طرح اشاره کرد و مسئله زمانبر شدن فرآیند حکمرانی فضای مجازی در اتحادیه اروپا از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۸ را به عنوان مثال برای وجود و امکان رفع تدریجی چالش‌های موجود، مطرح کرد.
وی گفت: طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی را نباید به کنترل و فیلترینگ اینترنت تقلیل داد چراکه تنها یک بند از طرح به این موضوع می‌پردازد. مهدی‌پور به امکان حل چالش وضعیت حقوقی شورای عالی فضای مجازی از طریق طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی و خدمات پایه کاربردی اشاره کرد و درباره مذاکرات پیشین ایران با پلت‌فرم‌های خارجی گفت: اگر صدای واحد از نهاد‌های داخلی برخیزد، پلت‌فرم‌های خارجی با ما مذاکره می‌کنند. ایرانیان به نسبت جمعیت خود، بزرگ‌ترین جمعیت زبانی حاضر در فضای مجازی هستند. کشورهایی، چون ترکیه، امارات و بسیاری از دیگر کشورها، پلت‌فرم‌های خارجی را توسط قوانین مجلس، محدود ساخته‌اند. علاوه بر این، ما پلت‌فرم‌های موفقی، چون فیلیمو و آپارات را نیز در اختیار داریم.
هیچ راهی برای حفاظت از کاربران در پلت‌فرم‌های خارجی نداریم
رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: ما اساساً هیچ راهی برای حفاظت از حریم خصوصی در پلت‌فرم‌های خارجی نداریم. در خواست پیگرد‌های حقوقی بسیاری در این زمینه وجود دارد، اما چگونه می‌توانیم از آپارات حمایت کنیم، در حالی که گوگل‌پلی آن را از بستر خود حذف می‌کند؟
مهدی‌پور با اشاره به برخی نکات در راستای بهبود و اصلاح طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی گفت: گرچه این طرح باید به صورت مشروط پذیرفته شود، اما نیاز به خلاصه‌سازی و سپردن اختیارات مازاد خود به شورای عالی فضای مجازی دارد. مجلس نباید به همه حوزه‌های حکمرانی فضای مجازی ورود کند.
حکمرانی همه‌جانبه در فضای مجازی محکوم
به شکست است
در این نشست ایمان عرفان‌منش، عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) با اشاره به اینکه فناوری با ورود به بستر‌های فرهنگی جامعه، تغییرات عمیقی در پی دارد، انتقاد خود را بر مسئله اقناع افکار عمومی معطوف ساخت و گفت: طرح برای مردم عادی است نه فقط برای اقشار خاص، بنابراین به منظور مواجهه خردمندانه مردم با فضای مجازی، باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد. قوانین معمولاً باعث فرهنگ‌سازی نمی‌شوند. این اندیشه که در فضای مجازی نیز مانند دیگر حوزه‌ها به دنبال حکمرانی همه‌جانبه باشیم، محکوم به شکست است. وی افزود: باید میان منافع دولت و مردم، توازن ایجاد شود. در حکمرانی باید سهم همه، از جمله مردم و اصناف در نظر گرفته شود.
عرفان‌منش موضوع حکمرانی داده را نیز مورد اشاره قرار داد و گفت: ما با بحث حکمرانی داده مواجه هستیم. داده‌هایی که در فضای مجازی تولید می‌شود، از مؤلفه‌های قدرت نرم است. در فضای مجازی که به سمت اینترنت رفتار‌ها می‌رود، شبکه‌های اجتماعی، شبیه یک رصدخانه بزرگ هستند که از طریق آن و با بررسی دقیق رفتار مردم، می‌توان به خیلی از مسائل اجتماعی پی برد. وی در مورد تحولات ایجاد شده ناشی از توسعه فناوری در بستر جامعه، گفت: در دنیای مجازی، فرهنگ به سمت تجاری شدن می‌رود و آن بخشی از فرهنگ شما پذیرفته می‌شود که منطق اقتصادی و تجاری داشته باشد. اگر دولت ایران به دنبال ایجاد چارچوبی در این حوزه است، باید، محتوای فرهنگی غیرتجاری را به عنوان مزیت خود تولید کرده و از این طریق، سبک خاص خود را پیش گیرد.
این استاد دانشگاه امام صادق (ع) به ارتباط میان فضای مجازی و ژئوپلتیک اشاره کرد و گفت: کشور‌های مختلف جهان، حکمرانی اینترنت را بر اساس مؤلفه‌های ژئوپلتیک و فرهنگی خود می‌بینند و هر یک هنگامی که در مورد حکمرانی سخن می‌گویند، منظور خاص خود در این مورد دارند. به عبارت دیگر، ملاحظات تاریخی و فرهنگی هر کشور، نوع نگاه آن دولت به حکمرانی فضای مجازی را تعیین می‌کند، به عنوان مثال رویکرد روسیه، چین و اتحادیه اروپا، به حکمرانی فضای مجازی، به ترتیب سیاسی، اقتصادی و حقوقی است.
عرفان‌منش با مقایسه شرایط فعلی ما با امریکا گفت: بحث و جنجال میان ما، در امریکا نیز جریان دارد. فناوری به جایی رسیده است که حتی دولت امریکا نیز به دنبال محدود ساختن پلت‌فرم‌هاست. حال اگر بخواهیم طرح فعلی حمایت از کاربران فضای مجازی را در ایران اجرا کنیم، آیا تحقیقات ملی در این مورد انجام گرفته است و دیدگاه‌های مردم بررسی شده‌اند؟ جای چنین اقدامی در طرح یاد شده خالی است.
