سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: پس از آنکه وزیر ارشاد معاون فرهنگی خود را منصوب کرد، اکنون بیشترین حجم از گمانهزنیها درباره انتخاب معاون سینمایی و رئیس سازمان سینمایی است. «جوان» در این گزارش قصد ندارد درباره گزینههای احتمالی ریاست بر سازمان سینمایی دست به تحلیل و مداقه بزند بلکه میخواهد با یک مقایسه ساده میان آنچه در سینمای ایران رخ داده با آنچه در سینمای یک کشور آسیایی مشابه ایران به انجام رسیده است، مسیری را به رئیس آتی سازمان سینمایی پیشنهاد دهد تا بتواند سینمای ایران را از بیماری فعلی نجات دهد.
بارها در مقایسه صنعت خودروسازی ایران با کشور کرهجنوبی به این نکته اشاره شده است که هر دو کشور صنعت خودروسازی را تقریباً همزمان آغاز کردهاند و اکنون کرهجنوبی یک کشور صاحبنام در عرصه تولید خودرو است و ایران با وجود سابقه طولانی که در مونتاژ خودرو دارد، هنوز نتوانسته به جایگاه خوبی در تولید و صادرات اتومبیل برسد و بخش عمده مونتاژ خودرو در ایران مربوط به برندهای کشور کره است.
کرهجنوبی مانند ایران در سالهای اولیه تولد سینما، صرفاً تماشاگر محصولات خارجی بود. اولین سالن سینمای ثبت شده در ایران مربوط به سال ۱۹۰۰ میلادی در شهر تبریز است و در کرهجنوبی اولین سالن سینما ۱۹۱۲ تأسیس شد. به عبارتی ایرانیها ۱۲ سال زودتر از چشم بادامیهای کرهای، با سینما رفتن آشنا شدند. کره اولین فیلم خود را در سال ۱۹۲۰ (۱۳۰۰ شمسی) ساخت، اگرچه برخی معتقدند این فیلم را نمیتوان اثری سینمایی به شمار آورد و اولین فیلم سینمایی به معنای واقعی کرهایها چهار سال بعد (۱۳۰۴) ساخته شد. ایرانیها هم در سال ۱۳۰۹ اولین فیلم صامت خود را به نام «آبی و رابی» روی پرده بردند. وقایع جنگ جهانی دوم و اشغال کره از سوی ژاپن باعث شد تا عملاً این کشور در زمینه توسعه سینما و صنعت فیلمسازی با یک رکود چشمگیر روبهرو شود. آغاز شکوفایی صنعت سینما در کرهجنوبی به دهه ۱۹۵۰ بازمیگردد. در همین سالها، در ایران سینمای فیلمفارسی شروع به کار کرده بود و هر ساله بر تعداد فیلمهای تولیدی در ایران افزوده میشد. ناصر ملکمطیعی، بازیگر جوان آن سالهای سینما در سال ۱۳۳۳ (۱۹۵۲) یعنی دورهای که تازه کرهجنوبی در حال پیریزی سینمای نوین خود بود، در مصاحبهای آرزو میکند که روزی فیلمهای ایرانی در خارج از کشور حضور پیدا کنند.
صنعت سودآور سینما در کرهجنوبی!
کرهجنوبی از دهه ۱۹۸۰ شروع به حضور در رخدادهای بینالمللی سینمایی کرد و به فکر بازاریابی برای فیلمهای خود در آن سوی مرزها افتاد. این دهه مطابق است با دهه ۱۳۶۰ در ایران که فیلمفارسی منقرض شده و سینمای نوینی در حال پایهریزی بود.
سینمای ایران نیز در همان سالها با تغییر نگاه به دنبال حضور در فستیوالهای خارجی افتاد، اما برخلاف کشور کره، صرفاً حضور بینالمللی در سطح جوایز جشنوارهها باقی ماند و عامل به وجود آمدن «سینمای جشنوارهای» شد؛ سینمایی ضد گیشه و سیاه که نه در ایران مشتری داشت و نه در اکرانهای خارجی قابلیت فروش تجاری را پیدا میکرد.
اگر چه یکی از دلایل ورشکستگی سینما در ایران را پاندمی کرونا ذکر میکنند، اما آمار و ارقام نشان میدهد این ویروس خطرناک سینما را در همه دنیا تحت تأثیر قرار داده است. اما در همین دوره هم کشورهایی بودند که توانستند به رغم تسلط مرگبار کرونا بر مراودات جهانی، گلیم خود را از آب بیرون بکشند. صنعت فیلمسازی کرهجنوبی نمونه موفقی در این زمینه است. بر اساس آمارهای «شورای فیلم کرهجنوبی» (KOFIC) در سال ۲۰۲۰ که دوره اوج پاندمی کرونا در جهان بود، کره موفق شد درآمد خود را از سینما (فروش فیلم و خدمات سینمایی) با رشد ۳/۱۳ درصدی به رقم بیش از ۶/۸۳ میلیون دلار برساند. این رقم وقتی برای ما قابل درک میشود که بدانیم بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی، درسال ۱۳۹۹ صادرات فرش دستبافت از ایران صرفاً به رقم ۵۰ میلیون دلار رسید. درآمد کره از محل فیلمبرداری آثار خارجی در خاک این کشور در سال ۲۰۲۰ هم رقم قابل توجه ۷/۱۹ میلیون دلار بوده است! این در حالی است که عملاً ایران از چنین درآمدی محروم است و به جای آن فیلمسازان ایرانی به بهانههای مختلف برای تولید فیلم با لوکیشن خارجی به کشورهای آسیایی، اروپایی و حتی امریکای جنوبی سفر میکنند.
توجه به سینمای ملی در کره
در دهه ۱۹۹۰ کرهجنوبی که یکی از بازارهای عمده فروش فیلمهای خارجی بود، برای رونقدهی به سینمای داخلی، محدودیت اکران فیلم خارجی را وضع و مردم را به تماشای فیلمهای کرهای تشویق کرد. اگر چه در ایران سالهاست فیلمهای خارجی اکران قابل قبولی ندارند، ولی عملاً حمایتی نیز از سینمای ملی نمیشود. تشویقها در کره برای سینما رفتن مردم تأثیر خود را به خوبی نشان داد. بر اساس آمارها تا سال ۲۰۱۹ هر کرهای به طور میانگین بیش از ۳۷/۴ بار در سال به سینما رفته بود. فروش فیلم در سینماهای کره به رقم ۵ میلیارد دلار رسید که نشانهای از ارزندگی این بازار داشت.
بازاریابی کره در کشورهای منطقه
کره برای بازاریابی فروش فیلمهای سینمایی خود، سراغ کشورهای زردپوست رفته است و غالب خریداران فیلمهای کرهای در یک منطقه جغرافیایی قرار دارند.
در سال ۲۰۲۰، تایوان با خرید ۹/۷ میلیون دلار فیلم از کره، بزرگترین واردکننده بوده است و پس از آن ژاپن با ۸/۳ میلیون دلار، چین با ۴/۲ میلیون دلار و هنگکنگ با ۵/۱ میلیون دلار قرار دارند. در نقطه مقابل ایران هنوز نتوانسته است در کشورهای همسایه خود بازاری برای فروش فیلم ایجاد کند.
به نظر میرسد یکی از نکاتی که رئیس آتی سازمان سینمایی باید به آن توجه کند، راهی است که کرهجنوبی برای تبدیل یک سینمای ملی به صنعتی بینالمللی و پولساز طی کرده است. امروزه صنعت فیلمسازی در کره، تنها محدود به ساخت و اکران فیلم سینمایی نیست و کشوری مانند ایران سالهاست مشتری سریالهای ساخت کره است. صنعت پولساز سریالسازی در کره که نگاه ویژهای به تاریخ آن کشور نیز دارد در جای خود باید بررسی شود.