الکسی میلر، رئیس شرکت گازپروم روسیه اعلام کرده که عملیات احداث خط لوله گاز «نورد استریم۲» روز ۱۹ شهریور (۱۰ سپتامبر) تمام شده است؛ خط لوله‌ای که از روسیه به آلمان از بستر دریای بالتیک کشیده می‌شود. اجرای پروژه خط لوله گازی «نورد استریم ۲» با طول بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر که در پی اعمال تحریم‌ها علیه روسیه متوقف شده بود، اوایل دسامبر ۲۰۲۰ از سر گرفته شد و در سپتامبر ۲۰۲۱ احداث آن به اتمام رسید. روسیه گفته است زمان شروع انتقال گاز از طریق این خط لوله به آلمان، به طرف آلمانی بستگی دارد. قرار است سالانه ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز روسیه به آلمان از طریق این خط لوله گازی صادر شود.
اعلام پایان احداث این خط لوله گازی که به رغم فشار‌های تحریمی امریکا صورت گرفت، پیروزی بزرگی برای روسیه و نماد غلبه مسکو بر تحریم‌های امریکاست. امریکا به عنوان مهم‌ترین رقیب سیاسی، نظامی و اقتصادی روسیه مخالفت شدید خود را با این امر اعلام کرد و کارشکنی‌های زیادی به منظور ممانعت از ساخت و عملیاتی شدن خط لوله گازی نورد استریم ۲ انجام داد. این کارشکنی‌ها به صورت اعلام مخالفت و نیز اعمال تحریم‌ها علیه شرکت‌های دخیل در این پروژه از دوره ریاست جمهوری باراک اوباما آغاز شد و در دوره زمامداری دونالد ترامپ تشدید شد. جو بایدن رئیس‌جمهور کنونی امریکا نیز کماکان همین رویه را ادامه داد. امریکا در حرکتی نمادین به منظور جلب نظر آلمان به عنوان شریک اصلی این خط لوله گازی در چارچوب احیای روابط فرا آتلانتیکی، چندی قبل شرکت «نورد استریم‌ای جی» و مدیرعامل آن را از شمول تحریم‌ها خارج کرد ولی همچنان به اعمال و گسترش تحریم‌ها علیه شرکت‌های روسی دخیل در این پروژه ادامه داد. دولت بایدن هم چندی قبل ۹ نهاد و شرکت روسی را که در احداث این پروژه گازی فعالیت داشتند تحریم کرد. در اقدامی دیگر جو بایدن روز ۲۹ مرداد (۲۰ آگوست) یک فرمان اجرایی برای تحریم برخی خطوط لوله صادرات انرژی روسیه صادر کرد. دولت بایدن همچنین تحریم‌های محدودی علیه سه کشتی و شرکت روسی وضع کرد که در ساخت پروژه خط لوله نورد استریم ۲ مشارکت داشتند. این تحریم‌های جدید تحت فشار سناتور‌های هر دو جناح سیاسی امریکا بر دولت بایدن که معتقد بودند اقدامات کافی برای توقف این خط لوله انجام نشده است وضع شدند.
بهانه‌های واشنگتن
امریکا در سال‌های اخیر به بهانه وابسته شدن اروپا به گاز روسیه شدیداً با پروژه گازی نورد استریم ۲ مخالفت کرده بود. ایالات متحده مدعی است که نگران استفاده روسیه از نورد استریم ۲ به عنوان اهرمی برای تضعیف کشور‌های اتحادیه اروپاست. با این حال هدف واقعی امریکا تلاش برای کاهش حضور و حتی حذف روسیه از بازار گازی اروپا و جایگزین کردن گاز طبیعی مایع خود به جای آن است. امریکا صادرکننده گاز طبیعی مایع به اروپاست، به ویژه اینکه در سال‌های اخیر شرکت‌های نفتی و گازی امریکایی سرمایه‌گذاری هنگفتی در زمینه استخراج گاز شیل انجام داده و با توجه به مسیر مستقیم صادرات گاز مایع به اروپا از طریق اقیانوس اطلس، واشنگتن به شدت خواهان خرید مقادیر هر چه بیشتری از گاز طبیعی مایع امریکا توسط اروپاست. با این حال به دلیل ارزان‌تر بودن و سهولت بیشتر صادرات گازی روسیه، اروپایی‌ها به ویژه آلمانی‌ها خواهان تداوم همکاری گازی با مسکو هستند. محمد زارعی، کارشناس مسائل اروپا می‌گوید: «دسترسی به منابع گاز طبیعی از اهمیت راهبردی فزاینده‌ای در اتحادیه اروپا برخوردار است. با افزایش مداوم تقاضا برای انرژی گازی، ذخایر سرزمینی در کشور‌های عضو اتحادیه اروپا نیز کاهش می‌یابد.»
بهانه دیگر امریکا برای مخالفت با نورد استریم ۲، ادعای نگرانی درباره تشدید فشار‌ها بر اوکراین و لهستان، کشور‌های تزانزیت کننده گاز روسیه به اروپاست. این دو کشور اروپای شرقی از مخالفان سرسخت طرح نورد استریم۲ هستند و بار‌ها از غرب و اروپا خواستار تحریم این طرح و شرکت‌های مشارکت کننده در آن شده‌اند. در واشنگتن نیز علاوه بر دولت بایدن، سیاستمداران هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات مدعی نگرانی در این زمینه هستند که عملیاتی شدن نورد استریم ۲، موجب حذف اوکراین و لهستان از تأمین گاز اروپا شود و به مسکو در تأمین گاز اروپای غربی قدرت زیادی بدهد.
توافق امریکا و آلمان
امریکا و آلمان اواخر تیر ۱۴۰۰ به توافقی بر سر پروژه خط لوله گازی نورد استریم ۲ دست یافتند که تکمیل شدن این پروژه بدون تحریم‌های امریکا را امکانپذیر کرد. این خبر را «ویکتوریا نولاند» معاون وزیر امور خارجه امریکا روز ۳۰ تیر به کمیته روابط خارجی سنا اعلام کرد. توافق اخیر واشنگتن و برلین درباره پروژه نورد استریم ۲ در واقع به منزله عقب‌نشینی آشکار دولت بایدن از موضع قبلی امریکا در مخالفت جدی و مستمر با احداث و عملیاتی شدن این خط لوله گازی بود.
پس از سفر اخیر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و دیدار وی با جو بایدن در کاخ سفید انتظار می‌رفت تحولی در موضع واشنگتن در قبال یکی از موارد اصلی اختلاف بین برلین و واشنگتن یعنی پروژه گازی نورد استریم ۲ رخ دهد و این توافق چند روز پس از سفر وی اعلام شد. با این حال نکته قابل توجه در این توافق، اصرار امریکا برای حفظ حقوق گازی اوکراین و نیز تهدید روسیه در باره هر گونه فشار به اوکراین و دیگر کشور‌های اروپای شرقی در این زمینه بود.
البته برلین هم به واشنگتن وعده داد به هرگونه تلاش روسیه برای استفاده از انرژی به عنوان سلاح علیه اوکراین و دیگر کشور‌های مرکز و شرق اروپا پاسخ دهد. در چارچوب این توافق، آلمان موظف است پس از سال ۲۰۲۴ میلادی، ۱۰ سال دیگر قرارداد انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین را تمدید کند و چنانچه مسکو استفاده از منابع انرژی را برای تحت فشار قرار دادن کشور‌ها به کار گیرد، آلمان تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع خواهد کرد. همچنین آلمان و امریکا با هم به اوکراین کمک می‌کنند تا منابع انرژی خود را متنوع کند و برای این کار از کی‌یف پشتیبانی مالی خواهند کرد. هدف از این توافق، کاهش آن چیزی است که منتقدان آن را خطرات راهبردی این خط لوله ۱۱ میلیارد دلاری تلقی می‌کنند. با این حال این توافق با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده است. در واشنگتن سیاستمداران هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات نگران این هستند که عملیاتی شدن خط لوله گازی نورد استریم ۲، موجب حذف اوکراین و لهستان از تأمین گاز اروپا شود و به مسکو در تأمین گاز اروپای غربی قدرت زیادی بدهد. لهستان و اوکراین از مخالفان سرسخت این پروژه گازی هستند. «تد کروز» سناتور جمهوریخواه امریکا گفته است: «این توافق یک پیروزی ژئوپلتیکی نسلی برای پوتین و یک فاجعه برای امریکا و متحدانش خواهد بود.» کروز و سایر قانونگذاران امریکایی از بایدن به دلیل صرف‌نظر کردن از اجرای تحریم‌های تصویب شده از سوی کنگره علیه خط لوله نورد استریم ۲ عصبانی هستند.
جمع‌بندی
اعلام تکمیل خط لوله گازی نورد استریم ۲ به مثابه پاسخ عملی مسکو به تحریم‌های یکجانبه و غیر قانونی امریکاست که با هدف تضعیف هر چه بیشتر روسیه و کاهش قدرت ملی آن اعمال می‌شوند. اکنون واقعیت تلخی برای امریکا یعنی تکمیل نورد استریم ۲ و عملیاتی شدن آن در آینده نزدیک تحقق یافته است. روسیه با اتمام ساخت نورد استریم ۲ نشان داد امریکا قادر به تحمیل اراده خود بر قدرت‌های رقیب خود از طریق اعمال انواع تحریم‌ها در راستای اهداف و خواسته‌هایش نیست. این امر می‌تواند به مثابه الگویی برای مقاومت در برابر اقدامات تحریمی واشنگتن از سوی دیگر کشور‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
