ریشه اکثر عادت‌هاى ما انسان‌ها چه عادات سازنده و چه عادات مخرب را مى‌توان در دوران کودکى پیدا کرد، بنابراین اگر مى‌خواهید فرزندتان عادات مثبت و کارآمدترى داشته باشد از همان ابتدا او را به کتابخوانى علاقه‌مند کنید، اما تثبیت‌کردن این کار چندان هم راحت نیست، ولى والدین مى‌توانند با انجام دادن روش‌هاى مناسب و اصولى و همچنین شناخت خلقیات و توانایى‌هاى کودک خود باعث شوند که او براى همیشه و در تمام مراحل زندگى‌اش علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانى شود، البته باید این مسئله مهم در نظر گرفته شود که اگر کتابخوانى با آموزش صحیح و روش‌هاى اصولى و درست انجام نگیرد به احتمال زیاد کودک چندان علاقه و اشتیاقى به این کار نشان نخواهد داد و برایش کارى سخت و دشوار خواهد بود و باعث بیزارى او از کتاب و کتابخوانى مى‌شود. پس چه باید کرد؟
کودکى از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراحل زندگى هر فردى است و مى‌توانیم بگوییم نقش به سزا و تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت و آینده او دارد، پس براى اینکه کودک بتواند مراحل اولیه و رشدى‌اش را به خوبى و پربارى همراه با موفقیت سپرى کند، نیازمند این است که تعلیم و تربیت و آموزش‌هاى هدفمندترى داشته باشد تا پایه‌هاى رشدى تربیتى و شخصیتى‌اش محکم و استوار شکل بگیرد، ولى آیا شکل‌گیرى این پایه‌هاى قوى و محکم به همین آسانى است؟
مطمئناً نه و نیازمند این است که والدین کودک در زمینه روانشناسى کودک سطح علم و دانش خودشان را افزایش بدهند. از این طریق آن‌ها مى‌توانند با نیازهاى کودک در هر مرحله آشنایى پیدا کنند و متناسب با توانمندى‌هایى که کودک دارد با او و دنیاى کودکانه‌اش ارتباط مؤثرترى برقرار کنند.
یکى از نیازهاى اساسى که کودک از همان سنین کودکى دارد تا بتواند رشد فکرى و ذهنى مناسبى داشته باشد، خواندن کتاب و توجه به اهمیت کتابخوانى است. اهمیتى که کتاب و کتاب خواندن در زندگى دارد براى همه ما واضح و روشن است و بر هیچ کسى پوشیده نیست.
ریشه اکثر عادت‌هاى ما انسان‌ها چه عادات سازنده و چه عادات مخرب را مى‌توان در دوران کودکى پیدا کرد، بنابراین اگر مى‌خواهید فرزندتان عادات مثبت و کارآمدترى داشته باشد از همان ابتدا او را به کتابخوانى علاقه‌مند کنید، اما تثبیت‌کردن این کار چندان هم راحت نیست، ولى والدین مى‌توانند با انجام دادن روش‌هاى مناسب و اصولى و همچنین شناخت خلقیات و توانایى‌هاى کودک خود باعث شوند که او براى همیشه و در تمام مراحل زندگى‌اش علاقه‌مند به کتاب و تبدیل به یک کتابخوان حرفهای شود، البته باید این مسئله مهم در نظر گرفته شود که اگر کتابخوانى با آموزش صحیح و روش‌هاى اصولى و درست انجام نگیرد به احتمال زیاد کودک چندان علاقه و اشتیاقى به این کار نشان نخواهد داد و برایش کارى سخت و دشوار خواهد بود و باعث بیزارى او از کتاب و کتابخوانى مى‌شود. پس چه باید کرد؟
اولین گامى که والدین گرامى باید بردارند این است که اگر مى‌خواهید عادت مناسب و مثبتى را در کودک خود ایجاد کنید، باید این عادت مثبت را ابتدا در خودتان نهادینه کنید، چون کودکان از والدین خود الگوبردارى مى‌کنند. پس اگر مى‌خواهید کودکتان اهل مطالعه و کتابخوانى باشد، باید خودتان الگوى مناسبى براى او باشید. به عبارتى کودک با مشاهده‌کردن کتاب در دست شما الگوبردارى می‌کند و به کتاب خواندن علاقه‌مند مى‌شود، ولى باید در نظر داشته باشید صرفاً با گفتن اینکه کتاب خواندن کار مفیدى است و او باید این کار را انجام دهد کودک شما کتابخوان نخواهد شد.
گام بعدى که باید والدین در ارتباط با سوق دادن کودک به سمت کتاب خواندن انجام بدهند، این است که شناخت عمیقى در مورد خواسته‌ها و علاقه‌مندى‌هاى کودک خود به دست آورند تا از این طریق فعالیت‌هاى مرتبط با توانایى‌هایش و کتاب‌هاى مرتبط با علاقه‌مندى‌هایش را تهیه کنند و در اختیار او قرار بدهند. بی‌تردید شناحت والدین از کتاب‌های خوب و مفید در این زمینه بسیار ضروری است.
براى اینکه کتابخوانى براى کودک تبدیل به عادتى مستمر و مداوم شود والدین و کسانى که کودک به آن‌ها دلبستگى عاطفى دارد مثل پدربزرگ و مادربزرگ و... مى‌توانند همزمان با در آغوش گرفتن کودک و نوازش او برایش کتاب‌هاى مورد علاقه‌اش را که همراه با تصاویر زیبا باشد بخوانند.
نکته مهم دیگرى که والدین باید در نظر داشته باشند این است که گاهى اوقات به همراه کودک خود به کتاب فروشى بروند و به او اجازه بدهند که خودش کتابى را که دوست دارد را انتخاب کند از این طریق کودک هم مهارت استقلال را مى‌آموزد و هم اعتماد به نفس و عزت نفسش افزایش پیدا مى‌کند، چون به او آزادى انتخاب داده شده است و هم بیش از پیش به کتابخوانی و مطالعه علاقه‌مند می‌شود.
از آنجا که کودکان علاقه زیادى به بازى و فعالیت‌هاى تفریحى دارند، مى‌توانید کتابخوانى را تبدیل به فعالیتى مفرح براى فرزند خود کنید. به این صورت که هنگام کتاب خواندن براى او مى‌توانید با توجه به نوع کتاب و شخصیت‌هاى داستان لحن صدا و حالت چهره خود را عوض کنید. به این ترتیب کودک هیجان و علاقه بیشترى نسبت به کتاب خواندن یا گوش کردن به شما نشان خواهد داد، ولى اگر همیشه به یک صورت، یکنواخت و خشک برایش کتاب بخوانید او علاقه چندانى از خود نشان نخواهد داد و برایش به فعالیتى خسته‌کننده و روتین تبدیل خواهد شد.
در ادامه این نوشتار بد نیست نگاهی هم به فواید کتابخوانی برای کودکان و نوجوانان داشته باشیم، چراکه دانستن آن اهمیت موضوع کتابخوانی را برای والدین کاملاً روشن می‌کند. به طور مختصر و فهرست وار درباره فواید کتابخوانی و کارکرد‌های آن در تربیت و پرورش فرزندان می‌توان گفت:
*رشد فکرى و مغزى آن‌ها افزایش پیدا مى‌کند.
*دایره لغات آن‌ها گسترده‌تر مى‌شود.
*خلاقیت و نوآورى در آن‌ها افزایش پیدا مى‌کند.
*اعتماد به نفس و عزت نفس قوى‌ترى خواهند داشت.
*در نوشتن انشاء تبحر بیشترى پیدا مى‌کنند و نوشته‌هایشان خلاقانه و منحصربه فرد خواهد بود.
*در مدرسه و کارهاى کلاسى عملکرد بهترى از خودشان نشان مى‌دهند.
*ارتباطات اجتماعى بهترى برقرار مى‌کنند و همچنین روابط دوستانه بهترى خواهند داشت.
*مهارت حل مسئله را از همان کودکى یاد مى‌گیرند.
*به دلیل اینکه با شخصیت‌هاى کتاب و داستان همزادپندارى مى‌کنند مهارت همدلى را هم از همان دوران کودکى فرا مى‌گیرند؛ و سخن آخر اینکه فراموش نکنیم کودکان کتابخوان والدینی کتابخوان و اهل مطالعه دارند.
*کارشناس ارشد روانشناسى بالینى
