«جوان» در یک سال گذشته گزارشهای متعددی راجع به اهمیت مسئله منابع آبی و ارضی کشور نوشتهاست. فرونشست یکی از پیامدهای بیتوجهی به آب، خاک و محیط زیست ایران است که «جوان» در گفتگو با کارشناسان متعدد در چندین گزارش به طور مبسوط به زوایای این بحران پرداختهبود. آخرین گزارش ما در این رابطه دو روز پیش و با تیتر «بحران فرونشست یعنی مهاجرت و آسیب اجتماعی» منتشر شد. روز گذشته حجتالاسلام محسنی اژهای هم به این موضوع ورود کرد و از اصلاح شیوههای مدیریتی در حوزه منابع آبی و اراضی سخن گفت. قاضیالقضات با توجه به نظرات و هشدارهای کارشناسان تصریح کردهاست که اگر اقدام عاجلی صورت نگیرد، با آسیبهای متعددی روبهرو خواهیم شد که یک نمونه آن فرونشست و غیرقابل سکونت شدن زمین است.
فرونشست در کشور از ۲۵ سانتیمتر آغاز میشود و به ۲ تا ۳ متر میرسد. این فرونشست هم به دلیل مدیریت نامناسب آب و خشک شدن سفرههای آب زیرزمینی رخ داده و به دلیل ساخت و سازهای بیرویه در مناطق جنگلی و تخریب محیطزیست، حتی بارشهای باران هم به جای آنکه در سطح آب فرو رود و سفرههای زیرزمینی را تغذیه کند، سیلابشده و ویرانی از خود به جا میگذارد. ماجرای فرونشست محدود به اصفهان نیست، اگر چه این منطقه در رتبه نخست فرونشست کشور قرار دارد. قم و تهران هم در رتبههای بعدی هستند و در یک کلام به جز گیلان تمام استانهای کشور با سطحی از فرونشست مواجهند.
تراز منابع آبی هر سال پایینتر میرود
حال منابع آبی کشور خوب نیست. دیگر رمقی برای چشمهها باقی نماندهاست. تراز منابع آب زیرزمینی هر سال پایینتر میرود و رودخانهها در حال خشکشدن است. مدتهاست مسئولان با مدیریت غلط منابع آبی و بیتوجهی به میزان عرضه و تقاضا، طنابی را به گلوگاه منابع آبی انداخته و آن را خفه کردهاند. وقتی هم صحبت از مدیریت منابع آبی به میان میآید، مسئولان همه تقصیرها را بر گردن نباریدن باران میاندازند و سهم بیتدبیریهای خودشان را لاپوشانی میکنند. جانمایی نادرست صنایع فولاد به یکی از مهمترین دلایل کمبود آب در مناطق مرکزی و خشک کشور تبدیل شدهاست. متأسفانه بسیاری از صنایع آببر کشور به جای احداث در نزدیکی دریاها در مناطقی تأسیس شدهکه به لحاظ برداشت از آبخوانها، مناطقی ممنوعه و بحرانی محسوب میشوند. در چنین شرایطی نهتنها مسئولان و مدیران کشور، فکری برای جابهجایی آنها به مناطق ساحلی نکردهاند، بلکه با تصمیمات غلط اندر غلط شان، این صنایع را در مناطق خشک و کمآب نیز توسعه داده و میدهند! به عقیده بسیاری از کارشناسان وقتی برخی از مسئولان تأکید به انتقال آب از خلیج فارس به سمت صنایع فولادی دارند، به طور حتم پای منافع عدهای در میان است، زیرا این مسئولان به جای تمرکز بر حل مشکلات آب شرب و کشاورزی و عمل به راهکارهای علمیتر و کارشناسانهتر، درگیر تأمین آب صنایع فولادی شدهاند و با وجود هشدارهای پی در پی، تبعات ناشی از این کار را در نظر نمیگیرند.
قاضیالقضات هشدار داد
«جوان» در گزارشهای کارشناسی متعددی نسبت به بحران فرونشست و مدیریت ناصحیح منابع آبی و خاکی هشدار داده بود. به بخشی از گزارشهای «جوان» در بالا اشاره شد. حالا قاضیالقضات هم نسبت به بحران فرونشست هشدار دادهاست.
حجتالاسلام محسنی اژهای گفت: هماکنون هم دیر شده است؛ خیلی باید زودتر از اینها به فکر میبودیم و برنامهریزی بیشتری میکردیم. هر لحظه هم که تأخیر کنیم، خسارتها بیشتر میشود.
اژهای تصریح کرد: در حوزه منابع آبی و اراضی چنانچه اقدام فوری و عاجلی در راستای اصلاح مدیریت مصرف، بهرهبرداری، توزیع و سایر جهات صورت نگیرد، در آیندهای نهچندان دور کشور درگیر آسیبهای متعددی خواهد شد که یک نمونه از آن فرونشست زمین و غیرقابل سکونتبودن مناطق است.
رئیس دستگاه قضا در جریان نشست شورای عالی حفظ حقوق بیتالمال، به شناسایی خلأهای هشتگانهای اشاره کرد که در حوزه مدیریت زمین در کشور وجود دارد و به واسطه این خلأها، اراضی ملی و منابع طبیعی کشور در معرض آسیبها و مشکلات جدی، عدیده و محسوسی قرار گرفتهاند. حجتالاسلاموالمسلمین محسنی اژهای در ادامه این نشست با برشمردن مشکلاتی که به واسطه تصرفات اراضی و تغییر کاربریها و آلودگی منابع آبی برای کشور و مردم ایجاد میشود، گفت: مشخص نبودن حریمهای شهری و روستایی و اختلافات دستگاهها در این رابطه، ایجاد نکردن و پیشبرد طرح تفضیلی بسیاری از روستاها و شهرها، تکمیل نکردن طرح حدنگاری، وجود مراکز متعدد تصمیمگیری و صدور جوازهای ساختوساز، تصرف اراضی توسط دستگاههای حکومتی و شرکتهای تعاونی وابسته به این دستگاهها، دقت نکردن در واگذاریها و پیگیری نکردن و نظارت بهروز و فقدان نظارت هوشمند صددرصدی، اختلافات بین دستگاههای مختلف از جمله سازمان اوقاف و منابع طبیعی در حوزه اراضی، خلأهایی که هنگام جابهجایی دولتها و مسئولان برای سوءاستفادهکنندگان و سوداگران زمین ایجاد میشود، از جمله مسائل و معضلاتی است که باید برای رفع آنها جهت صیانت از بیتالمال در حوزه اراضی، اقدامات و تدابیر لازم و عاجل صورت گیرد.
رئیس دستگاه قضا در ادامه دستور کار اجرایی و جمعبندی جلسه شورای عالی حفظ حقوق بیتالمال را جهت تصویب اعضا قرائت کرد و گفت: از امروز با جدیت بیشتر از قبل چنانچه مسئولی چه در دستگاه قضا و چه در قوه مجریه در انجام وظایف و تکالیف خود نسبت به صیانت از بیتالمال در حوزه زمین کوتاهی و قصور کرد، تحت تعقیب قرار گیرد و برای تشخیص وقوع تخلف یا جرم در این رابطه، کارگروهی ایجاد شود.
ورود رئیس قوه قضائیه به بحران فرونشست، میتواند آغازی بر یک روند مناسب مدیریتی باشد. چالشهای فرونشست که میتواند به مراتب از یک زلزله بزرگ هم آثار زیانبار بیشتری داشتهباشد، نیازمند همکاری فراقوهای و همیاری همه شهروندان است. برخورد بدون اغماض با به سخرهگیرندگان جان ایرانیها از کارویژههای مهمی است که قوه قضائیه میتواند در این بین بر عهده بگیرد.