از زمان اکتشاف نفت در ایران، اقتصاد نفتی ایران شکل گرفت. در سایه فروش نفت، وضعیت اقتصادی ایران جهش و رونق خوبی پیدا کرد؛ افزایش سطح رفاه، بهداشت، آموزش رایگان، احداث کارخانجات مختلف، ایجاد نیروی منسجم نظامی و امنیت در تمامی این دورهها چه قبل و چه بعد از انقلاب به لطف درآمدهای سرشار نفتی به برخی از محورهای اساسی عدالت و توسعه از جمله مبارزه با فساد و رانت، شکاف طبقاتی، ضعف ساختار اداری و مدیریتی توجهی نشد.
با اعمال تحریمهای بیرحمانه و ظالمانه، مشکلات نادیده گرفته و انباشته شده کشور بسیار نمایان گردید.
در حال حاضر مشکلات متعددی در کشور وجود دارد که تا به امروز به دلایل مختلف حل نشده است. در ادامه به بررسی و دلایل به وجود آمدن برخی از مشکلات و پیشنهادهای کاهش یا رفع آنها میپردازیم.
مشکلات موجود به دو دسته تقسیم میشود: مشکلاتی که مردم با آن دست به گریبانند و مشکلات و معذوراتی که دولت دارد.
مشکلات مردم را نیز میتوان به دو دسته تقسیم کرد: مشکل بیهزینه، مشکل دارای بار مالی برای دولت.
خودروسازی، مسکن، بانکداری، نحوه واگذاری صنایع و معادن، پایین بودن دستمزدها و حقوقهای نجومی، اشتغال، طلاق و مهریه، نوسان نرخ ارز و طلا، اعتیاد، کودکان کار و اجناس تقلبی بازار.
خودرو سازی
اینکه خودرویی با وجود استفاده از ۹۹ درصد قطعات داخلی و کارگر (ارزان) ایرانی گرانتر از خودروهای مشابه خارجی تولید میشود با هیچ عقل و منطقی سازگار نیست.
بانکداری
اینکه بانکها بهخصوص دولتیها، رأساً فعالیت اقتصادی کنند یا ۸۰ درصد منابع بانکی در اختیار چند صد نفر قرار گیرد، تأسفبرانگیز است. سرمایه بانکهای دولتی باید به بیتالمال واریز شود و عملکرد بانکها در پرداخت سود روزشمار نیز باید حذف گردد.
متناسبسازی دستمزدها
الف: برخی از خدمات دولت رایگان است، مثل آموزش و پرورش و نیروهای مسلح
ب: در قبال بعضی از خدمات دولت از مردم هزینه دریافت میشود.
متناسبسازی دستمزدها در خدمات گروه «ب» میتواند به صورت منطقی با افزایش هزینه دریافتی از مردم تامین شود.
در مورد گروه «الف»، کار کمی سختتر است. کاهش هزینههای غیرضروری دولت (مثلاً هزینه تیمهای فوتبال شرکتهای دولتی)، بودجهبندی دقیق دستگاهها بر اساس تعداد نفرات و مأموریتها، افزایش مالیات از خرید و فروش خودرو، ملک، افزایش سالانه قیمت بنزین با تورم و حذف تدریجی ارز ۴ هزارو ۲۰۰ تومانی.
اشتغال
چند شغله بودن کارمندان، معضلی قدیمی است که دولت باید روی آن نظارت کافی داشته باشد. در برخی از موارد مشاهده میشود کارمند تماموقت دستگاههای دولتی، دارای پروانه اشتغال مهندسی، وکالت، کارشناس رسمی و ... هستند که این باعث بروز مشکلات متعدد در اشتغال جوانان میشود.
واقعیت این است که هیچ کسی انتظار ایجاد شغل و تقدیم آن را از طرف دولت ندارد. توجه دولت به تولید داخلی، کاهش موانع کسب و کار، مناسبسازی ظرفیت خروجی دانشگاهها، سمتوسودهی دانشگاهها به پژوهشمحوری و رفع نیاز عقبماندگی صنعتی میتواند مفید واقع گردد.
طلاق و مهریه
تلخی طلاق با به اجرا گذاشتن مهریههای سنگین (که روزگاری نهچندان دور خیلی هم سنگین نبود)، دوصد چندان میشود. مردانی که باید صبح تا شب کار کنند تا اقساط سنگین طلاق را بپردازند. در اکثر کشورها به جای مهریه سکه طلا، درصدی از اموال مرد پرداخته میشود که بسیار منطقیتر است.
نوسان نرخ ارز و طلا
نگهداری پول نقد از یک میزان بالاتر در برخی کشورها ممنوع و جرم است. پیشنهاد میشود اگر مردم علاقهمند به حفظ پول خود به صورت ارزهای خارجی هستند، آنها را در یکی از شعب منتخب بانکهای دولتی بگذارند و حساب بدون بهره ارزی ایجاد کنند، حتی میتوانند کارت ارزی دریافت نمایند. صرافیها نیز بر اساس همین کارت ارزی خرید و فروش کنند.
درخیلی از کشورها تولید سکه طلا منسوخ شده است. در ایران نیز باید تولید سکه طلا، خرید و فروش آن در یک بازه زمانی مناسب متوقف شود و شمش طلا جایگزین سکه گردد. در این صورت جلوی بازار سیاه سکه و نوسانات هیجانی آن گرفته خواهد شد.
کودکان کار، زبالهگردی
کشور عزیزمان ایران با وجود ذخایر عظیم و غنی نفتی و معدنی نباید شاهد فجایع کودکان کار و زبالهگردی باشد، مگر احداث مدارس شبانهروزی و حمایت از آنان چقدر هزینه برای شهرداری و دولت دارد. آیا بیشتر از هزینه آسیبها و ناهنجاریهای جسمی و روحی آینده این کودکان است.
اجناس تقلبی در بازار و قیمتهای متفاوت یک محصول
یکی از دغدغههای مشترک همه مردم، وجود اجناس تقلبی مشابه برند اصلی است که همه درگیر مشکلات آن هستند و از طرف دیگر قیمتهای مختلف یک محصول در فروشگاههای مختلف باعث سرگردانی، اتلاف وقت، هزینه و در نهایت نارضایتی مردم شده است. ایجاد اپلیکیشن موبایل جهت استعلام قیمت و ثبت شکایت گرانفروشی میتواند راهکار مناسبی برای کاهش این معضل دائمی باشد.
مسکن
در رابطه با معضلات مسکن سخن بسیار است، ولیکن چند نکته باید مورد توجه دولت قرار گیرد. افراد فاقد مسکن به چند دسته تقسیم میشوند:
گروه اول؛ بسیار ضعیف، شامل کارتنخوابها
گروه دوم؛ ضعیف، از کارافتادگان و بازنشستگان با بنیه مالی ضعیف
گروه سوم؛ متوسط، شامل جوانان و میانسالان با بنیه مالی متوسط
برای گروه اول که تعداد بسیار کمی هستند، احداث خوابگاهها یا واحدهای کوچک جهت تملک زماندار بدون پرداخت اجاره.
برای گروه دوم که باز آمار کمی دارند، واگذاری زمین رایگان و احداث توسط وزارت مسکن و شهرسازی با کف قیمت تمام شده است.
برای گروه سوم، واگذاری رایگان زمین به صورت مشاع (در تهران چند نفر یک زمین) با نقشههای مصوب اجرایی و احداث آن توسط خود مالکان.
نکته پایانی اینکه در کشور حدود ۳ الی ۴ میلیون کارگر مهاجر افغانی وجود دارد که امکان افزایش حقوق و دستمزد طبقه کارگر منتهی به خروج بیشتر منابع مالی از کشور میشود. بنابراین حمایتهای خاص دولت مثل واگذاری زمین رایگان باعث کاهش شکاف طبقاتی قشر کارگر ایرانی خواهد شد.
در خاتمه یادآور میگردد، حل مشکلات مردم با حرفدرمانی و نصیحت قابل حل نیست. تشکیل کارگروه ویژه در اسرع وقت، لازم و ضروری به نظر میرسد، قطعاً زمان خدمت بسیار زود دیر خواهد گردید.