شنیدن جمله «به خاطر خشکسالی، با کم آبی مواجهیم» آنقدر تکراری شده که دیگر کسی توجهی به آن نمیکند. توجه نه از بابت این که صرفه جویی نمیکنند، بلکه هیچ مسئولی برای این جمله ارزشی قائل نیست و اقدامی در جهت حفظ، مدیریت و استفاده بهینه از آبهای موجود نمیشود. هم اکنون فقط در لرستان، بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب رواناب وجود دارد که به دلیل سوء مدیریتها و انجام نشدن پروژههای لازم برای نگهداری و مدیریت درست آبها، سهم مردم از این میزان بیش از یک میلیارد مترمکعب نیست. این در حالی است که ساخت چندین سد سالهاست در این منطقه شروع شده و بدون پیشرفت خاصی روی زمین مانده است به همین دلیل در کنار هدررفت روانابها، سیلابها نیز هرازگاهی زندگی و خانه و کاشانه و زمینهای کشاورزی مردم را ویران میکنند و میگذرند. حالا رئیس مجمع نمایندگان لرستان با اشاره به دیدارشان با وزیر نیرو گفته که برای ساخت سد «معشوره» قولهایی از وزیر گرفتهاند و عملیات اجرایی این پروژه به زودی آغاز میشود. سدی که مطالعات آن در سال ۸۱ و احداثش در سال ۹۲ شروع شده بود و با اینکه در آخرین اظهارنظر اتمامش را در سال ۱۴۰۳ اعلام کرده بودند، اگر در سال ۱۴۰۷ به نتیجه برسد باز هم جای شکرش باقی است.
طی سالهای اخیر و با کاهش نزولات آسمانی و به تبع آن کم شدن ذخایر برفی مناطق کوهستانی و در نتیجه پایین آمدن حجم آب سدها و رودخانهها، استانهای ایران دچار مشکلات عدیدهای شدهاند. هر چند ذخیره و تأمین آب شرب، صنعت و کشاورزی، توسعه گردشگری، تولید برق و کنترل سیلاب از اهداف ایجاد سدها عنوان شده است، اما وقتی به مدت ساخت و نحوه پیشرفت آنها نگاهی میاندازیم، مشخص میشود اصلاً ارادهای برای به نتیجه رسیدنشان وجود ندارد و سوء مدیریتها در حفظ منابع آبی بیداد میکند.
در این میان، لرستان از جمله استانهای پر آب کشور است که هر ساله میلیاردها مترمکعب از روانابهایش فقط به خاطر نداشتن سدهای کافی از دست رفته و بدون استفاده به پایین دست میرود.
وقتی در سال ۹۲ قرار شد کارهای اجرایی سد معشوره در کوهدشت آغاز شود کارشناسان عنوان کردند این سد میتواند نقش بسیار مهمی در کنترل سیلابهای فصلی داشته باشد و آب را به صورت تنظیم شده در اختیار کشاورزان قرار دهد. سد معشوره در ۹۰ کیلومتری غرب شهر خرم آباد و ۴۰ کیلومتری جنوب شهر نورآباد مرکز دلفان و ۴۵کیلومتری شمال شهر کوهدشت واقع شده است.
در طرح اولیه ساخت سد بتنی دوقوسی تنگ معشوره روی رودخانه کشکان حدود یک کیلومتر پایینتر از محل تلاقی دو شاخه تشکیل دهنده کشکان یعنی رودخانههای کاکارضا و چم زکریا ارائه شدهاست.
همچنین تصمیم گرفته شد سد و نیروگاه تنگ معشوره با هدف تولید انرژی برقابی، کنترل و جمعآوری سیلاب و روانابهای سطحی رودخانه و تأمین آب کشاورزی مورد نیاز دشت و اراضی منطقه کوهدشت ایجاد شود. با اینکه تخصیص اولیه آن ۲۷۱ میلیون مترمکعب از رودخانه کشکان در نظر گرفته شد، اما پس از کش و قوسهای فراوان در نهایت مدیرعامل شرکت آب منطقهای لرستان تیرماه سال گذشته اعلام کرد تخصیص سالانه این سد برای تأمین نیازهای آب شرب، صنعت، کشاورزی، زیست محیطی و پایداری جریان ۱۸۵میلیون مترمکعب شده است.
همه چشم انتظار اجرایی شدن مصوبات
نزدیک به یک دهه است که ساخت سد معشوره در لرستان آغاز شده، اما تاکنون کمتر از ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
با این تفاسیر وقتی آیتالله سید ابراهیم رئیسی در آذرماه سال گذشته و در نوزدهمین سفر استانیاش وارد لرستان شد با اشاره به نقش احداث سدها در رشد و آبادانی این استان گفت: «مقرر شد اعتبارات لازم برای احداث سد معشوره اختصاص یابد تا این سد در زودترین زمان به بهرهبرداری برسد و به هر میزان که بتوانیم برای سد معشوره اعتبار تخصیص میدهیم. ضمن اینکه وزیر نیرو اعلام کرده است این طرح در مدت زمان کوتاهتری نسبت به زمانبندی احداث خواهد شد.»
در همین راستا وزیر نیرو نیز نوزدهم آذرماه ۱۴۰۰ در نشست شورای اداری لرستان گفت: «مطالعات سد معشوره در سال ۸۱ آغاز و در سال ۹۲ کلنگ زنی شده، اما طی این مدت کارهای مهندسی آن کمتر از ۱۰درصد انجام و تنها تونل انحراف آن احداث شده است. بنابراین به زودی تأمین اعتبار میشود و در دولت سیزدهم تکمیل خواهد شد.»
علی اکبر محرابیان اظهار داشت: «جلسات متعددی برای تکمیل طرحهای نیمه تمام به ویژه این سد داشتیم که برای تکمیل آن به ۶هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم. ضمن اینکه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا یکی از مؤسسات بسیار خوب و از پیمانکاران این سد است و اعتبار لازم از محل ماده ۵۶ و اعتبارات غیر بودجهای تأمینمیشود.»
حالا مسئولان استان امیدوارند با مصوبه سفر استانی هیئت دولت سیزدهم به لرستان عملیات اجرایی آن شتاب گیرد. به گفته فرهاد زیویار استاندار لرستان، اولویت اساسی در بخش اجرای طرحهای تأمین آب، ادامه ساخت و تکمیل سد معشوره است، چراکه در حق این سد و بهرهبرداران آن یعنی چهار شهرستان کوهدشت، چگنی، دلفان و سلسله اجحاف شده است.
پایان ساخت سد شاید ۱۴۰۷
چند روز پیش بود که مجمع نمایندگان لرستان با وزیر نیرو دیداری داشتند. رئیس این مجمع در رابطه با سد «معشوره» و صحبتهایشان در این زمینه گفت: «با توجه به قول وزیر، عملیات اجرایی پروژه به زودی آغاز میشود.»
مهرداد ویسکرمی با بیان اینکه ساخت سد «معشوره» و سد «بختیاری» موضوع اصلی جلسه بود، افزود: «ساخت سد معشوره وعده رئیسجمهور و وزیر نیرو بوده است و قرار بود قبل از عید عملیات اجرایی این سد آغاز شود که یکسری چالشها و اشکالات به وجود آمد که با حضور وزیر نیرو مسئله را دنبال کردیم.»
نماینده مردم خرم آباد و چگنی در مجلس با بیان اینکه زمان اتمام سد را سال ۱۴۰۳ تعیین کرده بودند، گفت: «به طور طبیعی سال ۱۴۰۳ اتمام این سد با این حجم اعتبار مشکل است که در نهایت سال ۱۴۰۷ برای اتمام سد تعیین شد که دست وزارت نیرو هم برای تعیین اعتبار باز باشد.»
حالا لرستانیها ماندهاند و وعدههایی که معلوم نیست چه زمانی محقق خواهند شد. مثل حرفهایی که در اسفندماه سال گذشته مطرح و عنوان شده بود سال ۱۰۴۱ زمان اتمام ساخت سد معشوره است.ای کاش حداقل ۱۴۰۷ برای اتمام کارهای این سد درست باشد!