سیاست خارجی دولت سیزدهم در دو مسیر در حال پیشروی است و همانطور که حجت‌الاسلام رئیسی بارها چه در دوران قبل از ریاست جمهوری و چه پس از پیروزی در انتخابات ۱۴۰۰ اعلام کرده است، دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی، رفع تحریم‌ها و خنثی‌سازی تحریم‌ها را همزمان به پیش می‌برد.
مذاکره به شرط رعایت خطوط قرمز مردم
در مسیر رفع تحریم‌ها، وزارت امور خارجه به راهبری شورای عالی امنیت ملی، مأمور پیشبرد مذاکرات با رعایت خطوط قرمز در تأمین منافع ملی کشورمان است. تاکید ایران همواره بر لزوم تأمین منافع، عدم تکرار اقدامات مشابه آمریکا در خروج از برجام و همچنین حفظ دستاوردهای علمی و فنی اخیر کشورمان (به ویژه در حوزه‌ی هسته‌ای) بوده است.
اگرچه سرعت این مذاکرات به علت لجاجت طرف آمریکایی بر سر مواضع قلدرمابانه و غیرمنطقی خود فعلاً کُند پیش می‌رود، اما استمرار دارد و اخیراً نیز با سفر «انریکه مورا» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده برجام به تهران، چراغ‌های ادامه مذاکرات سوی بیشتری به خود گرفت.
شمخانی: آمریکا و اروپا فرصت بهره‌مندی از حُسن‌نیت اثبات شده ایران را نابود کردند
پس از سفر مورا به تهران، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان در صفحه شخصی خود از جدیت کشورمان در مذاکرات و ادامه بدعهدی طرف مقابل خبر داد و گفت: مذاکرات وین به مرحله‌ای رسیده که گِره آن تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود. آمریکا با بدعهدی و اروپا با بی‌عملی، فرصت بهره‌مندی از حسن‌نیت اثبات شده ایران را به نابودی کشاندند؛ اگر اراده‌ای برای بازگشت دارند، ما آماده‌ایم و توافق در دسترس است.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در جریان نشست خبری اخیر خود بر عزم ایران برای دستیابی به یک توافق خوب تاکید کرد و گفت: در جریان سفر آقای مورا به تهران، مذاکرات بسیار جدی و معطوف به نتیجه و همراه با ابتکارات خاص از سوی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. او چند دور گفتگوهای طولانی با «علی باقری» داشت.
وی یادآور شد: طبق برخی راه‌حل‌های پیشنهادی، قرار شد طرف آمریکایی اگر پاسخ دهد ما می‌توانیم در موقعیتی قرار بگیریم که همه طرف‌ها به وین برگردند. اگر امروز آمریکا تصمیم سیاسی خود را اعلام کند که ما هنوز دریافت نکردیم، می‌توانیم گام مهمی در پیشرفت مذاکرات برداریم.
دیپلماسی آسیایی و تقویت روابط با همسایگان برای خنثی‌سازی تحریم‌ها
اما در مسیر دوم از سیاست خارجی دولتِ سیزدهم، خنثی‌سازی تحریم‌ها از طریق ابزارهای چندجانبه در جریان است و در مسیر توسعه دیپلماسی آسیایی، تقویت روابط با همسایگان در دستور کار جدی قرار دارد.
رئیسی در چند ماه حضورش در پاستور سفرهای مهمی را به کشورهای همسایه داشت که این سفرها نقش مهمی در گشایش‌های اقتصادی اخیر ایفا کرده است.
ملموس‌ترین دستاورد دیپلماسی ابتکاری رئیسی را می‌توان تأمین فوری واکسن کرونا دانست. در زمان تحویل دولتِ روحانی به رئیسی، میزان شیوع کرونا به حد بسیار فاجعه باری رسیده بود و علاوه بر افزایش تعداد مرگ‌ومیر، کسب و کارها و صنایع که رابطه‌ی مستقیمی با معیشت مردم داشتند، در حال زیان‌دهی بودند.
این موضوع در حالی اتفاق افتاد که چند هفته قبل از روی کارآمدن دولت سیزدهم، دولتمردان پیشین واردات واکسن را منوط به برجام و FATF کرده بودند!
اما همانطور که رئیس دولت مردمی در زمان ارائه‌ی برنامه‌های خود برای تصدی پست ریاست جمهوری بر زمان‌بند بودن برنامه‌های خود تاکید کرد، به نتیجه رسیدن برخی از امور که اتفاقاً، اقدامات جسورانه‌ای در عرصه‌ی حکمرانی هستند، نیازمند زمان است.
مردمی‌سازی یارانه‌ها یک ضرورت است
مردمی‌سازی یارانه‌ها که بنابر شهادت کارشناسان اقتصادی و سیاسی همه‌ی طیف‌های سیاسی، یک ضرورت برای کشور است، یکی از همین اقدامات رئیسی است که اگر از پنجره‌ی دیپلماسی به آن نگاه کنیم، می‌تواند یک گام راهبردی در عرصه‌ی خنثی‌سازی تحریم‌ها باشد.
نکته‌ای هم پیرامون مردمی‌سازی یارانه‌ها و حذف ارز دولتی وجود دارد مبنی بر اینکه این اتفاق باید در دولت‌های پیشین که فشار کم‌تری از تحریم‌ها بر روی دوش آنها بود شکل می‌گرفت که متأسفانه این اتفاق رخ نداد.
حال که این عزم در اصلاح نظام اقتصادی کشور در دولت سیزدهم به ریاست سید ابراهیم رئیسی به وجود آمده است، افرادی که بعضاً در دولت‌های پیشین دارای مسئولیت بودند، ساز ناکوک می‌زنند و به نظر می‌رسد تمایل دارند که همانند رئیس جمهور پیشین که مشکل آب خوردن مردم را نیز به برجام گره زده بود، این موضوع را نیز ذیل توافق با کدخدا بدست آورند.
آذر منصوری: معلوم نیست که تا انتخابات بعدی آمریکا آیا امکانی برای احیا برجام وجود دارد یا نه
آذر منصوری دبیرکل حزب اصلاح طلب اتحاد ملت-مشارکتی‌های سابق- و از مشاوران دولت اصلاحات اخیراً در مطلبی آورده است: سیاست خارجی باید در ریل عقلانیت و واقع‌بینی قرار گیرد و حکمرانی در ایران نیز باید بتواند از همه ظرفیت‌های کشورهای منطقه و جامعه جهانی در خدمت به منافع ملی و اقتصاد کشور استفاده کند. معلوم نیست که تا انتخابات بعدی آمریکا، آیا امکانی برای احیا برجام وجود دارد یا نه؟
وی که تشکل متبوعش پیرامون اجرای توزیع عادلانه یارانه‌ها به دولت هشدار داده بود، باردیگر خواستار تعیین، تکلیف پرونده FATF شد و تاکید کرد: هر لحظه تأخیر و تعلل در احیا برجام و رفع تحریم‌ها، معنی جز زیان غیر قابل جبران به اقتصاد ایران به دنبال نخواهد داشت. ضمن آنکه موضوع FATF نیز باید هر چه سریع‌تر حل و فصل شود.
او مطلب خود را به گونه‌ای تنظیم کرد که در ذهن مخاطب، ایران مقصر اصلی عدم فرجام در مذاکرات است. در حالی که به اعتراف کشورهای اروپایی و همه‌ی افراد آگاه که در جریان مذاکرات هستند، لجاجت طرف آمریکایی برای عدم منفعت کامل ایران از برجام عامل اصلی کُندی مذاکرات است.
البته این چهره اصلاح‌طلب نزدیک به رئیس دولت اصلاحات در مطلب خود به انتخابات بعدی آمریکا نیز اشاره داشت و تلویحاً تأیید کرد: ممکن است رئیس جمهور بعدی آمریکا تمایلی به ادامه برجام یا توافق احتمالی نداشته باشد و این به معنی آن است که اگر توافق احتمالی دارای تضامین لازم و مستحکم نباشد، در نهایت در کم‌تر از دو سال آینده از بین خواهد رفت و دوباره «روز از نو و روزی از نو!»
جبهه اصلاحات! به کجا چنین شتابان!؟
جبهه‌ی اصلاحات نیز اخیراً در بیانه‌ای ضمن ابراز نارضایتی و بی‌اعتمادی نسبت به رفتار آمریکا در قبال برجام از به ثمر نرسیدن مذاکرات احیا برجام پس از گذشت قریب یک‌سال و نیم از آغاز آن و در نتیجه ادامه تحریم‌ها، ابراز نارضایتی کرد و فقدان اراده، توانمندی و اعتماد درونی در طرف ایرانی را مزید بر علت دانست!
در قسمتی از بیانیه‌ی جبهه اصلاحات که در (داخل کشور!) فعالیت می‌کند، صرفاً به ابراز نارضایتی و بی‌اعتمادی نسبت به رفتار آمریکا بسنده کرد، ایران را مسئول عدم به نتیجه رساندن مذاکرات می‌داند.
جای تعجب است که اعضای این تشکل اگر علاقه‌ای به مطالعه‌ی سیر رفتار استکباری دولت‌های غربی در دو قرن گذشته ندارند، حداقل بر رفتار ساکنان سابق کاخ سفید (دولت اوباما و بایدن) در همین چند سال گذشته چشم پوشی نکنند.
به هرحال نمی‌توان منکر شد، ریشه‌های فشار حداکثری و تحریم‌های ناجوانمردانه غیر انسانی بر علیه ملت ایران در زمان «اوباما» شکل گرفت و در آن زمان دولت آمریکا بعد از برجام نیز از اعتیاد خود به اعمال تحریم‌ها دست نکشید، دولت بعدی، دونالد ترامپ، با یک امضا بر روی یک کاغذ به راحتی ساختمان خیالی محکم برجام را ویران کرد و دولت کنونی «بایدن» نیز تاکنون بر همان مسیر در حال حرکت است.
در مذاکرات اخیر نیز دولت ایران همواره در مواقع لازم، با طراحی ابتکارات، مذاکرات را از بن‌بست خارج کرد اما طبیعی است که از خطوط قرمز خود عقب نشینی نکرده است.
باید از اعضای این تشکل اصلاح‌طلب که محوریت این جریان در انتخابات سابق را برعهده داشت، طرح پرسش کرد، که جمهوری اسلامی ایران باید در برابر این رفتار گستاخانه‌ی آمریکا دقیقاً چه کاری را انجام دهد که مورد تأیید آنها قرار گیرد!؟
مظلومیت و خسارت کشورمان از عدم اجرای برجام توسط آمریکا و سایر کشورهای غربی به حدی رسیده است که صدای سازمان‌های بین‌الملل هم که پیش از این ترس از بیان آن را داشته‌اند، بلند شده است.
گزارشگر ویژه سازمان ملل: تحریم‌ها مانع از ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران شده است
اخیراً «النا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد که به ایران سفر کرده بود، با بیان اینکه تلاش‌های دولت ایران در زمینه کاهش اثرات تحریم‌ها را تحسین می‌کنم، بار دیگر تأکید کرد که تحریم‌های یکجانبه به هیچ وجه قابل توجیه نیست. او گفت: این تحریم‌ها مانع از ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران شده و ارسال داروهای نجات بخش به دلیل ممنوعیت انتقال پول هم دچار مشکل شده است.
آنچه مشخص است، سیاست‌های کلان دولت سیزدهم در عرصه‌ی سیاست خارجی برای لغو تحریم‌ها و همچنین مقاوم سازی کشور در برابر رفتارهای زورگویانه‌ی آینده دولت‌های غربی، برنامه‌ریزی شده است. موضوعی که دبیر شورای عالی امنیت ملی اخیراً به آن اشاره کرد و گفت: پیشبرد همزمان مذاکرات وین برای رفع تحریم‌های ظالمانه که ادامه آن با سفر «انریکه مورا» به ایران دنبال می‌شود با اجرای شجاعانه طرح تحول اقتصادی، ضمن آنکه نشان‌دهنده ظرفیت بالای مردمی برای اقدامات بزرگ است از تسلط دولت بر مهم‌ترین پرونده‌های سیاسی و اقتصادی کشور خبر می‌دهد.
