تشکیل جلسه ستاد ملی جمعیت به ریاست رئیسجمهور نشانه گامی بلند در راستای تغییر سیاستهای جمعیتی کشور محسوب میشود. این جلسه آنقدر مهم بود که رهبر معظم انقلاب هم در پیامی به آن با تشکر از فعالان دلسوز حوزه جمعیت، تلاش برای افزایش نسل و جوان شدن نیروی انسانی کشور و چارهجویی برای نجات کشور از آینده هولناک پیری جمعیت را سیاستی حیاتی و از ضروریترین فرایض دانستند.
واکاوی پیام مقام معظم رهبری نکات قابل تأملی را آشکار میسازد. نخست اینکه رهبر معظم انقلاب فعالیت در عرصه جمعیت را دلسوزانه و آیندهاندیشانه بیان کردند. این مسئله نشان میدهد بحث جمعیت برای آینده کشورمان یکی از موضوعات بسیار پراهمیت و حیاتی است، به گونهای که تنها با نگاهی دلسوزانه و آیندهپژوهانه میتوان در این عرصه گام نهاد، به خصوص اینکه حتی با وجود تأکید آمار، ارقام و پژوهشها هنوز هم برخی مقاومتها و جریانسازیها علیه افزایش جمعیت در جامعه وجود دارد و حتی برخی فعالان حوزه جمعیتی به شکلی مغرضانه تلاش در دستکاری آمار جمعیت کشور دارند تا وانمود کنند بحرانی در پیش رو نیست! از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب در پیامشان بر نجات کشور از آینده هولناک پیری جمعیت تأکید و در این راستا از مسئولانی که در این مسیر تلاش میکنند، تشکر کردهاند.
توجه به واژه و مفهوم «نجات کشور» و همچنین توصیف آینده هولناک پیری جمعیت به خوبی نمایشگر اتفاقی است که با ادامه وضعیت فعلی در رشد جمعیت به آن خواهیم رسید.
واقعیت این است که مهمترین چالش جمعیت برای کشورمان همین بحث آینده هولناک پیری است.
به بیان دیگر طی دو دهه آینده با افزایش جمعیت سالمندان به چیزی حدود یکسوم جمعیت کشور، دیگر نیروی مولد و جوانی برای تولید و پیشبرد اهداف کشور وجود ندارد. از سوی دیگر جامعه گسترده سالمندان هم کسی را ندارد تا از آنها مراقبت کند و در ایام کهولت و پیری دستگیرشان باشد. این حجم از سالمندان در جامعه میتوانند هزینههای گزافی را به ساختار تأمین اجتماعی و همچنین نظام بهداشت و درمان کشور وارد کنند.
از سوی دیگر تعادل در ورودی و خروجی صندوقهای بیمهای یکی از نکات کلیدی برای ادامه حیات آنهاست. بر این اساس همین امروز هم صندوقهای بیمه و به خصوص صندوق تأمین اجتماعی به عنوان یکی از بزرگترین صندوقهای بیمهای مدعی هستند تناسب ورودی و خروجی آنها به هم خورده و در آیندهای نزدیک ممکن است دچار ورشکستگی شوند. حالا در نظر بگیرید در شرایطی که به ازای هر فرد شاغل دو نفر بازنشسته وجود داشته باشد، وضعیت کشور به چه صورت خواهد بود و آیا بیمهها میتوانند به گروه بازنشسته و سالمند ارائه خدمات داشته باشند؟!
تازه این در صورتی است که تمام سالمندان ما در دو سه دهه آینده شاغل و تحت حمایت بیمهها بوده باشند. طبق آنچه در جامعه امروز میبینیم، گروههای سنی تا ۴۰ ساله ما که تا دو سه دهه آینده حدود ۶۰ و ۷۰سال سن دارند، در بسیاری از موارد یا شغل مناسبی ندارند یا سوابق بیمه آنها اجازه نمیدهد در دهههای آینده در سن مناسبی بازنشسته شود و این مسئله هولناک بودن آینده جمعیتی کشور را در صورت ادامه روند فعلی بیشتر به تصویر میکشد.
نکته بعدی اینکه رهبر معظم انقلاب تلاش برای افزایش نسل و جوان شدن نیروی انسانی کشور و حمایت از خانواده را یکی از ضروریترین فرایض مسئولان و آحاد مردم عنوان فرمودهاند؛ فریضه واجباتی که در قرآن به وجوبشان اشاره شده است.
گروهی از فقها فریضه را هممعنا با واجب دانستهاند. برخی، فریضه را واجباتی دانستهاند که از سوی خداوند تشریع شده است، هرچند در قرآن نیامده باشد. در منابع روایی و فقهی در مقابل فریضه، سنت قرار داده شده است. فریضه در فقه و روایات، کاربردهای دیگری نیز دارد، به عنوان مثال به سهمالارث، برخی متعلقات زکات مانند شتر، گاو و گوسفند، نمازهای واجب یومیه در مقابل نمازهای نافله و مهریه نیز فریضه گفته شده است.
بر این اساس بهتر متوجه اهمیت موضوع جمعیت در نگاه رهبری خواهیم شد. همچنانکه حضرت آقا معتقدند این فریضه درباره افراد و مراکز اثرگذار و فرهنگساز، تأکید بیشتر مییابد.
همچنین رهبری در پیامشان بحث افزایش جمعیت را سیاست حیاتی برای آینده بلندمدت کشور عنوان کردهاند که به خودی خود گویای اهمیت این موضوع است.
اما شاید جان کلام را بتوان در جمله پایانی این پیام جستوجو کرد، وقتی رهبری میفرمایند: «به دستاندرکاران این حسنه ماندگار توصیه میکنم که در کنار تدابیر قانونی و امثال آن، به فرهنگسازی در فضای عمومی و نیز در نظام بهداشتی اهمیت دهند.»
این یعنی تمامی آنچه گفتیم و درباره آن بحث کردیم، زمانی از سوی مردم به عنوان گروه هدف این توصیهها عملی میشود که با فرهنگسازی در فضای عمومی و نظام بهداشتی همراه شود و مورد تأکید قرار گیرد.