همکاری دولت، مجلس و شورای نگهبان موجب شد در نهایت آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان پس از ۱۱ سال از رونمایی سند تحول، به تصویب برسد. این طرح در ابتدا قرار بود موجب بهبود کیفیت آموزشی در مدارس شود، اما در نهایت به ارتقای معیشت معلمان هم ختم شد. لایحه رتبه‌بندی در دقایق پایانی عمر دولت قبلی روانه مجلس شد، اما در دولت سیزدهم به نتیجه رسید. دولت سیزدهم برخلاف دولت قبل بودجه پایداری برای آن معادل ۲۵ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرد که اکنون به ۳۸ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده‌است. حالا قرار است با اجرایی شدن قانون، رتبه‌بندی از شهریور سال ۱۴۰۰ محاسبه و برای معلمان واریز شود.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آذرماه ۱۳۹۰ به طور رسمی از سوی رئیس‌جمهور وقت رونمایی شد. سندی که رهبر معظم انقلاب بار‌ها بر اجرای آن تأکید و حتی نسبت به اجرا نشدن سند تحول گلایه داشتند. مهم‌ترین بخش این سند هم اجرای رتبه‌بندی معلمان است.
مشوقی برای خدمت در مناطق محروم
در قانون رتبه‌بندی تصریح شده که معلم باید مؤلفه‌های چهارگانه یعنی شایستگی‌های عمومی، تخصصی، حرفهای و تجربه را داشته باشد. از دید قانونگذاران، رتبه‌بندی باید باعث ارتقای آموزش و پرورش، ارتقای سطح تدریس، سطح دانش و در نهایت رقابت معلمان شود. رتبه‌بندی در برنامه ششم توسعه تکلیف دولت قبل بود، اما به این تکلیف عمل نشد. یکی از نگرانی‌های معلمان در این زمینه این بوده که بحث رتبه‌بندی باعث نشود بین معلمان کاغذبازی و جمع‌آوری اسنادی برای ارتقا پیش آید. حالا شیوه‌نامه رتبه‌بندی به سمت مدرک‌گرایی و مقاله‌گرایی نرفته‌است، بلکه به سمت کارهای پژوهشی جهت داده شده‌است. در قانون رتبه‌بندی معلمان، فرهنگیان در پنج سطح رتبه‌بندی می‌شوند که هر کدام از پایه‌ها با شرایطی پس از طی پنج سال می‌توانند به رتبه بالاتر ارتقا پیدا کنند.
این ارتقا برای معلمانی که در مناطق محروم خدمت می‌کنند از پنج سال به چهار سال کاهش یافته‌است. این امر هم مشوقی برای خدمت در مناطق محروم است و هم سبب می‌شود حین خدمت در مناطق محروم از امتیازات لازم محروم نشوند. تمام فرهنگیان رسمی و پیمانی مشمول رتبه‌بندی خواهند بود و شایستگی‌ها بر اساس گزاره‌های رفتاری که افراد دارند، از سوی ارزیابان حرفهای از بین نیرو‌های آموزش و پرورش چه در دانشگاه فرهنگیان و چه در درون وزارتخانه انجام می‌شود. ارزیابان هم مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد به بالا دارند. همچنین ارزیابان یک نفر نیستند و بخش‌های ارزیابی عملکرد، حراست‌ها و گزینش‌ها نظر می‌دهند و جمع‌بندی آنها، شایستگی معلم را احصا خواهد کرد.
رئیس‌جمهور به قول خود عمل کرد
آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان در نهایت سه روز پیش از سوی دولت ابلاغ شد. در همین زمینه وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه اکنون نسخه اولیه شیوه‌نامه ارزیابی معلمان آماده شده و برای تدوین نهایی آن، حدود یک هفته بیشتر متصور نیستیم، گفت: در رتبه‌بندی، معلمان مدارس استثنایی، ابتدایی و مناطق محروم هر سال، سه ماه ارفاق می‌گیرند. به عبارت دیگر، هر دوره ارتقا برای آنها، یک سال کوتاه خواهد شد.
یوسف نوری ادامه داد: رتبه‌بندی به این معنی که در ماده یک قانون رتبه‌بندی آمده‌است، اجرا نشد تا آنکه آیت‌الله رئیسی در شعار‌های انتخاباتی خود در جمع فرهنگیان با صراحت اعلام کرد که در تصویب نظام رتبه‌بندی معلمان تسریع خواهد شد و این اتفاق هم افتاد. حتی دولت بودجه پایداری برای آن معادل ۲۵ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی کرد که به ۳۸ هزار میلیارد تومان ارتقا پیدا کرد. مبنای محاسبه رتبه‌بندی هم از ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ خواهد بود. وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در دولت گذشته برای رتبه‌بندی معلمان، اعتبارات ناپایداری از فروش املاک و اموال مازاد پیش‌بینی شده‌بود، افزود: در واقع اموال مازادی به این اندازه به فروش نرفته‌بود و همچنین اعتباری که برای رتبه‌بندی پیش‌بینی شده‌بود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای سه ساله بود. در حالی که دولت سیزدهم ۳۸ هزار میلیارد تومان برای اجرای ۱۸ ماهه این قانون پیش‌بینی کرده‌است.
فارغ از مدرک‌گرایی و مقاله‌گرایی
نوری با بیان اینکه جمعیت ذی‌نفع رتبه‌بندی ۸۰۰ هزار نفر هستند، اظهار کرد: رتبه‌بندی شروع شده‌است تا به کیفیت نظام تعلیم و تربیت برسیم و اگر این هدف تأمین شود، قطعاً رتبه‌بندی به سمت آن هدف نهایی خودش پیش خواهد رفت. به دلیل اینکه تعداد دانش‌آموزان زیاد شده و تعداد بازنشستگی هم بیشتر داریم، تمام معلمان را می‌توانیم سازماندهی کنیم؛ اگر هر معلمی جایی مازاد باشد و به اداره آموزش و پرورش مراجعه کند، در همان شهر سازماندهی می‌شود.
نوری با بیان اینکه معلم باید مادام خود را به روز نگه دارد، البته معلمان ما عموماً اینچنین هستند، تصریح کرد: معلمان باید همواره خود را آماده نگه دارند و منطبق بر شایستگی‌ها در نظام تعلیم و تربیت حضور پیدا کنند؛ یکی از شایستگی‌ها که روی آن غفلت شده، شایستگی‌های عمومی است؛ منظور از شایستگی‌های فردی، شایستگی‌هایی است که مبتنی بر اعتقادات، باور‌ها و انگیزه‌های معلمان است. به گفته آموزش و پرورش، شیوه‌نامه به سمت مدرک‌گرایی و مقاله‌گرایی نرفته‌است، بلکه به سمت کارهای پژوهشی کیفی معلمی مثل اقدام‌پژوهی و آنچه در صلاحیت‌های حرفهای معلمان هست، پیش رفته‌است. گفتنی است در آیین‌نامه رتبه‌بندی مشخص شده این آیین‌نامه شامل چه کسانی نمی‌شود. به عنوان مثال کسانی که در مرخصی بدون حقوق به سر می‌برند، مشمول رتبه‌بندی نخواهند بود. از جمله دیگر افرادی که مشمول رتبه‌بندی نمی‌شوند، کسانی هستند که مأمور به سایر دستگاه‌ها یا مأمور به تحصیل هستند یا کسانی که کد شناسه کارمندی ندارند. همچنین کسانی که مازاد باشند، یعنی در مدرسه برایشان کاری نیست و تمایل هم ندارند به جایی بروند که آموزش و پرورش نیاز دارد، رتبه‌بندی نخواهند شد.
