کشورهای صنعتی با سرعتی شگرف در حال گسترش خطوط ریلی و بهرهبرداری از آن در جهت جابهجایی مسافر و بار هستند، اما در ایران سالهاست که مسئولان مشغول مطالعات و برنامهریزی برای ساخت چند کیلومتر خطوطآهن و افزودن آن به شبکه ریلی موجود هستند. مدیرعامل شرکت راهآهن با اشاره به برنامهریزی برای افزایش سهم ریل در ترانزیت، گفته: «با مطالعات گسترده اطلس کامل و سند جامعی از نیازها و وضعیت فعلی صنعت ریلی به منظور جهش حملونقل ریلی گردآوری شده و به زودی رونمایی خواهد شد.»، اما با گذری به استانهای کشور مشخص است که صدها طرح نیمه تمام ریلی در آنها وجود دارد و برخی به خاطر گذشت زمان طولانی دیگر صرفه اقتصادی هم ندارند که بخواهند به پایان برسند.
با توجه به اینکه استانهای غرب کشور شامل آذربایجانغربی، آذربایجانشرقی، ایلام، اردبیل، کردستان، کرمانشاه به همراه استانهای لرستان و همدان در موقعیت شاهراهی ارتباط ایران به اروپا قرار دارند و شرایط جغرافیایی و هم مرزی آنها با کشورهای خارجی از جمله ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، اهمیت ژئوپلیتیک این استانها را بالا برده، با کمی توجه به وضعیت حمل و نقل در آنها میتوان شاهد گسترش رونق اقتصادی کشور بود.
اما با نگاهی به وضعیت خطوط ریلی و راهآهن این استانها مشخص است که هنوز نمیتوان به پیشرفت فکر کرد و دولت سیزدهم هم که اعلام کرده آماده اتمام پروژههای روی زمین مانده در این عرصه است راه درازی برای ساماندهی به وضعیت کنونی دارد.
در آذربایجانغربی اعلام شده که به خاطر طولانی شدن مدت ساخت خطآهن بین شهرستانهایش، راهآهن ارومیه در حوزه مسافربری دیگر توجیه اقتصادی ندارد.
در حال حاضر موقعیت جغرافیایی ویژه آذربایجانغربی دسترسی آسان کشورمان به بازارهای جهانی را فراهم کرده است به طوری که جاده و ریلهای ارتباط با اروپا و به ویژه مبادی اصلی ورود و خروج کالا و مسافر از کشور به اروپا و بالعکس در آذربایجانغربی قرار دارد، اما متأسفانه شاخصهای توسعهای حمل ونقل به ویژه ضریب نفوذ شبکه ریلی کمتر است.
پروژه راهآهن ایلام نیز که به عنوان یکی از مهمترین مطالبات مردم استان مطرح است در سالهای گذشته به رغم وعدههای فراوان هنوز به سرانجام نرسیده است، پروژهای که ظرف ۱۶ سال دو بار کلنگزنی شده است.
نماینده مردم ایلام در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در لایحه بودجه سال گذشته ۷۰ میلیارد تومان برای بحث راهآهن اختصاص داده شده بود، اما امسال این عدد به یک هزارو ۹۰ میلیارد ریال افزایش یافته در این باره میگوید: «البته منابع دیگر از جمله مشارکت بانکها نیز برای اجرای طرح ضروری است.»
سارا فلاحی ادامه میدهد: «هم اکنون اتفاق خوبی که رخ داده اینکه قرار است دو قطعه به مناقصه خواهد برود، یک قطعه آن ۱۷ کیلومتر از سمت اسلامآباد به سمت ایلام که بسیار با اهمیت است و دیگر قطعه از ایلام به سمت اسلامآباد است که این اتفاق بسیار مثبت است. طبق برآوردها برای دو قطعه شامل ۱۷ کیلومتر که از سمت ایلام به اسلامآباد و ۱۷ کیلومتر دیگر که از سمت اسلام به ایلام میآید نزدیک به یک هزارو ۱۰۰ میلیارد تومان به اعتبار نیاز است.»
وی تصریح میکند: «البته برآورد اعتبارات این دو قطعه مربوط به سال گذشته و قطعاً اجرای این طرح اعتبار بیشتری میخواهد. با توجه به اعتباری که در لایحه گذاشته شده که یک هزارو ۹۰ میلیارد ریال است، به دنبال منابع دیگری هستیم که این طرح اجرایی شود. دستوری که از وزیر راه و شهرسازی گرفتیم که از محل تهاتر نفت بخشی از این اعتبار تأمین شود، بخشی دیگر از منابع نیز باید ماده ۵۶ اخذ شود.»
خطوطی برای زائران و تجار
راهآهن کرمانشاه - خسروی یکی از پروژههای نیمه تمام بزرگ استان کرمانشاه است. پروژهای که در سال ۱۳۹۷ با عنوان بزرگترین راهآهن غرب کشور به طول ۶۰۵ کیلومتر با اتصال شهر کرمانشاه به خط ریلی ملایر- اراک شروع به کار کرد، اما به دلیل کمبود اعتبارات رها شده و نتوانست ایستگاه آخرش را ببیند.
پروژه راهآهن غرب کشور پس از افتتاح خط راهآهن ملایر به کرمانشاه به دو فاز کرمانشاه- اسلام آبادغرب و اسلام آبادغرب- خسروی تقسیم شده و تاکنون هیچکدام از این دو فاز به مرحله بهرهبرداری نرسیده است.
این خط در حالی در ایران نیمه تمام مانده که قرار است پس از گذر از اسلام آبادغرب، گیلانغرب و قصر شیرین در نهایت به مرز خسروی در مرز ایران به عراق برسد و در ادامه در کشور عراق پس از عبور از خانقین به بغداد و موصل ختم شده و پس از آن در دیرالزور، رقه و حلب در کشور سوریه ادامه پیدا کند.
علاوه بر تجار و بازرگانان که با این خط ریلی به بازارهای خارجی دسترسی آسانتری پیدا میکنند، زوار عتبات عالیات و اماکن مقدسه سوریه نیز از آن بهره خواهند برد و مسیر بلندمدت در نظر گرفته شده برای راهآهن کرمانشاه یکی از خطوط اصلی جاده تجاری ابریشم است که در صورت تحقق میتواند احیاگر این مسیر مهم باشد.
احداث خط ریلی اردبیل هم که پیش از این حساسیت ویژهای نزد مسئولان و نمایندگان استان داشت، اواخر سال گذشته با بیتوجهی آقایان به فراموشی سپرده شد و هیچ خبری از ادامه ساخت آن نیست.
خط آهن سراسری در محدوده لرستان سه دهه برای اجرایی شدن فقط وعده شنیده، حالا خبرها حاکی از ارسال نامه وزیر راه و شهرسازی به معاون رئیسجمهور برای اختصاص اعتبار برای آن است و شاید خوشبختترین استان در این مسیر کردستان باشد. چون پروژه راه آهن همدان به سنندج از پیشرفت ۹۰ درصدی برخوردار است و براساس وعده وزیر راه و شهرسازی، این پروژه زیربنایی احتمالاً سال ۱۴۰۲ بهبهرهبرداری خواهد رسید.
به گفته مدیرکل ساخت و توسعه راهآهن منطقه یک اگر اعتبار مورد نیاز به سرعت تأمین شود بدون شک روند تکمیل این پروژه نیز تسریع خواهد شد و در سال ۱۴۰۲ کردستان نیز به خط ریلی کشور متصل خواهد شد.
شاهین اسد فامیان میگوید: «این محور از غرب تهران شروع میشود و شهرهای رباط کریم، ساوه، فامنین، همدان، بهار، قروه، دهگلان و سنندج را تحت پوشش قرار خواهد داد و در روند کاهش تصادفات جادهای و مصرف سوختهای فسیلی بسیار مؤثر خواهد بود.»
وی خاطر میکند: «اگر بودجه هزارو ۲۰۰ میلیارد تومانی مورد نیاز تخصیص یابد خط ریلی همدان- سنندج تا پایان سالجاری تکمیل خواهد شد و کردستانیها از سال جدید میتوانند از مزایای آن بهرهمندشوند.»