فرسایش خاک از جمله عواملی است که می‌تواند زمین‌های زراعی را در کمترین زمان از بین برده و امنیت غذایی یک کشور ا به خطر بیندازد. براساس آمار‌های رسمی میانگین سالانه فرسایش خاک در جهان ۲/۲ تن در هکتار است، این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران متوسط سالانه فرسایش خاک حدود ۵/۱۶ تن در هکتار است یعنی بیش از هفت برابر میانگین جهانی در ایران خاک از بین می‌رود و همین رقم کافی است تا ما در صدر لیست کشور‌هایی باشیم که بالاترین میزان فرسایش خاک را داریم. اتفاقی که می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور موجب تهدید امنیت غذایی کشور شود.
«در خوزستان حدود ۳/۲ میلیون هکتار زمین مستعد کشاورزی و دارای خاک حاصلخیز وجود دارد که فقط ۲۰ درصد آن‌ها وضعیت مناسبی برای کشاورزی دارند. این مقدار زمین حاصلخیز هم در شرایط شدید فرسایش قرار گرفته‌اند به گونه‌ای که در مناطق مختلف سالانه بین ۴ تا ۵۰ تن در هکتار فرسایش خاکی گزارش شده است.»
«ایلام بیش از ۲ میلیون هکتار وسعت دارد که یک میلیون و ۷۰۰ هکتار آن عرصه‌های طبیعی است و ۱۴۳ هزار هکتار نیز تحت مدیریت محیط‌زیست قرار دارد. با این حال و براساس آمار در طول سال ۱۷ تن در هکتار فرسایش خاک در این استان صورت می‌گیرد.»
«فرسایش بادی خاک در مازندران سال‌هاست که آغاز شده و در برخی مناطق این استان به مرحله خطر هم رسیده که لازم است مسئولان استان برای پیشگیری از ادامه روند رو‌به گسترش آن توجه ویژه‌ای به این پدیده داشته باشند.»
این‌ها بخشی از اخبار مربوط به فرسایش خاک در استان‌های مختلف است. پدیده‌ای که حالا بیش از ۲۰ استان را در برگرفته و با شدتی که دارد توانسته ایران را به اولین کشور دنیا در زمینه از دست دادن خاک حاصلخیزش تبدیل کند.
جنگل‌ها رو به نابودی
فرسایش خاک به دو صورت آبی و بادی صورت می‌گیرد که فرسایش آبی باعث پر شدن سد‌ها و تالاب‌ها می‌شود و فرسایش بادی هم در قالب گرد وغبار به زندگی انسان‌ها خسارت می‌زند. یکی از مهم‌ترین عوامل فرسایش خاک، از بین رفتن جنگل‌هاست. اتفاق ناگواری که با سرعت زیادی در حال وقوع است و فجایعی مثل جاری شدن سیلاب‌های مخرب را به همراه دارد. جنگل‌های هیرکانی شمال تقریباً در ۵۰ سال اخیر نصف شده اند و جنگل‌های بلوط هم با ۴۰ درصد تخریب روزگار سختی را سپری می‌کنند. جنگل‌های طبیعی که در ایران مرکزی وجود داشت نیز مثل جنگل‌های طهور از بین رفته‌اند. مراتع نیز با از دست دادن گیاهانشان، حالا شاهد فرسایش خاک گران بهایشان هستند.
می‌گویند بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ سال طول می‌کشد تا یک سانتی‌متر خاک مرغوب تولید شود. اما با هوایی که ایران دارد این مدت تا یک‌هزار سال هم طول می‌کشد تا یک سانتی‌متر خاک تشکیل شود. با این حال اگر رقم فرسایش ۲ میلیارد تن خاک را که به صورت سالانه رخ می‌دهد بپذیریم باید بگوییم این رقم یعنی چیزی حدود ۵/۴ برابر بالاتر از میانگین جهانی خاک از دست می‌دهیم.
مطالعات دانشگاهی جایی در دستگاه‌ها ندارند
با گذری به استان‌های ایران مشخص می‌شود که حال و روز زمین‌ها اصلاً خوب نیست. استان کرمان سالانه حدود ۲۷۵ میلیون تن خاکش را به خاطر فرسایش آبی و بادی از دست می‌دهد و باید مدنظر داشت که اگر ارزش هر تن خاک را حدود ۲۸ دلار در نظر بگیریم سالانه حدود ۸ میلیارد دلار خاک در این استان از دست می‌رود که البته در استان‌های کم بارش دیگر کشور نیز وضعیت همین طور است.
به گفته کارشناسان شاید در خصوص کمبود آب بتوان از طرق مختلف راه حلی پیدا کرد، اما راهکاری برای جبران تخریب خاک وجود ندارد.
میزان فرسایش خاک در ایران را بین ۳ تا ۷ برابر میانگین جهانی اعلام می‌کنند که همین مسئله نشان می‌دهد هنوز آمار دقیقی در این‌باره وجود ندارد.
اما آنچه مشخص است در ایران، فرسایش خاک از طریق آبی یا بادی در حال رخ دادن است، به طوری که میانگین سالانه فرسایش آبی حدود ۱۶ تن در هکتار و نرم فرسایش بادی سالانه حدود ۱۰ تن در هکتار است در حالی که میانگین جهانی ۴ تن است. این اتفاق علاوه بر اینکه مشاغل زیادی را از بین می‌برد بلکه موجب تهدید امنیت غذایی کشور خواهد شد.
درد آنجاست که در کشور ما بین دانشگاه و دستگاه‌های مجری ارتباطی وجود ندارد، تحقیقات و پایان‌نامه‌هایی که در این حوزه اتفاق می‌افتد نیز از سوی دستگاه‌ها به مرحله اجرا نمی‌رسد. زنگ خطر فرسایش خاک در استان‌های مختلف مدت‌هاست به صدا درآمده و به‌دلیل کم‌کاری دستگاه‌های مجری هرروز بیش از پیش محیط‌زیست و زمین کشور را تهدید می‌کند. درحال حاضر ایران رتبه نخست را در فرسایش خاک در جهان داراست و به‌نظر می‌رسد برای رسیدگی به این مورد بسیار دیر شده و باید هرچه سریع‌تر آستین‌ها را بالا زد تا با استفاده از ظرفیت دانشگاهی به راهکار‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت علمی و عملی برای رفع این معضل در کشور رسیده و مهم‌تر از آن، این ایده‌ها را به مرحله اجرا رساند.
