در یک همکاری مشترک با کشور روسیه، ماهواره پیشرفته خیام، روز گذشته از ایستگاه فضایی بایکونور به فضا پرتاب شد. این ماهواره سنجش از دور، قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر را دارد و مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است. مرکز کنترل عملیات ماهواره، ارسال فرامین و ایستگاه‌های اخذ داده‌های ماهواره در خاک ایران و تحت مدیریت محققان ایرانی قرار دارد. قرارداد ماهواره خیام در دولت گذشته و در دوران برجام و با اشکالات حقوقی و فنی زیادی منعقد شد و راه به جایی نبرد. طی ۱۱ ماه گذشته به همت سازمان فضایی اقدامات زیادی صورت گرفت تا در نهایت خیام ایرانی راهی فضا شد.
در سال‌های اخیر ایران توانایی طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت تصویربرداری تا ۱۰ متر را پیدا کرد. سال گذشته هم با پرتاب ماهواره نور ۲ با ماهواره‌بر قاصد، فناوری ارسال ماهواره‌های زیر۵۰کیلوگرم به مدار۵۰۰ کیلومتری کاملاً بومی شد.
قرارداد حقوقی عجیب خیام
با همت محققان و مهندسان ایرانی تا پایان امسال توانمندی تزریق ماهواره‌های تا ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تثبیت خواهد شد. در همین راستا روز گذشته با توجه به وزن بیش از نیم تنی ماهواره خیام و نیز درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز، پرتاب ماهواره خیام به کشور روسیه واگذار شد؛ اقدامی که همکاری با غول فضایی جهان در اوج تحریم‌ها را هم کلید زده‌است. ماهواره خیام ۱۰ صبح دیروز از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان به مدار ۵۰۰کیلومتری پرتاب شد. سیگنال‌های ارسالی آن هم در پایگاه فضایی ماهدشت قابل دریافت و مشاهده هستند. قرارداد ماهواره خیام سال ۹۶ با اشکالات حقوقی و فنی زیادی منعقد شد. به طور مثال اختیار تمدید ضمانتنامه بانکی انجام تعهدات به پیمانکار واگذار شده‌بود! مکانیزم شفافی هم برای بازگرداندن ماهواره به کارفرما (ایران) در صورت موفقیت آمیز نبودن پرتاب ماهواره پیش‌بینی نشده‌بود! این مشکلات و نواقص موجب شد پرتاب ماهواره در مهلت مشخص انجام نشود. در دولت سیزدهم، وزیر ارتباطات به سرانجام رساندن پروژه ماهواره خیام را به عنوان یک مأموریت ویژه به سازمان فضایی واگذار کرد.
تلاش امریکایی‌ها برای زمینگیر کردن خیام
طی ۱۱ ماه گذشته اقدامات حقوقی و فنی بسیار سنگینی از سوی سازمان فضایی با استفاده از ظرفیت کارشناسان و متخصصان داخل سازمان برای احیای این پروژه بر زمین مانده انجام شده‌است.
در نتیجه این پیگیری‌های فشرده، قرارداد جدیدی منعقد شد و در آن تمامی نکات مورد نظر ایران که در قرارداد اولیه لحاظ نشده بود، در متن قرارداد جدید گنجانده شده و به امضای طرفین رسید. طبق قرارداد جدید کشور روسیه متعهد به پرتاب ماهواره در تاریخ مشخص و با ماهواره‌بر سایوز شد. جالب اینکه ماهواره خیام آن‌قدر دارای اهمیت است که موضوع مذاکره مستقیم و حضوری دو رئیس جمهور آمریکا و روسیه هم بوده‌است. ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر و تحت مالکیت سازمان فضایی ایران است. افزایش بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، نظارت بر تغییرات کاربری، ساخت و ساز‌های غیر‌مجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست‌محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرز‌های کشور تنها اندکی از کاربرد‌های غیرنظامی ماهواره خیام است.
زیرساخت‌های لازم جهت کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات تعبیه شده‌است. از لحظه پرتاب هم داده‌های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار ایران قرار دارد. تا انتهای دولت سیزدهم هم امکان دستیابی به مدار ۵۰۰ برای اوزان تا ۵۰۰ کیلوگرم محقق خواهد شد. پرتاب خیام با توجه به وزن ماهواره و قابلیت اطمینان پرتابگر سایوز به روس‌ها واگذار شده و در آینده نزدیک این مهم توسط پرتابگر‌های داخلی انجام خواهد گرفت.
سنجش از دور با خیام
ماهواره خیام یک ماهواره سنجشی است که از آن برای ارتقا‌ی توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه استفاده می‌شود. این ماهواره پیشرفته تحت کنترل و مدیریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فضایی ایران است.
