اخبار مربوط به بازگشت محصولات کشاورزی ایران به دلیل غیر استاندارد بودن و آلودگی به آفات، سال گذشته جنجال آفرین شد. بازگشت محموله‌های صادراتی نه تنها خسارت سنگینی به تولیدکننده و صادرکننده وارد کرد، شائبه‌های زیادی را در خصوص سلامت مردمی که مصرف‌کننده همیشگی این محصولات هستند، مطرح کرد. در پی این اتفاقات وزارت جهاد کشاورزی سامانه رصد و پایش بستر‌های تولید محصولات سالم و بهداشتی کشاورزی را راه‌اندازی کرده است. معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان حفظ نباتات می‌گوید: «بعد از ۱۶ سال، صادرات سیب ایران به کشور پاکستان معلق شده بود، برای اینکه (طبق کنوانسیون بین‌المللی برای صادرات محصولات سالم)، استاندارد‌های کشور مقصد را ما رعایت نکردیم و هیچ گونه کار دیپلماسی هم انجام نداده بودیم. پس از مذاکرات و استانداردسازی‌ها، بعد از عید قربان گذشته، صادرات سیب جمهوری اسلامی به کشور پاکستان که یکی از کشور‌های مهم استفاده کننده سیب ایران است از سرگیری شد و این دستاورد بزرگی است. البته صادرات مرکبات نیز از ۲۰ روز پیش با اقدامات و مذاکرات معاون وزیر امور خارجه در امور دیپلماسی اقتصادی انجام خواهد شد که نوید خیلی خوبی است.»
از حدود دو سال ونیم گذشته براساس مصوبه کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات، نظم نوینی بر محصولات کشاورزی دنیا حاکم شده که تمامی عملیات کاشت، داشت و برداشت باید ثبت شود تا هنگامی که یک محصول وارد کشوری شد بتوانند رصد و پایش کنند که در زمان تولید، چه اقداماتی روی این محصول انجام شده است. صادرات برخی از محصولات ایران در سال گذشته متوقف شد برای آنکه پرونده بستر‌های تولیدمان برای تولید محصولات مختلف مشخص نبود و کشور ما این سامانه را نداشت.
بازگشت محموله‌های کیوی از هند، سیب‌زمینی از ازبکستان و فلفل دلمه‌ای از روسیه و سیب‌زمینی از ترکمنستان، اخباری بود که سال گذشته مشکلاتی را برای کشاورزان و باغداران به‌وجود آورد. بازار‌های هدف محصولات صادراتی ایران، هر کدام با دلایلی، این اقلام کشاورزی را مرجوع کردند؛ نکته جالب توجه آنکه، وجه اشتراک برای بازگشت همه این محصولات کشاورزی ایران، آلودگی و سموم غیراستانداردی بود که برای تولید آن‌ها مصرف شده بود. جریان از این قرار بود که اوایل آذر ۱۴۰۰، بیش از ۳۵۰۰ تن سیب‌زمینی از ازبکستان برگشت خورد و این کشور اعلام کرد این محصول را به دلیل آلودگی خطرناک برگشت داده است. پس از آن هم سازمان حفظ نباتات و قرنطینه هندوستان به دلیل وجود ذرات سفید روی کیوی‌های صادراتی ایران آن را قبول نکرد.
همچنین در همین زمان روسیه واردات فلفل دلمه‌ای از ایران را به دلیل استفاده از چهار نوع سم که در آنجا ثبت نشده، ممنوع کرد و در دی ماه هم خبر بازگشت سیب‌زمینی صادراتی از ترکمنستان منتشر شد. به هر حال در این بازگشت‌ها به غیر از بی‌اعتماد شدن کشور‌های هدف به محصولات ایران، خسارت تولیدکنندگان و مهم‌تر از همه سلامت مردم مطرح می‌شود. موضوعی که مردم کشور را هم در مصرف این محصولات با تردید روبه‌رو کرده است؛ زیرا در صورت صحت این اخبار، سلامت همه در خطر است.
بسیاری از مسئولان و فعالان بخش کشاورزی بی‌توجهی به تولید ۲۵ درصدی محصولات سالم در برنامه پنجم توسعه، نبود شناسنامه تولیدی برای محصولات کشاورزی و نبود متولی در بحث توسعه صادرات غیرنفتی را دلیل ایجاد چنین شرایطی برای محصولات کشاورزی ایران مطرح می‌کنند و معتقدند تا زمانی که تمهیداتی برای رفع این مشکلات اندیشیده نشود، صادرات محصولات کشاورزی به جایگاه اصلی خود نمی‌رسد.
واگذاری سلامت محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی به سازمان حفظ نباتات
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، شاهپور علایی مقدم معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در برنامه صف اول سازمان حفظ نباتات را سازمان حاکمیتی و بین‌المللی در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی دانسته و می‌گوید: «این سازمان عضو کنوانسیون‌های مختلف بین‌المللی است که همه کشور‌های عضو باید دستورالعمل‌ها و مقررات را در زمینه جلوگیری از جابه‌جایی آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز عمدتاً در بخش قرنطینه‌ای را کنترل کنند. هدف سازمان یک هدف بسیار مهمی است که تأمین بهداشت و سلامت محصولات کشاورزی و در زمینه بهداشت انسانی است.»
علایی‌مقدم درباره سلامت محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی می‌افزاید: «در دولت سیزدهم با توجه به مشکلاتی که در زمینه صادرات محصولات کشاورزی به روسیه، اتحادیه اوراسیا و برخی کشور‌ها اتفاق افتاد، با دستور ساداتی‌نژاد وزیر محترم جهاد کشاورزی، سلامت محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی به سازمان حفظ نباتات واگذار شد. یکی از راهکار‌هایی که ما بتوانیم محصول سالم و بهداشتی تولید کنیم باید هم در تغذیه گیاهی توجه داشته باشیم و هم در مدیریت مصرف بهینه آفت‌کش‌ها کار درستی انجام دهیم.»
این مسئول می‌افزاید: «چهار محصول اساسی که ما صادر می‌کردیم، از حدود ۳ ماه قبل که گوجه فرنگی، خیار، بادمجان و فلفل دلمه‌ای در فاز اول که بیشترین مصرف را در روسیه و اتحایه اوراسیا دارد، در بستر این سامانه تولید می‌شود و همچنین در فاز دوم که از حدود ۲۰ روز پیش شروع شده است، در صادرات مرکبات، کیوی و سیب به چین و هند، مشکلاتی در هم ترازی استاندارد‌های بین دو کشور و استفاده از جنبش نرم افزاری در سازمان حفظ نباتات و شناسنامه‌دار کردن بستر‌های تولید و شناسه‌دار کردن محصولات کشاورزی با منشأ گیاهی وجود داشت که حل شده است.»
پایش تولید محصولات سالم کشاورزی
علایی‌مقدم می‌افزاید: «بزرگ‌ترین دستاورد ما همین سامانه است که راه‌اندازی شد. هر کشاورزی از هر نقطه کشور وارد سامانه فرآیند تولید محصولات سالم و بهداشتی، در بستر سامانه سماک می‌شود. ما ۱۶ هزار گیاه پزشک را کنار این سامانه گذاشتیم و آموزش‌های همگانی را در استان‌های مختلف شروع کردیم. با هماهنگی معاونت باغبانی برای هر گلخانه‌دار، یک مدیر کنترل کیفی گذاشتیم که تمام تجویز‌ها در زمینه نسخه نویسی، در زمینه استفاده از آفت‌کش‌ها، در زمینه تغذیه، در بانک اطلاعاتی بستر‌های تولید ما ثبت شوند. حدود بالای ۹۵ درصد آفت‌کش‌ها در سبد آفت‌کش‌های بخش کشاورزی، کم خطر هستند.»
وی می‌گوید: «همچنین برای هم‌ترازی یک تفاهمنامه بین‌المللی امضا کردیم با اوراسیا و کشور روسیه و نیز تفاهمنامه دیگری را با چین وزیر محترم جهاد کشاورزی امضا کردند. همچنین تفاهمنامه‌ای با هند و چین در زمینه صادرات خشکبار داریم. همچنین برای اولین بار است که صادرات خشکبار ایران به چین انجام می‌شود. الآن در خصوص تولید کیوی، بستر‌های تولید، سیستم‌های انبارداری، سورتینگ و بسته‌بندی ما در همین سامانه بارگذاری می‌شود، و اطلاعاتشان تا پایان مهرماه برای همه باغداران تولیدکننده کیوی با استاندارد‌های کشور‌های مقصد باید صادرات را انجام بدهند تا توقف محصول کیوی نداشته باشیم البته با کمک سازمان آموزش و تحقیقات و مؤسسه ترویج در زمینه ارتقای سطح مهارت و دانش کشاورزان در کنار کشاورزان، کار آموزش ترویجی انجام می‌دهند.»
این مقام مسئول خاطرنشان می‌کند: «ما سال گذشته، ۲۴ میلیون تن ترانزیت، واردات و صادرات داشتیم که گواهی بهداشتی با منشأ گیاهی داشتند، اما در هشت ماه گذشته، بیش ۳۱ میلیون تن که ۲۴ میلیون تن از آن، ۳۱ میلیون تن، عمده صادرات ما به روسیه، اوراسیا، چین، هند و کشور‌های همسایه است و کمترین یادداشت تذکر در زمینه غیر استاندارد بودن محصولات کشاورزی را دریافت کردیم.»
معاون وزیر جهاد کشاورزی همچنین تأکید می‌کند: «بعد از ۱۶ سال، صادرات سیب ایران به کشور پاکستان معلق شده بود، برای اینکه (طبق کنوانسیون بین‌المللی برای صادرات محصولات سالم)، استاندارد‌های کشور مقصد را ما رعایت نکردیم و هیچ گونه کار دیپلماسی هم انجام نداده بودیم. پس از مذاکرات و استانداردسازی‌ها، بعد از عید قربان گذشته، صادرات سیب جمهوری اسلامی به کشور پاکستان، یکی از کشور‌های مهم استفاده کننده سیب ایران است که از سرگیری شد که دستاورد بزرگی است. البته صادرات مرکبات نیز از ۲۰ روز پیش با اقدامات و مذاکرات آقای صفری معاون محترم وزیر امور خارجه در امور دیپلماسی اقتصادی انجام خواهد شد که نوید خیلی خوبی است.»
