دفاع مقدس، تمامی ابعاد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایران را تحتالشعاع قرار داد و باعث تحولی همهجانبه شد. موسیقی نیز از این تغییرات بی نصیب نماند. استاد داریوش فرهت، که سمفونی «شهید» را خلق کرده است، میگوید: «هشت سال دفاع مقدس یک حماسه بزرگ است. زمانی که ما در خانههایمان با آرامش نشسته بودیم و زندگی میکردیم انسانهایی بودند که با جان خود، قهرمانانه و شجاعانه جنگیدند و به پیروزی رسیدند؛ بنابراین آثاری که درباره آنان ساخته میشود باید قابلیت هنری بالایی داشته باشد. آهنگسازان ما باید برای چنین پدیدهای آثار ارزندهای خلق کنند.»حضور موسیقی در جبهههای دفاع مقدس چه در نوع کلاسیک آن یعنی حضور گروه ارکسترسمفونیک در جبهه و چه در نوع دیگر آن یعنی استفاده از الحان موسیقایی در قالب نوحهها و مراثی که در جبههها اجرا میشده است، نقش مهمی در فرایند روحیه بخشی به رزمندگان داشته است. مداحانی از جمله حاج صادق آهنگران، از همان ماههای ابتدایی آغاز جنگ تحمیلی، با استفاده از اشعاری که به فراخور تحولات جبهه سروده میشده است، در تقویت روحیه مدافعان وطن نقش داشتهاند. از به یادماندنیترین این الحان، نوحه مشهور «ممد نبودی ببینی» اثر کویتیپور است که پس از بازپسگیری خرمشهر و شهادت جمعی از فرماندهان عملیات آزادسازی این شهر، اجرا شد و به یکی از نوستالژیهای دفاع مقدس تبدیل شد.
در کنار مداحیها و مراثی که در جبههها دفاع میشد و اجرای آنها برخاسته از دستگاههای موسیقی ایرانی بود، در طول دوران هشت ساله جنگ تحمیلی، شاهد حضور گروههای موسیقی در جبههها هستیم.
رشید وطندوست، خواننده وقت ارکسترسمفونیک تهران، درباره حضور و اجرای ارکستر در جبههها میگوید: «با شروع جنگ تحمیلی تصمیم گرفته شد چند برنامه توسط تعدادی از نوازندگان و هنرمندان ارکسترسمفونیک تهران در جبههها اجرا شود و به همین منظور به همراه تعدادی از همکارانم تصمیم گرفتیم به صورت داوطلبانه در این برنامه حضور پیدا کنیم. در آن زمان گرچه تجربه چندانی برای اجرای زنده در شرایط خاص نداشتم و عمده فعالیت هایم روی صحنه و اجرای آثار کلاسیک بود، اما با افتخار پذیرفتم که در این شرایط سخت برای رزمندگان عزیزمان برنامههایی را اجرا کنیم.»
وطندوست میافزاید: «در جبهههای «حاج عمران»، «فاو»، «شلمچه» و چند منطقه دیگر به رهبری ارکستر نادر مرتضیپور برنامه داشتیم و قطعاتی حماسی را برای رزمندگان اجرا کردیم که اتفاقاً این شیوه اجرا برای آنها جالب توجه بود.» این خواننده موسیقی کلاسیک میافزاید: «حضور مجموعه نوازندگان و هنرمندان ارکسترسمفونیک تهران در جبههها آن هم در پادگانی که هزار رزمنده به تماشای برنامه نشستهاند برای همه ما تجربه ارزشمندی بود و هیچ گاه آن را فراموش نمیکنیم.»
در پشت جبههها نیز خوانندههای متعهد کشور، به مناسبت رویدادهای جبهه از جمله پیروزی ایران در عملیاتهای نظامی، آثاری را خواندند که در دوران خود به یکی از محبوبترین آثار موسیقی تبدیل شدند. استاد محمد گلریز، از جمله پرکارترین خوانندههای سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس است. گلریز که چند قطعه موسیقی برای دفاع مقدس خوانده است، میگوید: «بعد از انقلاب اسلامی، موسیقیهای کمنظیری در حوزه دفاع مقدس آفریده شدند. زمانی که سرود معلم را تولید کردیم و به مناسبت شهادت استاد مطهری پخش شد تأیید و تأکید امام بر این سرود، نقطه عطفی در موسیقی جنگ ایجاد شد.»
این استاد پیشکسوت موسیقی درباره ماندگاری آثاری که در دوران دفاع مقدس تولید شدهاند، تأکید میکند: «آثاری که در آنها خلوص بوده و برای رضای خدا ساخته شده است، همواره ماندگار میشود و هر بار که شنیده شود تازگی خواهد داشت؛ بنابراین باید تکلیف موسیقی مشخص و بر روی آن سرمایهگذاری شود.»