انتشار اوراق گام به عنوان یکی از ابزارهای تأمین مالی تولید که قابلیت معامله این اوراق در بازار ثانویه نیز فراهم است، گویا از مرز ۴۵ هزارمیلیارد تومان عبور کرده است، در این میان هر چند این ابزار مالی وجودش در اقتصاد ایران مؤثر به نظر میرسد، اما به نظر میرسد تختگاز در انتشار این اوراق اختلافنظرهایی را در بین متولیان بازار پول و بازار بورس اوراق بهادار رقم زده است، زیرا در شرایطی که مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی از نشر ۴۵ هزارمیلیارد تومان اوراق گام خبر میدهد و بر این باور است که بهکارگیری اوراق مذکور در حمایت از تولید باید ادامه یابد، رئیس سازمان بورس در واکنش به معامله ۳۰ همت اوراق گام با نرخ سود ۳۰درصدی در بازار سرمایه معتقد است، اوراق گام در یکیدو ماه اخیر رشد تند و سریعی پیدا کرده است و این موضوع میتواند برای بازار مشکلساز شود، بنابراین اصلاح قوانین و مقررات این اوراق در دستور کار است.
همانطور که میدانیم در حوزه تأمین مالی دولت به دلیل شرایط تحریم و ناترازی بانکها، بیمهها و صندوقهای بازنشستگی با مشکلاتی مواجه است، از این رو طبیعی است که برای حمایت از اقتصاد ابزارهایی طراحی شود که در کنار صیانت از تولید و رشد اقتصادی تورم نیز تا حد ممکن مهار شود، اما موضوع این است که در شرایط موجود تا چه میزان میتوان از ابزارهای تأمین مالی کمک گرفت که علاوه بر تأمین مالی اقتصاد، شرایط در بازار سرمایه نیز به عنوان محلی جهت دادوستد اوراق تأمین مالی با مشکلات جدید مواجه نشود.
یکی از اقداماتی که بانک مرکزی آن را اجرا کرد، بازنگری و اصلاح دستورالعمل اوراق گام بود، اوراق گام یک ابزار تأمین مالی تعهدی است که گویا از سال ۹۸ اجرایی شد ولی به علت برخی اشکالات و محدودیتها، کارکرد محدودی در تأمین مالی تولید داشت.
بر اساس دستورالعمل جدید، اوراق گام ابزاری بسیار کارآمد برای تأمین مالی زنجیرهای خواهد بود. طبق دستورالعمل جدید، بانکها مبتنی بر فاکتور و بنا به درخواست مشتریان، اوراق گام را صادر میکنند و در اختیار فروشنده مواد اولیه قرار میدهند. این اوراق از ابتدای صدور تا سررسید اوراق، به راحتی به منظور خرید مواد اولیه قابلیت انتقال در زنجیره را خواهند داشت، ضمن آنکه امکان عرضه آن در بازار ثانویه نیز همواره وجود دارد. در دستورالعمل جدید، حد اعتباری بنگاه تا ۱۳۰درصد فروش سال قبل افزایش یافته و معافیت از نسبتهای نظارتی و محدودیتهای کنترل رشد ترازنامه برای بانکها منظور شده است. لازم به توضیح است حسب مصوبات، اوراق گام صرفاً در سامانه بانک مرکزی و توسط بانکها صادر میشود، لذا شفافیت و نظارتپذیری آن به شکل مناسبی امکانپذیر است.
این اوراق توسط بانکهای عامل و در سررسید یک تا ۱۲ماه منتشر و بازپرداخت آن نیز توسط بانکها در سررسید تضمین میشود. کارمزد صدور این اوراق همانند کارمزد ضمانتنامه است و بانکها مجازند به مشتریان خود در کارمزد صدور اوراق تخفیف بدهند.
ذینفع اوراق سه گزینه دارد: انتقال به ذینفع جدید بابت خرید کالا و خدمت تنزیل در بازار سرمایه و نگهداری اوراق و تسویه در سررسید.
انتشار اوراق گام از ۴۵هزارمیلیارد تومان گذشت
به گفته «حمید آذرمند» مدیر اداره تأمین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی تاکنون بالغ بر ۴۵هزارمیلیارد تومان اوراق توسط ۱۵ بانک منتشر شده و سایر بانکها نیز آماده توسعه این ابزار هستند. از این میزان، حدود ۱۱هزارمیلیارد تومان سررسید و تعهدات به طور کامل بازپرداخت شده است. بر این اساس و با توجه به کارکرد مؤثر این ابزار در تأمین مالی تولید و رفع تنگنای اعتباری بنگاهها با شیوههای غیرتورمی، گسترش ابزار در زنجیرههای مختلف تولیدی با جدیت تداوم خواهد یافت.
واکنش عشقی به معامله ۳۰همت اوراق گام با نرخ سود ۳۰درصدی
از سوی دیگر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در نشست خبری روز گذشته خود در پاسخ به انتشار اوراق گام و تأثیراتی که میتواند بر بازار سرمایه داشته باشد، گفت: اوراق گام از سال ۹۸ راهاندازی شده ولی در یکیدو ماه اخیر رشد تند و سریعی پیدا کرده است، با توجه به این اتفاق، ما در حال بررسی هستیم و قطعاً اصلاح مقرراتی در خصوص اوراق گام نیاز است، چراکه با این سرعت رشدی که در انتشار این اوراق در حال حاضر وجود دارد، میتواند برای بازار مشکلساز شود، بنابراین اصلاح قوانین و مقررات این اوراق در دستور کار است، اما انتشار اوراق گامی که در شبکه بانکی صورت میگیرد، در اختیار ما نیست و اظهار نظری نمیکنیم، ولی در خصوص اوراق بازار گام در بازار سرمایه که زیر نظر بازار سرمایه است، بررسیهای جدی در حال انجام است.
وی افزود: از ۳۹ هزارمیلیارد تومان اوراق پذیرششده در شرایط فعلی حدود ۳۰ هزارمیلیارد آن در بازار سرمایه قابل معامله است. طبیعی است که بانکهایی که در بورس هستند، اوراق آنها در بورس و بانکهایی که در فرابورس هستند، اوراق آنها در فرابورس عرضه میشود، اما در حال حاضر میتوان گفت قانون فرایند معاملات اوراق و پذیرش اوراق جدید، در آیندهای نزدیک بهروزرسانی خواهد شد.
در پایان به نظر میرسد هر چند بخش پولی موانع اوراق گام را با هدف نقشآفرینی هر چه بیشترش در حوزه تأمین مالی اقتصاد از بین میبرد و بر این باور است که نشر حداکثری این اوراق برای اقتصاد مفید است، اما از آنجا که این اوراق در بازار ثانویه بورس نیز خرید و فروش میشود و اثر دارد، متولی بازار سرمایه نیز در این میان معتقد است نشر حداکثری این اوراق میتواند در بازار سرمایه اثر منفی از خود به جای بگذارد. حال با این شرایط باید دید اختلاف نظرها در رابطه با نشر اوراق گام و حواشی استعفای رئیس سازمان بورس مؤثر بوده است یا خیر؟