اما ورود زنان به یگانویژه فراجا از کجا آغاز شد؟
بعد از وقایع سال ۸۸، به تدریج از اوایل دهه ۹۰، نیروهای خانم هم در ناآرامیها حضور یافتند. این سیاستی بود که در یگانویژه نیروی انتظامی اتخاذ شد و اندکاندک توسعه پیدا کرد. در جریان اعتراضات و آشوبهایی که به بهانه فوت مهسا امینی روی داد، تمرکز روی یگانویژه بالا رفت و در این میان، حضور نیروهای ویژه زن انعکاس بسیاری یافت. معاندین فحاشیهای جنسیتی را آغاز کردند، اصلاحطلبان به لباس آنان اشکال گرفتند، برخی هم شروع به جوکسازی کردند که در این بین جمعی نیز از حضور یگانویژه زنان دفاع کردند. همان ایام سوءاستفاده بیبیسی و اعوان و انصارش از تماس فیزیکی یکی از مأموران مرد یگانویژه با بدن یک زن آشوبگر و القای تعرض جنسی نشان داد که حضور نیروی زن در مهار آشوبها میتواند برخی شبههافکنیهای رسانهای را هم خنثی کند. حضور در مقر یگانویژه فراجا فرصت مناسبی است که با نیروهای زن یگانویژه هم باب آشنایی از نزدیک باز شود. بخشی با دیوارهای بلند و پوشیده از چشم تا بانوان بتوانند در محیطی خصوصی راحت تردد کنند، تمرین کنند و آموزش ببینند. او که مقابل ما نشسته، یکی از فرماندهان یگانویژه زنان فراجاست. متولد سال ۶۵ است و خروجی دانشگاه پلیس و مادر سه فرزند ۱۱ ساله، شش ساله و دو ساله. همسرش همکار اوست و از این جهت هم با عضوی از یک خانواده فراجایی روبهرو هستیم. مسلط و با اعتماد به نفس حرف میزند و حتی اگر صریح هم نگوید، روشن است که از کارش و انتخابش راضی است. به دلیل رعایت مسائل امنیتی اجازه نوشتن نام او و انتشار عکسش را نیافتیم. گفتوگویمان را بخوانید:
یگان زنان چگونه شکل گرفت؟
بعد از تجمعات سال ۸۸ و تقریباً از سال ۱۳۹۱ این نیاز احساس شد که با توجه به حضور بیشتر زنان در عرصه ناآرامیهای اجتماعی لازم است در نیروی انتظامی تدبیری در این خصوص دیده شود. براساس قانون و مقررات نیروی انتظامی پلیس زن پیشبینی و به کارگیری شد، به منظور اینکه در حوزه جرائم زنان و در حوزه خدماتی که پلیس به زنان ارائه میدهد از خود زنان استفاده شود، آن هم به دلیل اینکه حریمها بین خانمها و آقایان رعایت شود. خانمها در عرصه انتظامی، راهنمایی رانندگی و پلیس آگاهی از سال ۱۳۷۸ به تدریج حضور را داشتند، اما در عرصه مأموریتهای یگان ویژه این اتفاق نیفتاده بود و ضرورت این مسئله خیلی احساس نمیشد. با توجه به اتفاقاتی که افتاد و با توجه به اینکه رویکردهای تجمعات تغییر کرد، ضرورت حضور خانمهای پلیس در این عرصه و کنترل تجمع خانمها در ناآرامیها بیش از گذشته احساس شد. به همین علت از میان کارکنان زن نیروهای جدید جذب شدند و متناسب با نیاز تحت آموزش قرار گرفتند. تقریباً از سال گذشته اولین دورههای فارغالتحصیل خانم دانشگاه تربیت پلیس امام حسن مجتبی (ع) فارغالتحصیل شدند.
مأموریت شهری هم تاکنون رفتهاید؟
خوشبختانه تا به حال نیاز جدی به حضور این نیروها در سطح شهر و جامعه نبود و بر اساس اقدامات مقابلهای، اتفاقی نیفتاده بود که لازم باشد این نیروها حضور پیدا کنند. تاکنون بیشتر فعالیتهای خانمها در یگانویژه بر فعالیتهای مردمیاری تمرکز پیدا کرده است، مأموریت پیادهروی اربعین را میتوان به عنوان مهمترین آنها نام برد. نیروها در پایانههای مرزی مستقر شدند و به زوار کمک میکردند. متأسفانه با اتفاقات اخیری که در تهران و سایر شهرها افتاد، حضور نیروهای خانم یگانویژه در سطح شهر هم مشاهده شد و نیروهای خانم وارد حوزه کنترل ناآرامیها شدند.
نیروهای خانم در استادیوم فوتبال هم حضور داشتند؟
بله، علاوه بر مواردی که ذکر شد خانمها در حوزه تأمین نظم و امنیت اجتماعات نیز حضور فعال داشتند. در تقسیمبندیهای تخصصی- نظامی، اجتماعات به دو دسته دارای مجوز و فاقد مجوز تقسیم میشوند. مراسمهایی که در اماکن عمومی برگزار میشود و بانوان در آن حضور دارند مانند مسابقات فوتبال و حضور در ورزشگاهها جزو آن دسته از مأموریتهایی است که نیروهای خانم وظیفه تأمین امنیت را در آنها برعهده دارند. حضور نیروهای خانم در ورزشگاهها بیشتر در حوزه تأمین امنیت بانوانی است که برای تخلیه هیجاناتشان، استفاده کردن از یک محیط ورزشی و شاد بودن برای ساعاتی وارد ورزشگاه شدند. خانمهای یگانویژه نیز در چنین اماکنی به منظور کنترل حریم و امنیت این بانوان حضور پیدا میکنند، برای اینکه تعرضی به این بانوان صورت نگیرد و اگر کسانی بخواهند از این فرصت استفاده کنند و به این جمع سمت و سوی دیگری بدهند، کنترل شوند و بانوان بتوانند با امنیت خاطر در ورزشگاه حضور پیدا و مسابقه را تماشا کنند و به منزلشان برگردند.
جذب خانمهای یگانویژه چگونه است؟
جذب و استخدام خانمهای یگانویژه مانند سایر کارکنان زن است؛ داوطلبان در آزمونهای ورودی شرکت میکنند و شرایط گزینشی و تستهای آمادگی جسمانی را پشت سر میگذارند و در نهایت وارد دانشگاه میشوند. در دانشکده مجتمع آموزشی زنان پلیس بازه زمانی مشخصی را تحت آموزش قرار میگیرند. آموزشها بر اساس رستهای است که قرار است در آن به کارگیری شوند، دانشجوها دروس تخصصی و عمومی را میگذرانند و پس از آن در یگانویژه مشغول خدمت میشوند. البته مجتمع آموزشی زنان پلیس دانشگاه نیست، اما تنها مرجع آموزش پلیس زن در کل کشور است و بانوانی که در این مجتمع آموزش میبینند در اصل دورههای بدو خدمت را میگذرانند.
خانمهای یگانویژه بیشتر متأهل هستند یا مجرد؟ خانواده این خانمها مشکلی با کارشان ندارند؟
در نیروهای یگانویژه هم خانمهای متأهل هستند هم خانمهای مجرد. من خودم متولد سال ۱۳۶۵ هستم. ما جزو اولین ورودیهای این دانشگاه بودیم، زمانی که وارد دانشگاه علوم انتظامی شدیم خیلی بحث رستهبندی و انتخاب شخصی مطرح نبود، نیاز سازمانی در اولویت قرار داشت. ما بر اساس نیاز سازمانی رستهبندی میشدیم و تحت آموزش قرار میگرفتیم، اما در سالهای اخیر رویکرد کمی تغییر کرده است و هر شخصی که وارد مجموعه میشود از همان ابتدا رسته او مشخص میشود، به همین خاطر نیروها تقریباً با یک پیشآگهی ذهنی وارد مجموعه میشوند، یعنی اینطور نیست که نیروهای خانمی که وارد این عرصه میشوند اطلاعی از شرایط نداشته باشند. در خصوص همراهی یا عدم همراهی خانوادهها نیز خود فرد باید نقش فعالتری داشته باشد و تصویر مناسبی از شغلش را به خانواده ارائه دهد و اگر خانواده ابراز نگرانی بیش از حدی دارند با ملاحظه بیشتری با خانواده در ارتباط باشند و سعی کنند نگرانیهای آنها را کنترل کنند. نیرویی که وارد این یگان میشود باید صبر و تحمل خود را افزایش دهد و یک فرد قوی باشد.
خانمهای یگانویژه تاکنون به چه مأموریتهایی اعزام شدند؟
از جمله وظایفی که برای یگان زنان تعریف شده حوزه فعالیتهای مردم یاری و خدمت رسانی است. یکی از بارزترین این مأموریتها کمک به مناطق محروم و توزیع اقلام معیشتی در این مناطق بود. به همین منظور تعدادی از نیروهای یگان به استان سیستان و بلوچستان اعزام شدند. یکی دیگر از مأموریتهای یگان زنان مأموریت اربعین حسینی (ع) بود که نیروهای ما در پایانه مرزی مهران مستقر شدند. در این مأموریت نیز نیروها در حوزه انتظام بخشی، کارهای فرهنگی، خدمترسانی به زوار، کمکهای اولیه، توزیع اقلام خوراکی و بستههای پذیرایی، کمک به سالمندان و کودکان فعالیت کردند. در مرزها امکانات محدود است و امسال هوا هم بسیار گرم بود، نیروهای ما به عنوان یک خانم هر کاری که از دستشان برمیآمد برای خانمهایی که عازم زیارت امام حسین (ع) بودند، انجام میدادند. مهمترین و آخرین مأموریت یگانویژه زنان که یک مأموریت تخصصی است مأموریت کنترل ناآرامیهاست. در ناآرامیهای اخیر تهران نیروهای یگان قبل از همه به جهت جنبه پیشگیرانه در نقاط آلوده استقرار پیدا میکردند. منظور از نقاط آلوده، مناطقی است که تجمع و درگیری در آن صورت گرفته بود. نیروهای یگان در ابتدا کار خاصی انجام نمیدهند و صرفاً بحث استقرار نیروها در محل است، همین که نیروهای یگان در محل حضور داشته باشند جنبه پیشگیرانه دارد و خود به خود مانع از تجمع غیرقانونی میشود، بعضیها که میخواهند حرکتی انجام دهند به واسطه اینکه پلیس خانم وارد عرصه شده و دیگر محدودیتهای برخورد خانم و آقا وجود ندارد، منصرف میشوند و برمیگردند. بعضی هم به اقدام خلاف مقررات خودشان اصرار دارند، در چنین مواردی نیروهای ما تذکر میدهند و سعی میکنند فرد را قانع کنند که فضا را ترک کند. در مواردی که با تذکر هم دست برنمیدارند و به اقدامات ناهنجار خود ادامه میدهند، مانند اینکه شعار میدهند، روسری از سر برمیدارند، با سروصدا توجه اطرافیان را به طرف خود جلب میکنند، در این مواقع که امکان افزایش جمعیت وجود دارد، نیرو موظف به دستگیری و متوقف کردن فرد با رعایت ملاحظات حقوق شهروندی است.
نیروهای یگان ویژه زنان در این چند وقت اغتشاشات تهران وارد فضای درگیری هم شدند؟
نیروهای یگانویژه زنان در روزهای اول به دو نقطه تهران که یکی از آنها آلودهتر بود اعزام شدند. حضور زنان پلیس یک اقدام پشگیرانه و پیشدستانه است و باعث میشود جمعیت متفرق شوند، اما به هر حال با توجه به تحرکاتی که صورت گرفته بود و افرادی که سعی در ملتهب کردن جو داشتند تعدادی دستگیری هم در این مناطق صورت گرفت. منطقهای که ما در آن قرار داشتیم، یعنی میدان ولیعصر (عج) منطقه بسیار شلوغی است، در اطراف میدان فروشگاههای زیادی وجود دارد از این جهت به طور معمول افراد عادی در آن منطقه زیاد تردد میکنند، به همین دلیل ما باید بسیار با احتیاط رفتار میکردیم و مراقب میبودیم که خدای ناکرده افراد عادی با افرادی که هدفمند آمده بودند اشتباه نشود. نیروهای یگان تجهیزاتی همراه دارند، اما استفاده از این تجهیزات در مرحله آخر است. تمام تلاش نیروهای یگان بر این است که افراد حاضر در تجمع را با گفتگو، مدارا و اقناعسازی متفرق کنند و جو را از حالت ناآرامی که به وجود آمده تغییر دهند. بعضی افراد که در میدان حضور داشتند تماشاکننده بودند، وقتی میدیدند صدایی بلند شده میایستادند و نگاه میکردند. ما با تذکر این افراد را متفرق میکردیم. بعضاً افراد از اینکه خانمهای یگانویژه هم هستند، تعجب میکردند و از ما سؤالاتی میپرسیدند، ما هم پاسخ میدادیم. بعضی ابراز نارضایتی میکردند که چرا شما اینجا حضور دارید برای آنها توضیح میدادیم که ما برای برخورد کردن و زد و خورد نیامدهایم، ما آمدهایم که فضا را آرام کنیم تا مردم بتوانند به راحتی و در امنیت کامل تردد کنند. بسیاری از افراد میپذیرفتند و بعضی تشکر میکردند و میرفتند، اما متأسفانه بعضی هم آمده بودند که جو را ملتهب کنند. مانند خانمی که چند بار به او تذکر دادیم از اینجا عبور کند و توقف نداشته باشد، چند قدم جابهجا میشد و دوباره در یک نقطه دیگر شروع میکرد. ما ابتدا با این نگاه که این فرد یک فرد عادی است رفتار میکردیم و خواهش میکردیم محل را ترک کند، اما آن خانم بعد از چند بار تذکر دادن شروع به صدا کرد، روسری از سر درآورد و لباسش را باز کرد. با این کارها سعی میکرد توجه مردمی را که در حال گذر بودند به خود جلب کند. مشخص است که باید با چنین فردی برخورد و او را متوقف کرد. این افراد بعد از دستگیری به واحد انتظامی منتقل و بر اساس مقررات با آنها رفتار میشود. عمده مأموریت یگان زنان به این ترتیب بود. با مواردی که به اصطلاح لیدر هستند، کشف حجاب میکنند، شعار میدهند و با سروصدا افراد را تحریک میکنند و میخواهند جمعیتی را فراهم کنند، برخورد میشود و اگر لازم باشد دستگیر میشوند.
در مناطقی که سطح درگیری بالا رفت، نیروی خانم حضور پیدا نمیکند؟
اینطور نیست که خانمهای یگانویژه به صرف اینکه در این نیرو هستند لازم باشد در همه درگیریها حضور پیدا کنند. سردار فرماندهی تدبیری اتخاذ کرده بودند بر این اساس که در همان مأموریتهایی هم که خانمها اعزام شدند یک یگان احتیاط از آقایان همراه آنها باشند که اگر خدای ناکرده تعرض غیرقابل کنترل و ناگهانی صورت گرفت، خانمها را حمایت و پشتیبانی کنند. در بعضی صحنههای درگیری حضور نیروهای خانم ممکن است مشکل ایجاد کند و خود خانمها در معرض خط جدی قرار بگیرند. ملاحظات از هر جهت از طرف سردار فرماندهی محترم یگان در نظر گرفته شده و خانمها به نقاطی که امکان بازده مؤثر وجود دارد و امکان خطر برای آنها در طیف حداقلی است، با کمک نیروی احتیاط اعزام شوند. نیروهایی که به مأموریت اعزام میشوند آموزشهای رزمی لازم را دیدهاند و هر روز انجام ورزشهای تخصصی در برنامه روزانه نیروها وجود دارد، اما به هر حال حضور خانمها خط قرمزهایی هم دارد.
چقدر رسانهها را رصد میکنید؟ آیا میدانید که رسانهها درباره شما چه میگویند؟
در این مدتی که من رسانهها را رصد کردم انعکاس پررنگی از اقدامات و عملیاتهای فراجا ندیدم. شاید لازم بود حمایت بیشتری از سوی رسانهها صورت میگرفت. در خصوص یگان زنان هم میتوانم بگویم هم واکنش مثبت و هم واکنش منفی مشاهده کردیم که البته واکنشهای منفی بیشتر بود. مانند اینکه میگفتند چرا یگان ویژه زنان آمده، اینها چه کاری انجام میدهند یا اینکه یگان زنان با مردم زد و خورد داشتند. در واقع چنین اتفاقی نیفتاده است، نیروهای یگان زنان بسیار با ملاحظه اقدام میکردند با اینکه ابزار تخصصی در اختیار نیروها بود، تقریباً میتوانم بگویم از این ابزارها اصلاً استفاده نشد. همه نیروها سعی داشتند خانمها را با حداقل برخوردها هدایت کنند.
در اتفاقات چند وقت اخیر، نیروهای شما به لحاظ روانی از طرف دوست و آشنا و خانواده تحت فشار نبودند؟
نمیشود گفت تحت فشار، بیشتر نگرانی است. این حضور اولین حضور نیروهای خانم در چنین مأموریتهای بود و به هر حال تهدید آسیب و خطر وجود داشت.
تصویری از خانمهای یگان منتشر شد که بعضی به پوشش آنها انتقاد کردند؟ نظر شما در این باره چیست؟
تصویر، تصویر لباس عملیاتی زنان در یگانویژه است. نیروهای ما دو سبک پوشش دارند؛ یک سبک پوشش کامل و چادر هست و یک سبک همین لباس عملیاتی است که تصویر آن منتشر شد. لباس عملیاتی ضدضربه است، ظاهراً یک پوشش مانتو شلوار است، اما در این لباس تجهیزات ضدضربه قرار گرفته، این لباس متناسب با قد نیروها سایزبندی دارد. وقتی که نیرو جلیقه ضدضربه را خارج میکند مانتو کمی بلندتر است. این سبک پوشش تنها در حوزه مأموریتی به کار میرود که احتمال درگیری و برخورد وجود دارد. به طور قطع چادر برای ما بسیار باارزش است و جایگاه بالایی دارد، اما در عملیات فیزیکی نمیتوان از پوشش چادر استفاده کرد. در پوشش لباس عملیاتی نیروها حتماً باید مقنعه و کلاه داشته باشند و ویزور کلاه کاملاً پایین باشد. لباس عملیات به دلیل تجهیزات ضدضربهای که دارد لباس سنگینی است.
اگر نیرویی جذب کنید که چادری نباشد باید حتماً چادری شود؟
هر سازمانی برای جذب و گزینش نیروهای تحت مجموعهاش مقرراتی دارد. آقایان شرایط خاص و عمومی و خانمها نیز شرایط خاص و عمومی برای گزینش دارند. یکی از شرایطی که یک خانم برای ورود به مجموعه فراجا باید داشته باشد این است که باید از پوشش چادر استفاده کند. این مسئله به شخصی که میخواهد وارد مجموعه شود برمیگردد که شرایط ورود را بپذیرد یا نپذیرد.
گفته میشود اینهایی که از نظام دفاع میکنند حقوقهای کلان میگیرند، کمی درباره شرایط مالی نیروهای یگان توضیح بدهید؟
در فضای مجازی مطلبی را دیدم که مبالغ دریافتی سازمانهای مختلف آورده شده بود، در آن مطلب ما از نظر میزان حقوق در قسمت فوقپایین جدول قرار داشتیم، اما مسائل و اتفاقات مختلف در خط اول دفاع از امنیت کشور هستیم. اینکه میگویند حقوق کلان قطعاً صحت ندارد. مزایا و حقوق ما نسبت به خیلی از سازمانها که از آنها آگاهی دارم، در سطح بالایی نیست و در یک حد معمولی قرار دارد. حقوق و مزایا نیاز شخصی هر فردی است. من وقتی وارد این سازمان شدم، میتوانستم در شغل دیگری وارد شوم و حقوق و مزایای بهتری دریافت کنم. در این شغل صرفاً بحث مادیات موضوعیت ندارد، هر کسی که وارد این سازمان میشود اگر صرفاً با نگاه مادی ورود کرده باشد ضرر کرده است، چراکه میتوان همین حقوق یا بیشتر از این را در مشاغل دیگر با اطمینان و امنیت خاطر بیشتر به دست بیاورد. همکاران ما در فراجا با همین میزان بهرهای که به عنوان حقوق ماهیانه دریافت میکنند، ساعتهای طولانی در کنار همسر و فرزندانشان نیستند، نگرانی که خانواده متحمل میشود، درگیریهایی که بعضاً در این شغل پیش میآید، انتظاراتی که جامعه از آنها دارد، سختیها و قوانینی که باید رعایت کنند، همیشه مراقب حقوق شهروندی افراد باشند تا کسی ناراضی نشود و آرامش در جامعه برپا شود، همه این سختیها را به جان میخرند. این شرایط چیزی نیست که بتوان با سنجههای مادی آن را ارزشگذاری کرد.
به نظر شما نیروهای فراجا به خصوص یگانویژه بچههای خشنی هستند؟
اصلاً اینطور نیست. در روزهای گذشته تصویری در فضای مجازی منتشر شده که یکی از همکاران ما کنار خیابان نشسته بود و یک کودک کار نیز کنار ایشان نشسته بود و این مأمور یگانویژه سعی میکرد این دختر خانم را بخنداند، این واقعیت نیروهای یگانویژه است. من خودم مادر سه فرزند هستم، در عین اینکه باید در کارم بسیار جدی باشم و آن را درست انجام بدهم، وقتی به خانه میروم هم باید ویژگیهای یک مادر را داشته باشم و نیازهای روحی و روانی فرزندانم را تأمین کنم. همه همکاران ما به این صورت هستند. البته منکر این نمیشوم که این کار سختی است. اینکه میگویند مشکلاتت را پشت در بگذار و به خانه برو حقیقتاً کار سختی است، در شغل ما اضطراب و نگرانی زیاد است، اما ما سعی میکنیم روی خودمان کار کنیم و تا جایی که ممکن است نگرانیها و استرسهای شغلیمان را کنترل کنیم. همچنین سعی میکنیم اگر در خانه هم مشکلی داریم این مشکل روی کارمان اثر نگذارد. به هر حال غیر از وظیفه سازمانی، بر اساس اعتقاداتمان هم خودمان را موظف میدانیم که به بهترین نحو عمل کنیم، شاید در این دنیا اتفاقی بیفتد که کسی نبیند، اما هیچ اتفاقی از دید خداوند پنهان نیست و همه ما یک روز باید در پیشگاه خداوند پاسخگو باشیم. از این جهت ما خیلی به این مسئله توجه داریم و قبل از هر اعزامی حتماً نیروها را توجیه عملیاتی میکنیم که اولین برخورد ما با تجمعکنندهها صحبت، گفتگو، مدارا، متقاعد کردن، متفرق کردن و اقناعسازی است و جایی هم که نیاز به برخورد هست و باید اقدام قاطع صورت بگیرد حواستان باشد که چه کار میکنید، کاری نکنید و حرفی نزنید که بعدا از آن پشیمان شوید. تمام تلاش ما این است که تجمعات غیرقانونی را بدون دستگیری متفرق کنیم.
نگاه فرزند بزرگتان به شغل شما چیست؟
فرزندم با من همراه است. ما گاهی در مورد این کار با هم صحبت میکنیم و اگر فرزندم سؤالی میپرسد من جواب میدهم. من و همسرم سعی کردیم بچهها را منطقی و مستدل تربیت کنیم و در حضور بچهها بسیار رعایت میکنیم که هر سخنی را نگوییم. گاهی که ناراحت هستیم سعی میکنیم خیلی در خانه صحبت نکنیم، اما به هر حال بچهها کلیت کار ما را میدانند، هر چیزی که برایشان علامت سؤال باشد میپرسند ما هم متناسب با سنشان پاسخ میدهیم، به طور کلی بچهها ناراضی نیستند و شغل من را دوست دارند.