در کنار روابط سیاسی بسیار مطلوبی که میان دو کشور ایران و عمان از دیرباز وجود دارد، یکی از مواردی که همواره مورد انتقاد دولتمردان دو کشور ایران و عمان بود حجم پایین روابط اقتصادی است، به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۲ کل حجم مبادلات تجاری دو کشور ایران و عمان ۲۲۱ میلیون دلار بود و آن موقع هیچ‌گونه زیرساخت و بستری برای توسعه مراودات تجاری دو کشور نبوده، اما با تشکیل اتاق مشترک ایران و عمان در همان سال و تمهیداتی که در آن زمان به خصوص آقای مهندس ضرابی در پیش گرفتند، ارتباط تنگاتنگی که بین سفارت ایران در مسقط در زمان سفیر سابق ایران اتفاق افتاد و حمایت دولت، زیرساخت‌ها یکی پس از دیگری ایجاد شد به گونه‌ای که امروزه شاهد این هستیم که ۹ خط هوایی مستقیم تا پیش از کرونا بین دو کشور ایجاد شده که البته بعد از کرونا کاهش پیدا کرده است و (در چهار شهر کیش، شیراز، مشهد و تهران)، اما دوباره خطوط در حال راه‌اندازی و افزایش است. همچنین خطوط حمل مستقیم دریایی بین دو کشور وجود نداشته و در حال حاضر از بنادر عباس، جاسک و «سیریک» به بنادر «صحار» و «سویق» خطوط حمل دریایی مستقیم را داریم.» وی می‌افزاید: «از طرف دیگر اخذ ویزا برای ایرانیان قبلاً بسیار دشوار بود، اما در حال حاضر با شهروندان ایرانی مشابه شهروندان عمانی، اروپایی و امریکایی برخورد می‌شود و تا ۱۴ روز معاف از دریافت ویزا هستند.»
رشد ۹۶ درصدی تجارت با عمان در سال جاری
ثبت شرکت نیز در حال حاضر به راحتی انجام می‌شود و ظرف مدت ۱۰ روز برای ایرانی‌ها با صددرصد سهامداری صورت می‌گیرد. تمام این موارد باعث شده است حجم مبادلات از ۲۲۱ میلیون دلار در سال ۹۲ در پایان سال ۱۴۰۰ به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار افزایش پیدا کند و شاهد رشد ۵۳ درصدی نسبت به سال قبل هستیم و در ۹ ماهه ابتدای سال۱۴۰۱ نیز حجم مبادلات تجاری دو کشور به یک میلیارد و ۴۶۵ میلیون دلار افزایش پیدا کرد، در حالی‌که در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ این حجم ۸۵۱ میلیون دلار بود. به همین دلیل در ۹ ماهه سال جاری نسبت به سال گذشته ۷۲ درصد رشد حجم مبادلات تجاری دو کشور را داشتیم و در همین ۹ ماهه شاهد هستیم که میزان صادرات به عمان ۸۶۹ میلیون دلار بوده، در صورتی که در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰، ۴۴۲میلیون دلار صادرات بوده است، بنابراین ۹ ماهه سال جاری نسبت به مشابه سال گذشته ۶/۹۶ درصد رشد را تجربه کردیم.
نقش مهم عمان در واردات کالا‌های مورد نیاز
در بخش واردات هم عمان نقش خود را به خوبی ایفا کرد. با توجه به برخی رویکرد‌های کشور‌های همسایه نسبت به ایران که سختگیری‌های بی‌موردی نسبت به کالا‌های ایرانی دارند به تدریج با رویکرد جدید دولت و کمک بخش خصوصی، بنادر عمان نقش چندوجهی را در واردات از طریق عمان ایفا می‌کنند، تعداد خطوط حمل مستقیم افزایش پیدا کرده که تماماً توسط اتاق مشترک ایران و عمان و با کمک مستقیم سازمان توسعه تجارت و سازمان بنادر و دریانوردی با استفاده از شرکت‌های کشتیرانی بخش خصوصی، خطوط دریایی مستقیم بین بنادر ایران و عمان راه‌اندازی کردیم و همین هم باعث شد عمان نقش خوبی در واردات غیر مستقیم ایران ایفا کند، به طوری که تا سال ۹۵ میزان کل واردات ایران از عمان حدود ۷۰ میلیون دلار بود، اما با زیرساخت‌هایی که ایجاد شد شاهد بودیم تا پایان سال ۱۴۰۰ میزان واردات ایران از عمان به۶۲۰ میلیون دلار رسید و در ۹ ماهه امسال هم ۵۹۶ میلیون دلار واردات داشته‌ایم که نسبت به سال قبل رشد ۷/۴۵ درصدی را تجربه کرده‌ایم.
رویکرد حمایتی دولت سیزدهم
رویکرد حمایتی دولت سیزدهم باعث شد مسائل و مشکلات مشابه فعالان اقتصادی بخش خصوصی مرتفع و با کمک یکدیگر تسهیلات خوبی فراهم شود. تسهیلات افزایش خطوط دریایی حمل مستقیم، تفاهمنامه همکاری بین صندوق ضمانت صادرات ایران و همتای عمانی از جمله این موارد است. همچنین صدور بیمه نامه‌های صادراتی که می‌تواند برای پوشش ریسک‌های صادراتی صادرکنندگان ایرانی در شرایط تحریم باشد توسط صندوق ضمانت صادرات ایران به خوبی انجام می‌شود. زیرساخت دیگری که ایجاد شد استفاده از ظرفیت‌های داوری در حل و فصل دعاوی تجاری اختلافات است که در اتاق بازرگانی ایران این اقدام شکل گرفته و در حال حاضر بین مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران و عمان تفاهمنامه‌ای ایجاد شده است. از طرفی در حوزه صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی اتفاقات بسیار خوبی افتاده است و با صدور مجوز دام زنده می‌توانیم شاهد صادرات در این زمینه باشیم.
عمان، سکوی صادرات و واردات ایران
در خصوص اینکه عمده صادرات و واردات بین ایران و عمان چه کالا‌هایی است، باید بگویم قبلاً بیشتر محصولات پتروشیمی و محصولات فلزی صادرات را شامل می‌شد، اما در حال حاضر صادرات کالا‌ها افزایش پیدا کرده است و حوزه‌های مربوط به مواد غذایی، محصولات کشاورزی، مواد معدنی و کانی‌های فلزی و غیر فلزی، محصولات شوینده، توتون، تنباکو و طیف وسیعی از کالا‌ها را به عمان صادر می‌کنیم ولی عموماً بسیاری از صادرکنندگان از عمان به عنوان دستیابی به بازار‌های یمن و بازار‌های شمال آفریقا استفاده می‌کنند و عمدتاً واردات به طور مستقیم از عمان نیست، بلکه از طریق کشور‌های ثالث است که عموماً در حوزه‌های ماشین آلات، تجهیزات لوازم الکترونیکی و صنعتی است و واردات کالا‌های استراتژیک مانند جو، ذرت و خوراک دام از طریق عمان انجام می‌شود.
بازار ۸۰ میلیارد دلاری عمان
نقطه قوتی که می‌توانیم از آن برای توسعه روابط اقتصادی استفاده کنیم روابط سیاسی بسیار حسنه موجود بین دو کشور است و رویکرد بسیار مثبتی که شهروندان عمانی نسبت به ایرانی‌ها دارند خوشبختانه نگاه مثبتی است. از طرفی باید توجه کرد بازار عمان یک بازار مصرفی است و حدود ۴۴ میلیارد دلار صادرات دارد، در مقابل ۳۴میلیارد دلار واردات. پس یک بازار حدوداً ۸۰ میلیارد دلاری و بالقوه‌ای است، اما نکته‌ای که وجود دارد موانعی است که ناشی از خودتحریمی‌های داخلی است. در کنار این موضوع عدم حمایت از شرکت‌های حمل بخش خصوصی می‌تواند آسیب زننده باشد. شرکت‌های حمل بخش خصوصی برای اینکه بتوانند حجم خط مستقیم را داشته باشند نیاز دارند دولت و سازمان توسعه تجارت و سازمان بنادر دریانوردی نسبت به تخصیص یارانه‌های حمل به شرکت‌های کشتیرانی بخش خصوصی اقدام کنند.
رویکرد مثبت دولت
خوشبختانه رویکرد دولت در دوره جدید برای رفع موانع بسیار رویکردی مثبت است و در واقع هرگونه تسهیلات حمایتی را در جهت تسهیل روابط اقتصادی بین دو کشور دنبال و هرگونه موانع را رفع می‌کند و همین تعامل مثبت بین اتاق مشترک بازرگانی ایران و عمان به عنوان متولی بخش خصوصی ایران در عمان و سیاستگذار باعث شده است شاهد این حجم از روابط اقتصادی بین دو کشور باشیم. البته ممنوعیت‌های مستمر صادراتی باعث می‌شود بخش خصوصی نتواند تعهدات خود را که ناشی از قرارداد‌های صادراتی است به خوبی ایفا کند و این مسئله موجب بی‌اعتمادی تجار عمانی شده است و باعث جایگزینی ایران با کشور‌های هدف خواهد شد. از طرفی بحث‌های قیمت گذاری دستوری سبب می‌شود کالای صادراتی ایران بسیار گران‌تر تمام شود.
دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عمان
