یکی از مسائل بسیار مهمی که در خصوص چک همواره مطرح بوده، مربوط به «امضا» است.
در اسناد تجاری ممکن است امضاهای متعددی وجود داشته باشد که یکی از این امضاها هنگام صدور این اسناد در آن درج میشود و نقش بسیار مهمی در آن ایفا میکند. این امضا که باعث میشود یک سند تجاری موجودیت پیدا کند و آثار حقوقی بر آن بار شود، توسط صادرکننده سند در سند تجاری درج میشود. علاوه بر این امضا، امضاهای متعددی نیز میتواند در ظَهر (پشت) این اسناد وجود داشته باشد که ممکن است برای انتقال (ظَهرنویسی) یا ضمانت در آن درج شده باشد. در صورتی که هدف از امضای سند انتقال آن به دیگری باشد، شخصی که سند به نفع او امضا شدهاست، از آن پس دارنده چک تلقی شده و تمامی حقوق و مزایای آن چک به او انتقال پیدا میکند. انتقال چک به دیگری تنها از طریق ظَهرنویسی امکانپذیر است. گاه امضای مندرج در ظَهر چک نه برای انتقال چک به دیگری بلکه برای ضمانت است یعنی وقتی که شخصی چکی را صادر میکند، ممکن است ذینفع (دارنده چک یا کسی که چک به نام او صادر میشود) از او ضامن بخواهد. در این حالت شخص ثالثی ظَهر چک را به عنوان ضامن امضا نموده و بدین نحو تضمین میکند که در صورت عدم پرداخت مبلغ چک از سوی صادرکننده آن، مبلغ چک را تماماً بپردازد. این نوع امضا زمانی در چک درج میشود که صادرکننده چک از حیث اعتبار مورد تأیید دارنده چک نباشد و بخواهد از این طریق تضمینی برای وصول مبلغ چک به دست آورد.
تفاوت آثار امضا
تفاوت نخست، طبق مقررات قانون تجارت دارنده چک در صورتی میتواند به ظَهرنویس مراجعه و مبلغ مندرج روی چک را مطالبه کند که ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید اعتراض کرده باشد و ظرف مدت یک سال یا دو سال از تاریخ اعتراض، اقامه دعوا کرده باشد. در غیر این صورت نمیتواند برای وصول مبلغ چک به ظهرنویسان مراجعه کند. این در حالی است که رعایت این مواعد برای مراجعه به ضامن الزامی نیست و دارنده چک در هر صورت میتواند برای وصول مبلغ چک به ضامن مراجعه کند؛ خواه این مواعد را رعایت کرده و خواه رعایت نکرده باشد. در این حالت اگر مواعد را رعایت نکرده باشد نمیتواند به ظَهرنویس مراجعه کند و همچنین اگر ظَهرنویس دارای ضامن باشد، حق مراجعه به او را نیز نخواهد داشت.
تفاوت دوم، مسئولیت ضامن تابع مسئولیت کسی است که از او ضمانت شده است. اگر شخص الف. از شخص ب. ضمانت کرده باشد و مسئولیت شخص ب. به یکی از دلایل از بین برود، این امر موجب از بین رفتن مسئولیت ضامن هم میشود؛ یعنی اگر دارنده چک به هر علتی حق مراجعه به مضمونعنه (کسی که از او ضمانت شدهاست) را از دست بدهد، به تَبَع آن دیگر حق مراجعه به ضامن را هم نخواهد داشت، اما در خصوص ظَهرنویس اینگونه نیست و اگر حق مراجعه به صادرکننده چک از بین برود، دارنده چک همچنان حق مراجعه به ظَهرنویس را خواهد داشت.
چگونگی تشخیص نوع امضا
در رابطه با اثبات نوع امضا گاهی کسی که ظهر چک را امضا میکند، صراحتاً قید میکند که به چه منظور دارد پشت چک را امضا میکند. در این حالت مشکلی در خصوص اثبات این مطلب که امضا از چه نوعی میباشد، وجود ندارد. در برخی موارد امضاکننده تصریح نکرده که از چه باب چک را امضا میکند، در این حالت اگر قرینه و نشانهای وجود داشته باشد، مثل اینکه شخص ثالث ظهر چک را امضا کرده یا اینکه شخصی که از قبل با دارنده چک ارتباط معاملاتی داشته آن را امضا کردهاست، میتواند به دادگاه کمک کند که نوع چک را تشخیص دهد. اگر هم هیچ تصریحی از سوی امضاکننده وجود نداشته باشد و دادگاه هم نتواند قرینهای به دست بیاورد، در این حالت گفته میشود باید اصل را بر این بدانیم که این امضا از باب ظهرنویسی بوده و هر کس ادعا دارد امضاکننده از باب ضمانت آن را امضا کردهاست، باید ادعای خودش را اثبات کند.