با وجود تأکید گزارش مرکز پژوهشهای مجلس بر غیربحرانی بودن وضعیت ازدواجهای دختران در سنین پایین، اما باز هم برخی نمایندگان مجلس بر تغییر قانون ازدواج دختران اصرار دارند تا جایی که در این مسیر به بزرگنمایی و گاهی اوقات گزارشهای کذب رو میآورند. نمونهاش طیبه سیاوشی عضو فراکسیون زنان مجلس است که از توافق با شورای فرهنگی اجتماعی زنان درباره طرح «کودکهمسری» و افزایش حداقل سن ازدواج برای دختران به ۱۶ سال سخن گفته، اما شورای فرهنگی- اجتماعی زنان این توافق را تکذیب کرده است!
نتایج گزارش اخیر مرکز پژوهشهای مجلس واضح بود و بیهیچ ابهامی به استناد آمار و ارقام نشان میدهد ازدواج دختران زیر ۱۸ سال یا به قول موج رسانهای راه افتاده برای این موضوع ازدواج کودکان است، اما نه به آن شوری که برخی جریانهای رسانهای خاص با اهدافی خاصتر دربارهاش خبرسازی میکنند!
این گزارش تصریح میکند که بررسی موضوع «ازدواج در سنین پایین» و «سن مناسب ازدواج» نشان میدهد که برخلاف بزرگنمایی صورت گرفته در این حوزه، وضعیت این موضوع آنگونه که گفته میشود بحرانی و حاد نیست که بهموجب آن لزوم تغییر کامل احکام شرعی و قانونی در ارتباط با موضوع آشکار گردد. همچنین بهدلیل محدودیت دایره نفوذ قانون در مناطقی که این ازدواجها در آن صورت میگیرد، هرگونه استفاده غیرهوشمندانه از ابزار قانون میتواند موجب گسترش ازدواجهای غیرثبتی و در نتیجه محرومیت مضاعف افراد ازدواج کرده در این سنین باشد.
۴۰ هزار ازدواج زیر ۱۴ سال
براساس آخرین پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است ۴۷ درصد پاسخگویان مناسبتترین سن برای ازدواج دختران را ۱۶ تا ۲۰ سال و ۳۹ درصد نیز ۲۱ تا ۲۵ سال دانستهاند. در سالهای اخیر نیز بالاترین فراوانی ازدواج دختران در کشور در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال (با ۱۹۶ هزار و ۵۹۲ مورد) و گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال (با ۲۰۴ هزار و ۲۰۲ مورد) ازدواج قرار دارد. همچنین در سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ از ۹/۴ تا ۶/۵ درصد (حدود ۴۰ هزار) از کل ازدواجهای ثبت شده در کشور نیز در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ ساله قرار دارد. هرچند در این گروه سنی در کنار این آمار باید وجود آمار غیررسمی را نیز در نظر گرفت؛ ازدواجهای ثبت نشدهای که عموماً بین مهاجرین و اتباع غیرایرانی روی میدهد.
این گزارش میافزاید اگرچه درخصوص مصداق ازدواج در سنین پایین اختلافنظر وجود دارد و برخی حتی ازدواجهای زیر ۲۴ سال را نیز ازدواج در سنین پایین در نظر گرفتهاند، با اینحال بهطور کلی ازدواج زیر ۱۸ سال و علیالخصوص ۱۰ تا ۱۴سال برای دختران بهعنوان مصداق ازدواج در سنین پایین در نظر گرفته میشود.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس توضیح میدهد که ازدواج در گروه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال برحسب سن زوجه، اگرچه در تمام استانهای کشور مشاهده میشود، اما بهصورت خاص در مناطق روستایی، عشایری و حاشیه شهرها متمرکز است. نسبت ازدواجهای این گروه سنی به کل ازدواجها نشان میدهد که نوع این استانها از نظر توسعهیافتگی و محروم بودن بهگونهای است که نمیتوان حکم واحد و یکسانی را درباره آنها صادر کرد. برای مثال استانهای محرومی، چون کهگیلویهوبویراحمد و ایلام دارای رتبه بسیار پایین و استان آذربایجان شرقی و خراسان رضوی که توسعهیافتهتر هستند رتبه بالاتری را در این موضوع بهخود اختصاص دادهاند. از همین رو بهنظر میرسد نقش عامل فرهنگی در رتبهبندی استانهای مختلف در این موضوع بسیار پررنگ است.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس با بررسی وضعیت دختران ازدواج کرده در بازه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال، نتایجی را در زمینه موضوعاتی همچون طلاق، محرومیت از تحصیل، مرگومیر ناشی از بارداری، رضایت جنسی، خشونت خانگی، عدم رعایت حقوق کودکی، ناتوانی در اداره امور زندگی و مداخلات آسیبزننده خانوادهها و اجباری بودن و فقدان بلوغ فکری و اجتماعی، مورد ارزیابی قرار داده است.
این گزارش در ادامه تصریح میکند که بررسی موضوع «ازدواج در سنین پایین» و «سن مناسب ازدواج» نشان میدهد که برخلاف بزرگنمایی صورت گرفته در این حوزه، وضعیت این موضوع آنگونه که گفته میشود بحرانی و حاد نیست.
تخصصی شدن تشخیص اهلیت و صلاحیت افراد برای ازدواج با مشارکت دستگاههایی، چون وزارت بهداشت، سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، نیروی انتظامی، ممنوعیت مطلق ازدواج با دختری که به بلوغ جنسی نرسیده و جرمانگاری آن، ممنوعیت مطلق فواصل غیرطبیعی سن زوجه و زوج و جرمانگاری آن، جرمانگاری ممانعت از تحصیل دختران متأهل در مدارس روزانه، ایجاد تکلیف قانونی برای ارائه خدمات و گذراندن دورههای مهارتهای زندگی در قالب مشاوره پیش از ازدواج و ارائه گواهی آن به دفاتر ثبت بهعنوان یکی از شروط صدور اجازه ازدواج، جهت ترمیم رویه حاکم بر نظام حقوقی ایران با هدف دقیقتر شدن نظام حقوقی پیشنهادات این گزارش به جای تغییراحکام قانونی و شرعی است.
اصرار بر پیگیری استثناها
با این وجود، اما طیبه سیاوشی عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی گفته است: در قالب طرح «کودکهمسری» حداقل سن ازدواج برای دختران به ۱۶ سال افزایش مییابد.
وی در مورد جزئیات این طرح توضیح داده: در حال حاضر حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال است و دختران زیر ۱۳ سال تنها با مجوز دادگاه امکان ازدواج دارند، اما در طرح جدید دختران بین ۱۳ تا ۱۶ سال برای ازدواج باید حکم قانونی از دادگاه دریافت کنند. در این طرح ازدواج دختران زیر ۱۳ سال مطلقاً ممنوع خواهد شد. این طرح با قید دو فوریت طی یک یا دو هفته آینده در مجلس مطرح خواهد شد.
بخش مهم ماجرا، اما این اظهار سیاوشی است که گفته است: این موضوع مخالفانی در کشور دارد، اما با شورای فرهنگی اجتماعی زنان در مورد ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال به توافق رسیدهایم.
تکذیب توافق با شورای فرهنگی - اجتماعی زنان
بعد از انتشار اظهارات سیاوشی شورای فرهنگی - اجتماعی زنان با اشاره به اینکه روند ازدواج دختران با سنین زیر ۱۵ سال در چند سال اخیر کاهشی بوده است، به اظهارات این نماینده مجلس واکنش نشان داد و اعلام کرد: توافقی با مجلس برای سن ازدواج دختران نداشتیم.
شورای فرهنگی - اجتماعی زنان در توضیحاتی تأکید میکند: این شورا در خصوص تغییر سن ازدواج دختران هیچگونه توافقی با مجلس شورای اسلامی و سرکار خانم سیاوشی نداشته است. شورای فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده از ازدواج دختران کمتر از ۱۳ سال دفاع نمیکند ولی از آنجا که قانون موجود نیز سن ازدواج دختران را ۱۳ سال اعلام کرده و ازدواج در کمتر از این سن را فقط و فقط منوط به وجود مصلحت دختر کرده که اولاً پدر که دلسوز فرزند است باید مصلحت دختر را در این ازدواج احراز نماید و ثانیاً حتماً و حتماً باید دادگاه هم مصلحت دختر را در این ازدواج تأیید نماید، بنابراین عملاً قانون زمینه سوءاستفاده از دختران در ازدواج زیر سن ۱۳ سال را مسدود کرده است. بگذریم از عرف برخی مناطق که خلاف قانون عمل میکنند و چاره کار در این مناطق تغییر قانون نیست بلکه اصرار بر تحقق عملی قانون است تا ازدواجی بدون مصلحت دختر اتفاق نیفتد.