اثر تاریخی- پژوهشی «آیت کمال» که حاوی تاریخچهای از زندگی آیتالله حاج شیخ روحالله کمالوند خرمآبادی است، در زمره آثاری به شمار میرود که در ماههای اخیر روانه بازار نشر گشته است. بیتردید این یادمان در موضوع خویش، در عداد اولین بزرگداشت نامههایی است که منتشر شده و اساساً سالها بود که فقدان یک اثر جامع در باره این شخصیت احساس میشد. این یادنامه، که به قلم حجتالاسلام والمسلمین دکتر حمیدعیدی نگارش یافته، در صدر خود دیباچهای دارد که بخشی از آن به قرار ذیل است: «جهان تشییع، دانشمندان و عالمان برجسته و تلاشگر زیادی را به خود دیده است که مرزبان فکر و فرهنگ پویایند. آنان در مسیر حیات علمی جامعه بشری بسترساز تجّلی حق و سعادت نسلها را فراهم نموده و دروازه تیرگیها و تفکرات انحرافی را با سیمای علمی و عملی خود مسدود کردهاند. شاهد این مدعا آثار غنّی، پرارزش و جاویدانی است که در عرصههای عدیده علمی از آنان به یادگار مانده است؛ لذا تبییین درست و همه جانبه شخصیت عالم و اثرات برجای مانده وی ره توشهای مناسب برای صعود نفوس مستعد در وادی معارف الهیه را پیش روی همگان قرار خواهد داد؛ و در کتاب آسمانی قرآن مجید از واژه علم و مشتقات آن بیش از ۷۵۰ بار سخن به میان آمده که در هیچ یک از ادیان به این اندازه مقوله دانش و تکریم به اندیشه و اندیشمند مورد توجه واقع نشده است؛ و هر انسانی که تحققش به مقوله علم بیشتر باشد نزدیکی او به مقام مقدس حضرت حق زیادتر است. از سوی دیگر گذری اجمالی به روایات صدور یافته از ذوّات مقدس حضرات معصومین (ع) عنایت خاص اولیاء دین را به علم و عالم نشان میدهد. تا بدانجا که رسول مکرم اسلام (ص) فضل و برتری عالم بر دیگران را مانند برتری پیامبر بر امت میداند. «فضل العالم علی ... کفضل النّبی علی امّته»؛ و رجحان قلم دانشمندان را بر دماء شهدا و برتری او بر هزار عابد را روزنهای برای درک درست مسلمین از فضیلت عالم بر سایرین بیان فرموده تا خلاء حاصل از بیدانشی منشأ ظهور هوا و هوس دگر اندیشان نشود و همانطور که مرحوم علامه فیض در کتاب گرانقدر محجهالبیضاء از حضرت رسول (ص) نقل میفرماید: علما امینان و وارثان پیامبران بر بندگان خداوند دانسته شدهاند. العماء امناء الرسل علی عبادالله. تا سیطره دقت و تجلیل از ارباب اندیشه در لسان مبارک معصومین (ع) مورد مدّاقه اهل نظر قرار گیرد و ما معترفیم شرح و بیان مقام عالم در این مختصر نمیگنجد، اما میتوان گفت: تکریم عالم و فرزانگان دانشمند در هر جامعهای نتیجهای جز عزّت و تکریم خداوند در پی نخواهد داشت؛ و این تکریم عالم مساوق سپاس خداوندی دانسته شده است. تا جامعه در پرتو نورانیت علم سراپرده عالم هستی راه به نظاره بنشیند؛ و چه خوب گفته است شاعر شیرین سخن:
نگهدار فرصت که عالم دمی است
دمی نزد دانا به از عالمی است
حال که اهتمام دین و اولیاء الهی بر تکریم و بزرگداشت عالم استوار شده سزاوار است که حیات پر فراز و نشیب هر اندیشمند با در نظر گرفتن زوایای مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد تا علاوه بر درک نزول رحمت خداوند «عند ذکر الصالحین ینزل الرحمه» موجبات زنده نگه داشتن اندیشههای عالم را نیز فراهم آوریم «من ورخ مومنا فکانما احیاه». نوشتار حاضر در پی بیان اجمالی از زندگی آیتالله کمال حضرت آیتالله «حاج شیخ روحالله کمالوند» از زبان دوست و شاگرد وی حضرت حجتالاسلام و المسلمین دکتر حمید عیدی میباشد. که به صورت تقطیع و سؤالی نمودن قسمتی از نوشتهها و مصاحبههای گرانقدر استاد عیدی برگزیده شده است. کتابهایی مانند: علما در روشنای تاریخ، فصلنامه یافته نو، خرمآباد شناسی، گذر عمر، یادگار عمر، ناموران علمی و فرهنگی، نشریه شقایق مأخذ اصلی این نوشتار محسوب میشوند. امید آنکه این تلاش ناچیز گوشهای از حیات نورانی آیتالله کمالوند را به اهل تحقیق و پژوهش بیشتر از پیش نشان دهد».
آیت کمال در آغاز به توصیف دوران نشو ونمای آیت الله کمالوند میپردازد. در بخشی از این فصل درباره تحصیلات اولیه آن بزرگ چنین میخوانیم:
«مرحوم آیتالله حاج آقا روحالله کمالوند یکی از روحانیون بزرگ نه تنها در خرمآباد بلکه ایران بود. شخصیت علمی، اخلاقی و اجتماعی او به قدری بالا و والا بود که هرگز نظیرش نخواهد آمد. وی در ماه جمادیالاول سال ۱۳۹۱ هجریقمری در یک خانواده روحانی در شهر خرمآباد به دنیا آمد. گرچه پدرش حاج آقا رضا کمالوند بازاری بوده و شغل تجارت داشت، اما عمویش مرحوم مرحوم حاج محمدتقی شیخالاسلام از روحانیون شهر خرمآباد و لرستان بوده است. جد پدری مرحوم حاج آقا، مرحوم حاج آقا میرزا حسن فرزند مرحوم حاج میرزا نعمتالله کمالوند بوده که او نیز در زمان خود فردی روحانی و شاخص و مورد احترام مردم بوده است. جد مادری وی مرحوم حاج میرزا نورعلی که از قدیمیترین روحانیون لرستان و معروف و مشهور بوده. مادر مادرش دختر مرحوم مقدس بوده که او نیز از روحانیون به نام بوده است. این خانم آغاکلثوم نام داشته که زنی عالمه و متقی و در عین حال معلم قرآن بوده وی کلاس درس داشته و بانوان از محضرش بهرمند بودهاند.
مرحوم حاج آقا تحصیلات ابتدایی را در مکتبخانه آغاز کرده سپس مقدمات عاوم دینی را نزد عموی خویش و دیگر روحانیون شهر خرمآباد: حاج شیخ عبدالرحمان، حاج آقا ابوتراب، آقا سید غلامرضا، آقا سیدخلیل موسوی فرا گرفته. وی پس از تحصیل این مقدار از معلومات با عموی خویش برای تکمیل تحصیلات بیشتری به شهر بروجرد میرود. البته باید توجه داشت که شهر بروجرد در آن موقع دارای حوزهعلمیه گرم و با رونقی بوده و زیر نظر مراجع بزرگی، چون آیات عظام آیتالله غروی (حاج شیخ حسین) و آیتالله بروجردی (حاج آقا حسین) اداره میشد. مرحوم حاج آقا مدتی در حوزهعلمیه بروجرد و در محضر اساتیدی بزرگ به تحصیل میپردازد و به واسطه جدّیتی که در تحصیل داشته و استعدادی که در فراگیری از خود نشان میدهد و رشدی که در تحصیل و از نظر فکری و علمی از او مشاهده میشود، مورد توجه شدید اساتید بزرگ مانند مرحوم آیتالله غروی و بروجردی قرار میگیرد. پس از مدتی به همراه عمویش برای ادامه تحصیل به نجفاشرف میرود. متأسفانه، چون آبوهوای نجف با مزاج وی سازگار نیست توقف چندانی ندارد و به ایران مراجعت مینماید...»