با گذشت نزدیک به ۶۰ سال از تصویب حقوق کودک، هنوز هم شاهد استفاده ابزاری از کودکان در فعالیتهای تبلیغاتی هستیم.
«علی خانجانی» مؤسس و مدیر پیشین مرکز پژوهش و ترویج قصهها و افسانههای ایرانی است و مدتی را هم به عنوان مشاور مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت داشته است. او از نویسندگان و پژوهشگرانی است که بخش اعظم تلاش خود را در ترویج قصه و قصهگویی و قصهخوانی متمرکز کرده و اعتقاد دارد قصه محل مهمی برای انتقال ارزشهای فرهنگ و هویت بومی ما به کودکان است. خانجانی در گفتوگو با مهر به این نکته اشاره میکند که «خواستهها و نیازهای کودکان محدود به روز جهانی کودک نبوده و نیست و علت اصلی نامگذاری روزی به نام کودک در واقع جلب توجه جهانیان به کسانی است که به دو دلیل عمده باید مورد توجه قرار گیرند؛ یکی به جهت ناتوانی در بروز خواستهها و نیازمندیهای خود و دیگری به دلیل رسالت و مأموریتهایی که کودکان در آینده باید انجام بدهند. عمده نیازهای کودکان تحت عنوان «حقوق کودک» در ۵۴ ماده در پیماننامه کنوانسیون حقوق کودک درج شده و به تصویب رسیده است، اما گاه در دنیای امروز و با گذشت نزدیک به ۶۰ سال از تصویب حقوق کودک، شاهد برخوردها و اتفاقاتی هستیم که دل هر انسان علاقهمند به کودک را میآزارد. از جمله این برخوردها باید به استفاده ابزاری از کودک در فعالیتهای تبلیغاتی اشاره کرد که در خوشبینانهترین حالت، از روی غفلت صورت میگیرد و کودکان نه به خاطر خود بلکه به جهت جذابیت گفتار، لطافت رفتار یا نقشی که در انگیزش رحم و شفقت دارند، بیآنکه ارتباط مستقیمی با موضوع مورد نظر داشته باشند، مورد توجه سوداگران قرار میگیرند. نوع دیگر این قبیل استفادهها، جایگزین کردن دختران خردسال در گونهای از تبلیغات است که در آن ممنوعیت نشان دادن زنان وجود دارد.»
وی در پاسخ به این سؤال که نقش قصهگویی در شکلگیری شخصیت و هویت کودکان چیست، توضیح داد: قصهگویی اقدامی است که صرف نظر از محتوا نیز میتواند در شکلگیری شخصیت کودکان نقش داشته باشد. وقتی که شما تصمیم میگیرید برای کودکی قصه بگویید، در واقع به او میفهمانید که تو برای من آن قدر مهم هستی که من بخشی از وقتم را برای گفتن قصه به تو اختصاص دهم. قصه گفتن به ویژه اگر از طرف مادر باشد، کمک بسیاری به ایجاد صمیمیت بیشتر بین آنها میکند و کودک که با چهره مادر به عللی، چون مشغلههای بیرونی و فعالیتهای مرتبط با خانهداری کمتر رو به رو میشود، این فرصت را پیدا میکند که در یک فرصت چند دقیقهای با خیالی راحت چشم در چشم مادر بدوزد و به یکی از حقوق مسلّم خود دست پیدا کند.