پروژهای که مانند اغلب پروژههای شهری، در مرحله طرح و ماکت، جذاب و بیبدیل بود، به یک طرح راکد و مطرود در شهر تبریز تبدیل شده است.
میدان آذربایجان از گذشتههای دور به دلیل وسعت چشمگیر و نقش شریانی در یکی از ورودیهای تبریز، عرصه ارزشمندی برای اجرای طرحهای متنوع به شمار میرفت.
سی سال هیاهو، برای هیچ!
میدانی که با وجود وسعت 12 هکتاری، فاقد کارکرد موثر بود، اما حدود سی سال چشمانتظار روزی بود که مدیران شهری با یک طرح حسابشده نقش این میدان را در مناسبات شهری پررنگ کنند.
البته در تمام این سالها میدان آذربایجان، یک مزیت مهم داشت و آن فضای مشجر و درختان و درختچههای انبوهی بود که چشم هر مسافری را در ورودی شهر خیره میکرد. با توجه به ترددهای پرسرعت پیرامون و محدودیت ورود عابران، فضای سبز این میدان، در تمام آن سالها دستنخورده و جذاب بود.
گفته میشود، نخستینبار در اواسط دهه 70، یک المان بلندمرتبه برای این میدان در نظر گرفته شده بود تا به همراه برخی فضاسازیهای جانبی، بوستانی زیبا در محدوده کمبرخوردار شهر باشد. با این حال، با توجه به مجاورت این میدان با فرودگاه ساخت این المان مرتفع هیچوقت محقق نشد.
پس از آن، مشاوران فنی و طراحان عمران و معماری، گاهبهگاه با ارائه پیشنهادهای مشابه، طرحهایی را برای این عرصه 13 هکتاری ارائه میکردند؛ از مجموعههای تفریحی و ورزشی گرفته تا طرحهای ترافیکی و سازههای معماری در تمام این دوران، وسعت میدان، برآورد هزینهها را بالا میبرد و طرحهای ارائه شده نیز آنقدر حسابشده نبودند که نظر بخش خصوصی را برای ورود به این میدان، جلب کنند.
فراخوانی که ناخوانده ماند
شهرداری تبریز در سالهای 92 تا 94، پس از اجرای سریع چند روگذر و زیرگذر، عزم خود را جزم کرد تا این پروژه را با تلیقی از طرحهای پیادهمحور و خودرو محور، اجرا کند. همزمان، طی فراخوانی «طراحی میدان بزرگ آذربایجان» به مسابقه گذاشتهشد.اسفند 94 نفرات برگزیده این مسابقه، رسماً اعلام شد. طرح رتبه نخست این مسابقه، به دلیل بهرهگیری از ایدههای نوین همچنین انرژی پایدار و ارائه مجموعههای قابل قرائت در مقام کلیت منسجم، در اولویت قرار گرفت و حتی چند بعدی، در یک مسابقه معماری در ایتالیا نیز حائز رتبه شد، اما سرانجام معلوم نشد طرحهای برگزیده در مرحله اجرا به چه سرنوشتی دچار شد.
به هر حال، نقشه کلی این اَبَرپروژه و حجم عملیاتی آن، معادل پنج تقاطع غیرهمسطح، بهعلاوه خط چهارم مترو (در قالب تراموا در یک مسیر حلقوی) در نظر گرفتهشد و سه رمپ طبقاتی «پاسداران–آذربایجان»، «بابایی-آذربایجان» و «آذربایجان-بابایی» اولویت آن بود.
سال گذشته، فاز اول زیرگذر ورودی بلوار آذربایجان به اتوبان پاسداران، بدون بدنهسازی و فضاسازی جانبی و صرفاً برای کاربری ترافیکی بازگشایی شد اما با بازگشایی این بخش، بخش اعظم این پروژه، به محاق رفت.
ضعف مفرط پروژه؛ از مرحله ماکت تا طراحی و اجرا
پروژه، در یک سال گذشته، بارها مورد انتقاد واقع شدهاست. معروفترین نقدی هم که به این پروژه شده از سوی رئیس شورا بوده که میگوید تعداد شمعهای این پروژه چند برابر شمعهای پروژه راهآهن تبریز-میانه است!
محمد اشرفنیا عضو کمیسیون عمران، اجرای تقاطعها به صورت مسقف را مهمترین ضعف پروژه میشمارد، باباییاقدم دیگر عضو این کمیسیون مدعی است، پیمانکاران پروژه کار نکرده پول میخواهند!
تقیپور دیگر عضو این کمیسیون، از تحمیل ۵۲ میلیارد تومان هزینه اضافی به دلیل تغییر در اجرای طرح اولیه میدان آذربایجان خبر میدهد. اظهار نظرهایی که نشان میدهد ضعف مطالعه، اجرا و نظارت، باعث اتلاف وقت و هزینه سنگینی در این پروژه شده است.
آخرین صحبتها در مورد مصائب این پروژه، گفتوگوی نایبرئیس کمیسیون عمران است. محرم محمدزاده، از ارجاع هزینههای این پروژه به بازرسی خبر داد و گفت: بررسیهای انجام گرفته توسط کمیسیون به رئیس شورا ارجاع شده تا به نهادهای مربوطه تحویل داده شود.
وی با انتقاد از نحوه شکلگیری پروژه میدان آذربایجان خاطرنشان کرد: ماکت پروژهای با این عظمت، متأسفانه مورد تائید مهندسان و معاونت عمرانی نبوده و پروژه از چندین شرکت به شرکتهای دیگر سوق داده شده است.
محمدزاده با تاکید بر اینکه مقصران ناتمام ماندن این پروژه باید مشخص شوند، متذکر شد: قرار نیست با تمام هزینههای صرف شده کاری پیش نرود که قابل قبول نیست، قرار بر این بود که پروژه میدان آذربایجان با ۵۰ میلیارد تومان اتمام یابد، در حالی که با صرف بیش از ۵۰ میلیارد تومان همچنان ناقص مانده است.
از درختان قدیمی میدان چه خبر؟!
هماکنون این پروژه، با پایههای بدمنظر گِلآلود، بدنههای زمخت سیمانی، انبوهی از حفاریهای پراکنده و موانع فیزیکی مختلف، روی دست شهر ماندهاست و البته دیگر از آن فضای سبز و پردرختی که در آغاز اشاره شد، خبری نیست. آنچه بدیهی است در هر مرحله از مسیر سردرگم پروژه چندین درخت و درختچه ناپدید شدهاست.
فضای بکر میدان، لطمه دیده و مقایسه تصاویر ماکت پروژه با وضعیت اجرایی آن، به طنز تلخ فضای مجازی تبدیل شدهاست. بازدیدهای بیاثر و تکراری نیز نمیتواند زمان و هزینه را احیا کند.
یاد ایام...!
ایرج شهین باهر شهردار تبریز سال گذشته در جریان بررسی آخرین وضعیت میدان آذربایجان، تاکید کرد که در دورهای که عضو شورا بوده، موافق این پروژه نبوده است.
وی در عین حال، گفت که تلاشها برای اتمام این پروژه، ادامه خواهد داشت. او در حالی، تلویحاً از این پروژه اعلام برائت کرد که در زمان آغاز پروژه، رئیس کمیسیون عمران بود و نقش تعیینکننده در روند اجرایی پروژهها داشت.
مضاعف بر اینکه در یکی از ویدیوهایی تبلیغات انتخابات شورای پنجم که در میدان آذربایجان ضبط شده بود و در اینستاگرام شخصی شهردار نیز موجود است، از پروژه میدان آذربایجان، تمجید کرده است.
وی در آن مقطع، با اشاره به هزینه 50 میلیاردی پروژه ، آن را یکی از زیباترین پروژههای شمالغرب کشور خوانده و وعده داده بود که این طرح مهم تا پایان سال 96 تمام میشود.