خورشید که کمکم سرش را زیر لحاف شب فرو میبرد و هوا که گرگومیش میشود، کرکرههای اغذیهفروشیهای سیار بالا کشیده و روز کاریشان آغاز میشود. اما بعضیهایشان گل کارشان سرظهر است و نزدیک به هنگامه نهار. همهچیز در بساطشان است از جگر و خوشگوشت گرفته تا دنبه و کباب لقمه. برخی آش رشته و برخی دیگر آش دوغ؛ فلافل یا غذای خانگی در ظرفهای یکبار مصرف یونولیتی هم در بساط بعضیهایشان پیدا میشود و از آنجایی که قیمتهایشان با قیمت مغازههای رسمی و مجوزدار اغذیهفروشی تفاوت قابلتوجهی دارد، بازارشان همچنان در سردی بازار سایر اصناف در بحبوحه گرانیهای اخیر، گرم و گیراست. انگار محفلی هستند تا کارگران روز مزد یا رهگذرانی که در جیبشان به سختی ۱۰ هزار تومان پیدا میشود برای یک وعده هم که شده شکمشان را سیر کنند؛ همان کسانی که دو دو تا چهارتای خرجودخلشان اجازه نمیدهد تا درباره بهداشتیبودن یا نبودن خوراکیهای اغذیهفروشیهای سیار و دورهگرد تأملی کنند.
ثروتمندان حدود ٣درصد از درآمدشان را به هتل و رستوران اختصاص میدهند. این در حالی است که آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد، ضعیفترین دهک یعنی فقرا تنها ۵/۰ درصد از درآمدشان را صرف رستوران و هتل میکنند، اما چندی پیش بود که ناصر حسینی تبریزی، رئیس اتحادیه چلوکباب و چلوخورش از ریزش قابل تأمل رستوران رفتن مردم به دلیل افزایش ۵۰ درصدی قیمت مواداولیه خبر داد. به گفته وی، رستورانهای شمالشهر تهران حدود ٣٠درصد و رستورانهای جنوبشهر ٦٠تا ٧٠درصد مشتریان خود را از دست دادهاند. با این وجود اغذیهفروشیهای دورهگرد همیشه مشتریان خود را دارند؛ مشتریان آنها کارگران فصلی و روزمزدی هستند که وقتی گرسنگی به سراغشان میآید، تنها گزینهای که برای سیرکردن شکمشان دارند، همین اغذیهفروشیهای دورهگردی است که حالا با گرانشدن هزینه رستورانها و اغذیهفروشیهای دارای مجوز بازار کارشان نسبت به قبل بهتر شده که بدتر نشده! در کنار اغذیهفروشان سیار که با چرخهای کوچک برای خودشان دکههای موقت برپا میکنند کافهونها هم مدتی است به جمع اغذیهفروشان سیار اضافه شدهاند؛ کافههایی که البته مشتریان خاص خودشان را دارند. حالا آنطور که مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرتهران خبر داده، قرار است اغذیهفروشان سیار فاقد مجوز جمعآوری شوند.
بازار شبانه جگرکیهای سیار
خیابان دماوند و میدان امامحسین (ع) یکی از پاتوقهای جگرکیهای سیار است. از دمدمای غروب بساط دکههای کوچکشان را پهن میکنند و کسب و کارشان تا نزدیکیهای صبح ادامه دارد. تعدادشان آنقدر زیاد است که گاهی در کنار هم ردیف شدهاند، اما انگار درآمدشان چندان بد نیست و گویا هر چند چرخ برای یک نفر است و بعضی از فروشندگان هم مالک کار نیستند؛ کارگرند و حقوق کارگریشان را میگیرند وقتی به بساطشان دقت کنید، پیشخوانی دارند که سیخهای کوچک جگر، خوشگوشت، دنبه و دیگر اجزای گوسفند رویش چیده شده و در گرما و سرما در معرض دود و دیگر آلودگیهای محیط است و منقلی که سفارش مشتری را روی آن میپزند و به قول خودشان آتش ذغال منقل همهچیز را ضدعفونی میکند.
سه تکه کباب ۵ هزارتومان!
چهارراه ولیعصر و پارکدانشجو هم پاتوق گروهی دیگر از همین اغذیهفروشیهاست. شاید نزدیکی به پارک موجبشده تا اینجا تنوع بیشتری را شاهد باشیم. از آش دوغ و رشته گرفته تا کباب لقمه و فلافل اوضاع بهداشتی اینجا همچندان مساعد نیست. یکی از دکهها در گوشه خیابان با دست مخلوط گوشتی را که در قابلمهای روحی قرار دارد زیر و رو میکند. نه یخچالی هست و نه معلوم است در این مخلوط چه ترکیباتی وجود دارد! با این حال سه تکهکباب با نان به قیمت ۵ هزار تومان خیلیها را ترغیب میکند، دل به دریا بزنند و این مدل تغذیه را هم امتحان کنند.
اما در این میان، برخی از ونها هم به این ماجرا اضافه شدهاند. ونهایی که بیشتر در حوالی خیابان بابهمایون میتوان آنها را پیدا کرد. بعضیهایشان کافیشاپ و برخی دیگر فستفود هستند. چندان ارزانفروش نیستند و مشتریهای خاص خود را دارند و گویا بعضیهایشان مجوز دارند و نظارتی بر عملکرد و اوضاع بهداشتیشان است. غذافروشیهای سیار شبانه در همه جای شهر پخش هستند، غالباً زیر پلها و زیرگذرها، اطراف بازارها، دور و بر امامزادهها و مناطق ییلاقی نظیر درکه، دربند، توچال و لواسانات.
روزگذشته حمیدرضا تحصیلی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران به فعالیت غیرمجاز برخی از ونکافهها در سطح شهر اشاره کرد و از جمعآوری تمامی ونکافههای فاقد مجوز متخلف در سطح مناطق بیست و دو گانه خبر داد.
تحصیلی ضمن تأکید بر برخورد جدی با عرضهکنندگان سیار که به صورت غیرمجاز در سطح شهر فعالیت میکنند، تصریح کرد: در این راه نیازمند همیاری دستگاههایی، چون وزارت بهداشت، نیروی انتظامی و اتاق اصناف تهران هستیم.