از ميان مؤلفه‌هاي هويت‌بخش قيام حضرت اباعبدالله‌الحسين «دفاع از عزت اسلامي» بسيار برجسته و پررنگ است و چنانكه همه مي‌دانيم جمله معروف «هيهات منا‌الذله» منقول از آن حضرت در تارك اين پرچم پرافتخار مي‌درخشد.
مفهوم عزت از مفاهيم ديني و مأخوذ از معارف قرآني است كه در آموزه‌هاي دين مبين اسلام مورد تأكيد جدي بوده و مختص خداوند و مؤمنين دانسته شده است.
عزت به هر بلندي گفته مي‌شود كه آب بر آن مسلط نمي‌شود. ازاين‌رو عزيز به كسي گفته‌شده كه تحت سلطه چيزي درنمي‌آيد و مسلط بر ديگران است. مقابل عزت، ذلت است. چنانچه امام حسين (ع) مي‌فرمايد: موتٌ في عزِّ خيرٌ من حياهًٍْ في ذلٍّ؛ مرگ باعزت و آزادگي بهتر است از زيستن با ذلت و حقارت. در بررسي و تبيين اين مفهوم مهم در مكتب عاشورا، مي‌توان ابعاد ذيل را براي آن متصور بود:
1- مبارزه حق و باطل
نقطه مقابل قيام حضرت سيدالشهدا (ع)، دستگاه طاغوتي و حكومت فاسد و ظالمي بود كه مظهر تام و تمام استكبار در آن مقطع تاريخي به شمار مي‌آمد. انحرافي كه در جامعه اسلامي، پس از پيامبر اكرم (ص) بروز و ظهور پيدا كرد، روندي را شكل داد كه پنج دهه بعد سلطنت تمام‌عيار بر كرسي جانشيني رسول‌الله جلوس كرد و به تغيير هويت جامعه اسلامي انجاميد. حضرت امام حسين در مقابل اين مظهر استكبار ايستاد و قيام نمود.
رهبر معظم انقلاب‌اسلامي، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي درباره اين بعد از قيام عاشورا مي‌فرمايند: «امام حسين عليه‌السلام در مقابل چنين وضعيتي مبارزه مي‌كرد. مبارزه او بيان كردن، روشنگري، هدايت و مشخص كردن مرز بين حقّ و باطل - چه در زمان يزيد و چه قبل از او - بود.
منتها آنچه در زمان يزيد پيش آمد و اضافه شد، اين بود كه آن پيشواي ظلم و گمراهي و ضلالت، توقّع داشت كه اين امام هدايت پاي حكومت او را امضا كند؛ «بيعت» يعني اين. مي‌خواست امام حسين عليه‌السلام را مجبور كند به‌جاي اينكه مردم را ارشاد و هدايت فرمايد و گمراهي آن حكومت ظالم را براي آنان تشريح نمايد، بيايد حكومت آن ظالم را امضا و تأييد هم بكند! قيام امام حسين عليه‌السلام از اينجا شروع شد. اگر چنين توقّع بي‌جا و ابلهانه‌اي از سوي حكومت يزيد نمي‌شد، ممكن بود امام حسين همچون زمان معاويه و ائمه بزرگوارِ بعد از خود، پرچم هدايت را برمي‌افراشت؛ مردم را ارشاد و هدايت مي‌كرد و حقايق را مي‌گفت.
منتها او بر اثر جهالت و تكبّر و دوري از همه فضايل و معنويات انساني يك‌قدم بالاتر گذاشت و توقع داشت كه امام حسين عليه‌السلام پاي اين سيه‌نامه تبديل امامت اسلامي به سلطنت طاغوتي را امضا كند؛ يعني بيعت كند. امام حسين فرمود «مثلي لا يبايع مثله»؛ حسين چنين امضايي نمي‌كند. امام حسين عليه‌السلام بايد تا ابد به‌عنوان پرچم حق باقي بماند؛ پرچم حق نمي‌تواند در صف باطل قرار گيرد و رنگ باطل بپذيرد. اين بود كه امام حسين عليه‌السلام فرمود: «هيهات منّا الذله». حركت امام حسين، حركت عزّت بود؛ يعني عزّت حق، عزّت دين، عزّت امامت و عزّت آن راهي كه پيغمبر ارائه كرده بود. امام حسين عليه‌السلام مظهر عزت بود و چون ايستاد، پس مايه فخر و مباهات هم بود.»
2- تجسّم معنويت و اخلاق در نهضت حسيني
مؤلفه ديگر عزت در قيام حسيني را مي‌توان در تجلي اخلاق و معنويت در اين نهضت جست‌وجو كرد. آنچه سبب شد حضرت اباعبدالله و ياران باوفايش در ميدان جهاد اصغر تا پاي جان ايستادگي كنند، پيروي و موفقيت در آوردگاه جهاد اكبري بود كه در دوران دل‌هاي خود با نفس اماره كرده بوده و آن را به بند كشيده بودند. حضور جوانان سلحشوري همچون «قاسم‌بن‌الحسن» و «علي‌اكبر» در كنار سالخوردگاني همچون «حبيب بن مظاهر» و «مسلم بن عوسجه» و مستبصريني همچون «حر بن يزيد رياحي» در اين صف واحد و توحيدي، نشان از آن دارد كه درس عزت اسلامي در مبارزه با نفس و دنياپرستي، شاگرداني متنوع، اما درس آموخته داشته و آموزگار اين نهضت، تابلويي زيبا از الگوي معنويت و اخلاق الهي را ترسيم كرده است.
اين مهم، حتي پس از پايان روز عاشورا نيز تداوم يافت و صبري كه در جهاد تبليغي حضرت زينب كبري (س) و امام زين‌العابدين (ع) در كوفه و شام تبلور يافت، نتيجه موفقيت مبلغان اين نهضت در جهاد عزتمندانه در مقابل نفس بوده است.
حضرت امام خامنه‌اي درباره اين عنصر مهم در مكتب عاشورا مي‌فرمايند: «آن روز كساني كه در مبارزه معنوي بين فضايل و رذايل اخلاقي پيروز شدند و در صف‌آرايي ميان جنود عقل و جنود جهل توانستند جنود عقل را بر جنود جهل غلبه دهند، عده اندكي بيش نبودند اما پايداري و اصرار آنها بر استقامت در آن ميدان شرف، موجب شد كه در طول تاريخ، هزاران هزار انسان آن درس را فراگرفتند و همان راه را رفتند.
اگر آنها در وجود خودشان فضيلت را بر رذيلت پيروز نمي‌كردند، درخت فضيلت در تاريخ خشك مي‌شد اما آن درخت را آبياري كردند و شما در زمان خودتان خيلي‌ها را ديديد كه در درون خود فضيلت را بر رذيلت پيروز و هوا‌هاي نفساني را مقهور احساسات و بينش و تفكر صحيح ديني و عقلاني كردند. همين پادگان دوكوهه و پادگان‌هاي ديگر و ميدان‌هاي جنگ و سرتاسر كشور، شاهد دهها و صدها هزار نفر از آنها بوده است. امروز هم ديگران از شما ياد گرفته‌اند؛ امروز در سرتاسر دنياي اسلام آن‌كساني كه حاضرند در درون خود و در صف‌آرايي حق و باطل، حق را بر باطل پيروز كنند و غلبه دهند، كم نيستند. پايداري شما - چه در دوران دفاع مقدس و چه در بقيه آزمايش‌هاي بزرگ اين كشور - اين فضيلت‌ها را در زمانه ما ثبت كرد.»
3- مصائب كربلا
مؤلفه ديگري كه البته عمدتاً بيشتر موردتوجه عموم مردم قرار مي‌گيرد، ذكر مصائب و فجايع ناگوار عاشورا و پس‌ازآن و ستمي است كه در اين واقعه بر آل الله رفته است. رهبر معظم انقلاب درباره اين مؤلفه نيز مي‌فرمايند: «اگرچه مصيبت و شهادت است؛ اگرچه شهادت هر يك از جوانان بني‌هاشم، كودكان، طفلان كوچك و اصحاب كهنسال در اطراف حضرت ابي‌عبداللَّه‌الحسين عليه‌السلام يك مصيبت و داغ بزرگ است اما هركدام حامل يك جوهره عزّت و افتخار هم هست.»
نگاه حق‌جويانه و ژرف‌انديشانه به حادثه عاشورا، موجب مي‌شود در همين فجايع و مصائب نيز عنصر عزت‌خواهي و عزت‌مداري ديده شود. چنانكه از حضرت امام حسين منقول است: «ما أَهوَنَ المَوتَ عَلي سَبيلِ نَيلِ العِزِّ وَإِحياءِ الحَقِّ لَيسَ المَوتُ في سَبيلِ العِزِّ إِلاّحَياهً خالِدَهً ولي است الحَياهُ مَعَ الذُّلِّ إِلاَّ المَوتَ الَّذي لاحَياهَ مَعَهُ؛ چه آسان است مرگي كه در راه رسيدن به عزت و احياي حق باشد، مرگ عزتمندانه جز زندگي جاويد و زندگي ذليلانه جز مرگ هميشگي نيست.»
در مجموع بايد گفت مكتب عاشورا حامل درس‌هاي بزرگي از تجلي عزت است كه شرايط خاص سياسي اجتماعي و بين‌المللي امروز، تأملي دوباره در اين درس‌ها و عبرت‌آموزي از آن‌را مي‌طلبد كه اميد است در ايامي به تعزيت آن بزرگواران در سوگ نشسته‌ايم، فرصت اين انديشه ورزي را بيابيم.
