فردا مصادف با بيست و پنجمين سالگرد شهادت سيدشهيدان اهل قلم، مرتضي آويني است. اينكه فرهنگ و هنر انقلاب تا به حال چه اندازه از آبشخور افكار و انديشههاي اين شهيد بزرگوار بهره برده سؤالي است كه شهاب اسفندياري، رئيس دانشگاه صداوسيما در گفتوگو با «جوان» اجمالاً به آن پاسخ گفته است. به گفته اين فعال و مدير عرصه فرهنگ، نهالي كه انديشه شهيد آويني در هنر ايران غرس كرد امروزه همچنان به رشد و نمو خود ادامه ميدهد و ميوهها و ثمرات تازه تري از آن مشاهده ميشود؛ نهالي كه تبيين نظري سينماي دفاع مقدس چه در قالب مستند و چه در قالب داستاني كه در سالهاي اخير شاهد شكوفايي و رونق آن بوديم و نشانههاي درخشاني از اعتلاي اين گونه سينمايي را منجر شده، مديون آن است. اسفندياري معتقد است: اگر طي سالهاي اخير آثار درخشاني چون ايستاده در غبار، شيار 143 يا تنگه ابوغريب ساخته ميشود و به خوبي بخشي از حماسه دفاع مقدس را در قالب سينما و هنر بازنمايي ميكند و شاهد تداوم نگاه و رويكردهاي متفاوت و تازهاي در سينماي جنگ هستيم، همه مديون انديشه و آثار فكري سيد مرتضي آويني است.
وي در ادامه به اين نكته اشاره ميكند كه فيلمسازان ما براي اينكه صحنههاي نبرد در دفاع مقدس را واقعگرايانه از كار دربياورند به مستندها و آرای شهيد آويني رجوع ميكنند و به نظرم اين ميراث گرانقدري است كه بايد پاس داشت و معتقدم در اين اندازه و اين قدر هم نبايد متوقف بود و در عرصه نظريه پردازي و نقد بايد پژوهشگران جوان ما آرا و انديشههاي آويني را ادامه، بسط و توسعه دهند و بالطبع متناسب با نياز زمان بايد انديشه و آرای نو در زمينه فرهنگ و هنر انقلاب اسلامي تبيين و ارائه شود. به گزارش «جوان» پاسخ رئيس دانشگاه صداوسيما به طور مشخص دراين باره بيان شد كه سينماي انقلاب اسلامي امروز چقدر با انديشههاي سيد مرتضي نسبت پيدا ميكند اما از سويي ديگر آنچه در آستانه سالگرد شهادت مرتضي آويني ميتواند محل بحث باشد اين موضوع است كه تئوريهاي هنري- فرهنگي سيدمرتضي آويني پس از نزديك به 25 سال از شهادت او تا چه اندازه توانسته امروز در عرصه فرهنگ عمومي انقلاب و كشور زمينه بروز پيدا كند و تأثيرگذار باشد.
به نظر ميرسد درك آرا و انديشههاي آويني پس از 25 سال همچنان براي بسياري از اهالي فرهنگ در عرصه انقلاب اسلامي ميسر نيست. به عبارت بهتر آويني هنوز در فرهنگ انقلاب مظلوم است. از سويي ديگر رويكرد به مصادره سيد مرتضي به نفع جريانها و جناحهاي سياسي همچنان ادامه دارد و برخي كتابها و مستندهايي كه درباره او نوشته و ساخته ميشود، ميكوشد چهرهاي شبه روشنفكر و البته مبهم از او ترسيم كند در اين ميان برخي هم همچنان قرائتهاي آويني از برخي مباحث را تند و غيرواقعي يا غيرعلمي تلقي ميكنند. نظرتان در اين باره چيست. نكته ديگر درباره شهيد آويني اين مسئله ميتواند باشد كه بعد شخصيتي آويني همچنان بيش از ابعاد ديگر اين شخصيت مغفول و ناشناخته مانده است؛ عرفاني كه آويني به آن دست يافته بود براي فهم منظومه فكري او به جوانان امروز تا چه اندازه ميتواند راهگشا باشد و تا چه اندازه زمينه معرفي درست و دقيق در سطح جامعه يافته است. سؤال مهم ديگري كه ميتواند مطرح شود اين موضوع است كه تفكر آويني با دفاع مقدس عجين بود. آويني جدا از دفاع مقدس چقدر قابل بررسي و تحليل است؟ و دست آخر اينكه آويني چقدر قابل نقد است و اين نقد تا چه اندازه به شكل درست، منطقي و منصفانه انجام شده است؟
اينها سؤالاتي است كه به نظر ميرسد هنوز به آنها پاسخ درخوري داده نشده چراكه شعاع تفكرات سيدمرتضي آويني آنقدر عميق، بارور و زاينده است كه همچنان براي بررسي ابعاد آن نياز به سالهاي بيشتري تعمق و تأمل جدي احساس ميشود.