پديدههاي تاريخي در گذر زمان محكوم به فراموشي هستند، مگر آنكه روايتگري تاريخ آنها را هنر و هنرمند بر عهده بگيرند و شهيد آويني يكي از هنرمندان بزرگي بود كه با تلاش شبانهروزي خود و روايت هنرمندانه از دفاع مقدس، نه تنها نشان داد كه در صحنههاي دلخراش خشونت و جنگ ميتوان با ديدي زيباشناسانه و نگاه هنري، گلهاي شهود و كمال چيد و با پرداختن به جلوههايي از زندگي در جنگ و شهداي گرانقدر دفاع مقدس، اخلاص و آخرين مرحله عشق را در اين سلحشوران شب زنده دار و شيران عرصه پيكار به صورت مصاديق عيني به ملت ايران و جهانيان معرفي كرد و تصاوير جاودانهاي براي آيندگان به يادگار گذاشت.
۲0 فروردين روز عروج ملكوتي و پرواز يكي از هنرمندان رزمنده و نامآشناي هشت سال دفاع مقدس ايران زمين است كه با نگاه ويژه و هنرمندانه خود، نه تنها پايان جنگ را پايان جهاد خويش نميديد، بلكه مسئوليت سنگينتري بر شانههاي با صلابت خود احساس ميكرد، چراكه خوب ميدانست آيندگان ابزاري بيشتر از تاريخ براي درك عميق از ارزشهاي اسلاف صالح خود ميخواهند، از اين رو دوربين فيلمبرداري و قلم خود را تا آخرين لحظه بر زمين نگذاشت و سرانجام در روز ۲۰ فروردين در معركه جهاد، فرهنگ و هنر براي عروج آسماني خود بال پرواز شهادت گشود.
اين شهيد اهل قلم و هنر، پرورش يافته انديشه انقلابي و آموزههاي حضرت امام (ره) و رهبري بود كه در سختترين شرايط جنگ، معرفت عرفاني خود را در قالب هنر بروز داد.
آويني در شهريور ۱۳۲۶ در شهر ري متولد شد و تحصيلات ابتدايي و متوسطه خود را در شهرهاي زنجان، كرمان و تهران به پايان رساند و سپس به عنوان دانشجوي معماري وارد دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران شد. از نوجواني با هنر انس و الفت داشت، شعر ميسرود، داستان و مقاله مينوشت و نقاشي ميكرد. تحصيلات دانشگاهياش نيز رشتهاي بود كه با طبع زيباييشناسانه ظرافت هنري او سازگار بود، اما بعد از انقلاب به جهت درك ضرورتها و نيازهایي كه در جامعه انقلابي احساس ميكرد، به فيلمسازي روي آورد تا روايتگر انقلاب اسلامي باشد.
مرتضي آويني فيلمسازي را در اوايل انقلاب با ساختن چند مجموعه درباره غائله گنبد (مجموعه ۶ روز در تركمن صحرا)، سيل خوزستان و ظلم خوانين (مجموعه مستند خان گزيدهها) آغاز كرد و با عضويت در جهاد سازندگي و فعاليت در كارهاي فرهنگي جهاد، رفتهرفته به صورت جدي به سوي فيلمسازي كشيده شد. مرتضي ميگفت: «از ابتدا در گروه جهاد نيتمان اين بود كه نسبت به همه وقايعي كه براي انقلاب اسلامي و نظام پيش ميآيد، عكسالعمل نشان بدهيم...» گروه جهاد يكي از اولين گروههايي بود كه بلافاصله بعد از شروع جنگ به جبهه رفت. «وقتي به خرمشهر رسيدند، هنوز خونين شهر نشده بود. شهر هنوز سرپا بود، اگر چه احساس ميشد اين حالت زياد هم دوام نياورد. آنها به تهران بازگشته و شبانهروز پاي ميز مونتاژ كار كردند تا اولين فيلم مستند جنگي درباره خرمشهر از تلويزيون پخش شود؛ فتح خون».
اين فيلم از اولين كارهاي تصويري و مستندي بود كه از تلويزيون پخش شد. در سالهاي جنگ چند بار گروه به دليل مجروح شدن يا شهادت افرادش رو به تعطيلي رفت، اما اراده مرتضي و همكارانش با كمك بسيج و جذب افراد داوطلب و آموزش آنها دوباره گروه را سرپا كرده و تا پايان جنگ كوشيدند به روايتگري عاشقانه از دفاع مقدس ملت ايران وفادار باشند. پايان جنگ مدتي باعث شد تا كار گروه متوقف شود اما روح بسيجي آويني و بچههاي روايت فتح و پيگيري مسئولان فرهنگي آن زمان بسيج، اين دو را به هم نزديك كرد و روايت فتح از جهاد جدا نشد، بلكه به خانه خود يعني بسيج نقل مكان كرد تا همچنان روايتگر دفاع مقدس مردان مرد اين سرزمين باشد.
اواخر سال ۱۳۷۰ «مؤسسه فرهنگي روايت فتح» به فرمان مقام معظم رهبري در تابعيت نيروي بسيج تأسيس شد تا به كار فيلمسازي مستند و سينمايي درباره دفاع مقدس بپردازد. شهيد آويني، مسئولان و افراد گروه روايت فتح سفر به مناطق جنگي را از سر گرفته و طي مدت كمتر از يكسال كار تهيه شش برنامه از مجموعه 10 قسمتي «شهري در آسمان» را به پايان رساندند و مقدمات تهيه مجموعههاي ديگري درباره آبادان، سوسنگرد، هويزه و فكه را تدارك ديدند. شهري در آسمان كه به واقعه محاصره و بازپسگيري خرمشهر ميپرداخت، در ماههاي آخر حيات زميني شهيد آويني از تلويزيون پخش شد، اما برنامهها و طرحهاي سيد شهيدان اهل قلم با شهادتش در روز ۲۰ فروردين سال ۱۳۷۲ در مشهد فكه ناتمام ماند تا پرچم بر دوش همراهان او قرار گيرد.
كارهاي هنري، پژوهشي و مطبوعاتي شهيد آويني بسيار است و در اين مجال نه فرصت پرداختن به همه آنها است و نه اين رقيمه با اين هدف نگارش شده است، بلكه هدف از اين نوشتار يادآوري و بزرگداشت اين شهيد والامقام و تأثيرگذار در عرصه هنر اين مرز و بوم و روايتگري هنرمندانه دفاع مقدس بود و در وهله دوم پرداختن به تأثيرات و شخصيت سيد مرتضي آويني به عنوان يك هنرمند متعهد و رزمنده بيآلايش در تاريخ دفاع مقدس است.
بيگمان تصوير و اطلاعات بسياري از مردم جامعه و آشنايي آنها با دفاع مقدس و شهداي گرانقدر آن، مديون مستند « روايت فتح» شهيد آويني است. كار ارزشمند روايت فتح، حلقه اتصالي بود بين مردم و رزمندگان و همين امر در بسيج داوطلبانه مردم براي حضور در كنار رزمندگان نقش بسيار ارزشمندي داشت و از سوي ديگر غربت و مظلوميت شهداي ما را در برابر نظام استكباري به جهانيان نشان ميداد.
نگاه روشن و بيتكلف به مسائل و موضوعات، تواضع و لحن فرازميني شهيد آويني در كنار تصاوير ناب از رزمندگان اسلام و مناطق عملياتي، تاريخ دفاع مقدس را به بهترين شيوه و سبك و با هنرمندي تمام براي آيندگان به يادگار گذاشت و قدرت زيبايي شناختي و نگاه نوآورانه او، زيباييهاي جنگ و مشرب عرفاني ناب فرزندان روح الله را در منظر ديدگان ملت بزرگ ايران قرار ميداد و همين روش و بيان زيبايي شناسانه شهيد آويني، در كنار ماندگارسازي حماسه عشق و اشراق و بصيرت رزمندگان اسلام و مستندهاي او را نيز به بلنداي تاريخ ملت ايران ماندگار ساخت و ثابت كرد كه هنر متعهد و انقلابي ميتواند تاريخساز و از دل حماسهها، زيبايي ملكوتي مسافران ديار كبريايي را به تصوير بكشد.
ياد او و همراهانش در گروه روايت فتح كه بسياري از آنها با وجود بزرگي و شهره بودن ترجيح ميدادند گمنام بمانند و به واسطه روايت خالصانه و عاشقانه سيد اهل قلم به نيكي و بزرگي در تاريخ ملت بزرگ ايران ثبت و ماندگار شدند.