درحالي که توليد انواعي از ماهيان در کل دنيا از جايگاه ويژهاي به لحاظ ارزش غذايي و اقتصادي برخوردار است که اين مهم در ايران آنچنان که بايد طي دهههاي گذشته مورد توجه قرار نگرفته بود. گواه اين ادعا هم همين است که تا قبل از دهه 60 تعداد استخرهاي پرورش ماهي سردآبي کل کشور به سختي به تعداد انگشتان دو دست ميرسيد. از اين رو بعد از انقلاب اسلامي، کارشناسان داخلي با بهرهگيري از تجربيات کشورهاي موفق در اين زمينه توليد ماهيان سردآبي بخصوص قزلآلا را در دستور کار خود قرار دادند و طي 3 دهه تعداد استخرهاي پرورش ماهي را تا حد قابل توجهي افزايش دادند. به طوري که بر اساس آمار ارائه شده در سال 1390 تعداد مزارع پرورش ماهي آنهم تنها در نوع قزلآلا به 1607 مزرعه افزايش يافته است. مزارعي که در 29 استان کشور فعاليت ميکنند و سالانه بيش از صد و 6 هزار تن ماهي را تحويل بازار ميدهند. مزارع پروش ماهي که حالا گرداننده اقتصاد کشور هستند و براي جمعيت زيادي از جوانان اشتغالزايي کردهاند. البته پرورش ماهي در استخر هم تنها بخشي از اين موفقيت بزرگ است، چرا که اکنون چندسالي است که استخرهاي دو منظوره براي پرورش ماهي و فعاليتهاي کشاورزي درنظر گرفته شدهاند. اين استخرهاي جديد بعد از پرورش ماهي، منابع آبي مصرف شده را به سمت مزارع کشاورزي هدايت ميکنند که اين خود منجر به اين ميشود که کشاورزان براي توليد محصولاتشان نياز کمتري به کودهاي طبيعي و شيميايي داشته باشند. درحال حاضر اين شيوه در استانهاي فارس، اصفهان، خوزستان، سيستان و بلوچستان و غيره دنبال ميشود.
اقتصاد مقاومتي با توليد آبزيان
براساس بررسيهاي انجام شده از سوي کارشناسان شيلات، بین سالهاي ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۰ تعداد مزارع پرورش ماهی قزل آلا در کشور بیش از ۲۳ برابر و میزان تولید اين نوع ماهی بیش از ۷۰ برابر افزایش داشته که در مقایسه با سایر فعالیتهای زیر بخش کشاورزی از افزایش شایان توجهی برخوردار بوده است. طبق اين آمار استان چهارمحال و بختياري با توليد 16 هزار و 135 تن، مازندران با توليد 13 هزار و 294 تن، لرستان با توليد 12 هزار و 945 تن، کهگيلويه و بويراحمد با توليد 9 هزار و 190 تن، آذربايجان غربي با توليد 7 هزار و 610 تن ماهي در بين استانهاي کشور از بالاترين رتبهها برخوردار هستند. در اين بين استان سيستان و بلوچستان هم که به لحاظ اقليمي از آب و هواي گرم و خشکي برخوردار است 122 تن ماهي توليد کرده است. البته قرار است با توجه به گستردگي مساحت اين استان، در راستاي اشتغالزايي و افزايش توليدات کشاورزي در کنار احداث گلخانهها، استخرهاي دو منظوره پرورش ماهي و کشاورزي هم احداث شود. از اين رو زمان زيادي نميگذرد که توليد انواعي از ماهيان با استفاده از استخرهاي ذخيره آب کشاورزي در اين استان هم افزايش يابد و اقتصاد مقاومتي را محقق کند.
صرفه اقتصادي استخرهاي دو منظوره
درحال حاضر به گفته کارشناسان سالانه بيش از یک میلیون و 90 هزار تن ماهي در کشور صيد ميشود که بخش عمده آن را ماهيهاي پرورشي تشکيل ميدهند. در اين راستا مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان فارس ميگويد:« تنها در استان فارس طي سال گذشته یکهزار و 300 تن ماهی در یکهزار و 238 استخر ذخیره آب کشاورزی توليد شده است.» به تناسب دما و شوری آب و اقلیم منطقه، گونههای متنوعی برای پرورش در استخر ذخیره آب در نظر گرفته میشود. علی فلاحی با اشاره به اهمیت مصرف سرانه آبزیان بهعنوان یکی از شاخصهای مهم جهانی در توسعه کشورها، ميافزايد:« در استان فارس بیش از 490 تن ماهی سردآبی حاصل از پرورش ماهی قزلآلا در 88 استخر ذخیره آب تولید شده است. همچنین ماهیان گرمآبی شامل کپور، آمور، فیتوفاگ و بیگهد در یکهزار و 150 استخر و با تولید 830 تن پرورش داده شده است.»
اين مقام مسئول با اشاره به ضرورت بهرهگيري از استخرهاي ذخيره آب در راستاي پرورش ماهي ميگويد:« پرورش ماهی در استخر ذخیره آب کشاورزی باعث میشود آب خروجی از استخر غنیشده و املاح موردنیاز گیاه را بهصورت محلول از طریق آوند به گیاهان برساند که این امر تا حدودی کاهش مصرف کود را در پی داشته و علاوه بر کاهش هزینههای تولید محصول زراعی و باغی از نظر زیستمحیطی نیز حائز اهمیت است.» با اين تفاسير در صورتي که از استخرهاي ذخيره آب کشاورزي در تمام استانها در راستاي توليد آبزيان بهره گرفته شود، هم صنعت کشاورزي رونق مييابد، هم نياز به انواعي از مواد شيميايي در توليدات کشاورزي کاهش مييابد، هم فرصتي براي افزايش صادرات ماهي ايجاد ميشود. فرصتهايي که هرکدام به خودي خود ميتوانند محرک اقتصاد بزرگي باشند و براي تعداد زيادي از جوانان اشتغالزايي کنند.