«بعداز برجام ۳۲ميليارد دلار سرمايه از كشور خارج شد» اين خبر را بانك مركزي كشور منتشر كرده؛ خبري كه نشان ميدهد اهداف اقتصادي دولت در برجام حتي در پايينترين سطح ممكن نيز رنگ تحقق به خود نگرفته و اين در حالي است كه يكي از مهمترين و البته موفقيتآميزترين اهداف امريكاييها مبني بر «ممانعت از عاديسازي روابط تجاري- اقتصادي ميان ايران و ساير كشورها» نيز به وقوع پيوسته است.
يكي از وجوه اشتراك رفتار دونالد ترامپ و باراك اوباما نيز حول چنين محوري بوده است، كمااينكه در اين دوره زماني تلاش مستمري جهت فضاسازيهاي بينالمللي عليه ايران صورت گرفته است تا تجار، سرمايه گذاران و فعالان اقتصادي در ساير كشورها يك برآورد مشترك مبني بر «روابط تجاري و اقتصادي با ايران ريسك پذير است» را به دست آورند. اين هدف امريكاييها در دوران پسا برجام منجر به آن شده كه بر اساس گزارش بانك مركزي كشور نه تنها روابط اقتصادي ايران رو به بهبود نبوده بلكه با موانع گسترده تري نيز مواجه شده است.
يكي از مهمترين اقدامات دولت ترامپ «بحث خروج امريكا از برجام» است كه توانسته فضاي رعب آوري را عليه فعالان اقتصادي كه تصميم دارند روابط اقتصادي خود را با ايران وارد مرحله اجرايي كنند، بهوجود بياورد، هر چند اظهارات مختلف و گاه متفاوتي درباره بحث خروج امريكا از برجام در 22 ارديبهشت ماه (پايان ضربالاجل 120 روزه ترامپ) شنيده ميشود، به عنوان نمونه بلومبرگ در آخرين شماره خود تلاش كرده تأثيرات خروج احتمالي امريكا از برجام را مورد بررسي قرار دهد و خروج رسمي ترامپ از برجام را اشتباه بخواند.
بلومبرگ تحريمهاي مجدد عليه ايران را فاقد اثرگذاري سابق ميداند: «شركتهاي اروپايي نميخواهند در توئيتر ترامپ مورد خطاب قرار گيرد. «رويال بانك» كانادا، «سيتي گروپ»، «سوشيت جنرال»، «ميتسوبيشي» و تحليلگران در همه اين بانكها، به اين احتمال كه تحريمهاي مجدد عليه ايران با روي كار آمدن پومپئو و جان بولتون تقويت شده است، فكر ميكنند. بيشتر بانكها بازگشت تحريمها را در سناريوهاي انرژي خود محتملترين سناريو ميدانند. با اين حال آنها به طور چشمگيري از تأثير اين تحريمها بر توزيع نفت در بازار دچار سردرگمي شدهاند. تحريمهاي سابق توليد نفت ايران را تا 2/1ميليون بشكه در روز كاهش داده بود...»
اين رسانه امريكايي ادامه ميدهد: «اروپا تقريباً ۵۰۰هزار بشكه در روز نفت خام از ايران در سال گذشته خريداري كرده است و خشم ترامپ عليه توافق هستهاي در آن سوي آتلانتيك اشترك نظر ندارد. در اروپا، توافق هستهاي اين اطمينان را ايجاد كرده كه ايران به قدرت هستهاي تبديل نميشود. اين توافق هرگز قرار نبوده به سياستهاي ديگر ايران نظير سياست توسعه موشك بالستيك و فعاليتهايش در خاورميانه بپردازد.»
همانطور كه اشاره شد سياستهاي امريكا چه در دوران اوباما و چه در دوران ترامپ منجر به آن شده كه فعالان اقتصادي كشورها و حتي دولتها اراده لازم را براي بهبود شرايط تجاري خود با ايران نداشته باشند و اين بدان معناست كه امريكاييها و حتي اروپاييها نه تنها برجام را نقض كردهاند بلكه ماههاست از آن خارج شدهاند. به واقع دو نوع خروج در اينجا بايد مورد مداقه قرار گيرد؛ نخست خروج فيزيكي و رسمي و ديگر خروج عملي و غيررسمي.
توصيه امريكاييها به ترامپ:
رويه سابق مؤثرتر است
امريكاييها با مجموعه رفتار و مواضع خود از روز امضاي برجام تاكنون عملاً از برجام خارج شدهاند و مهمترين نشانه آن عدم بهبود اوضاع اقتصادي ايران است كه در مصاديقي مانند «عدم فعاليت سوئيفت، عدم سرمايهگذاري خارجي در ايران، عدم توانايي ايران براي دريافت پول فروش نفت، عدم بهبود روابط بانكي ايران با بانكهاي معتبر خارجي و...» عينيت پيدا ميكند و مديريت چنين فضايي منجر به آن شده است كه امريكاييها مانع از اوضاع معيشتي مردم ايران شوند.
توصيه سياستمداران و بسياري از انديشكدههاي امريكايي به شخص دونالد ترامپ نيز همين مسئله است كه امريكا به طور رسمي از برجام خارج نشود چراكه با حفظ شرايط موجود هم ايران تعهدات برجامي خود را به كيفيت سابق انجام میدهد و هم امريكا بدون پرداخت هزينههاي مرسوم از اجراي تعهدات خود سر باز ميزند و مهمتر آنكه اهداف اقتصادي ايران از برجام هيچ گاه رنگ واقعيت به خود نخواهد گرفت. توصيه كنندگان به ترامپ همچنين عواقب بينالمللي خروج رسمي دولت امريكا از برجام را نيز مطرح ميكنند چراكه آنها معتقدند اين اقدام ميتواند وجهه بينالمللي دولت امريكا را بيش از گذشته مورد تخريب قرار دهد.
بلومبرگ در ادامه احتياط را فصل مشترك بانكها و بيمه در مواجهه با طرف ايراني دانسته و ميگويد: «بر اساس اين گزارش بانكها و بيمههايي كه به هر نوعي با امريكا در ارتباطند بايد بيشترين احتياط را داشته باشند. هيچ كس نميخواهد رئيسجمهور را مورد خطاب توئيتها قرار دهد. تصور كنيد در صورتي كه بانكها به اعتباردهي به خريدهاي نفت از ايران ادامه دهند يا بيمهها به ضمانت نفتكشها و كشتيهاي ايران ادامه دهند چه اتفاقي در توئیتر ترامپ خواهد افتاد.» بلومبرگ با تأكيد بر اينكه اروپا بايد تعليق تحريمها عليه ايران را حفظ كند، ادامه ميدهد: « هيچ كس نميداند چه چيزي اين مرد را در كاخ سفيد راضي خواهد كرد. با اين اوصاف اينكه برنامه كاهش صادرات ايران را در سر داشته باشند چندان احمقانه نيست.»
امريكا با خروج از برجام منزوي ميشود
«بن كاردين» عضو ارشد دموكرات در كميته روابط خارجي مجلس تأكيد ميكند كه خروج از برجام كشورش را منزوي ميكند: «هم من و هم سناتور [باب] كوركر موافقيم كه خارج كردن امريكا از توافق هستهاي ايران اشتباه خواهد بود. اگر ايالات متحده توافق را نقض كند، ما امريكا را در جامعه بينالمللي منزوي كردهايم نه ايران را.»
كاردين اضافه كرد: «بنا به تمامي نشانهها، ايران توافق را نقض نكرده است. بله، من از ابتدا با اين توافق موافق نبودم اما برجام، يك توافق است. ايران به آن پايبند بوده است و خروج از آن ايالات متحده را به حاشيه ميراند.»
با خروج از برجام به پيونگيانگ نشان ميدهيم قابل اعتماد نيستيم
وندي شرمن، قائم مقام سابق وزارت خارجه امريكا و سرپرست هيئت مذاكرهكننده اين كشور در گفتوگوهاي هستهاي با ايران نيز در مصاحبه با «ياهونيوز» درباره تصميم احتمالي «دونالد ترامپ»، رئيسجمهور امريكا براي خروج از برجام گفت: «با فرض اينكه دولت ترامپ بخواهد از برجام خارج شود، سؤال اصلي كه از آنها دارم اين است كه چه برنامهاي براي روز بعد از خروج دارند؟»
ديپلمات سابق امريكايي تأكيد كرد: «در صورتي كه رئيسجمهور تحريمها را برگرداند و اروپا نتواند به نحوي توافق را نگه دارد، ايرانيها بازرسان بينالمللي را بيرون مياندازند و نظامهاي راستيآزمايي تعبيه شده در توافق را رد ميكنند. بدين ترتيب، ايالات متحده و متحدانش نظارتي بر فعاليتهاي ايران در زمينه هستهاي نخواهند داشت.»
او همچنين گفت: «با آنكه رئيسجمهور ترامپ ممكن است تصور كند خروج از برجام قاطعيت او را به كره شمالي نشان خواهد داد، در عوض اين كار به پيونگيانگ نشان خواهد داد نميتوان به ايالات متحده به عنوان يك شريك مذاكره اعتماد كرد.»
هشدارهاي گاه و بيگاه به دونالد ترامپ درباره خروج احتمالي امريكا از برجام اين احتمال را قويتر از گذشته مطرح ميكند كه دونالد ترامپ لجبازيهاي گذشته خود با دولت سابق اين كشور و حزب دموكرات را كار گذاشته و كماكان به خروج غيررسمي امريكا رضايت داده و از خروج رسمي در 22 ارديبهشت منصرف شود.